Luận án tiến sĩ: Đặc điểm hình thái não và nồng độ serotonin ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng

• Tác giả: Đỗ Xuân Tĩnh
• Người hướng dẫn: GS.TS Cao Tiến Đức
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Khoa học thần kinh
• Đề tài: Nghiên Cứu Hình Thái Não Và Nồng Độ Serotonin Ở Bệnh Nhân Trầm Cảm Nặng
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• Lời cam đoan
• Lời cảm ơn
• Mục lục
• Danh mục các chữ viết tắt
• Danh mục bảng
• Danh mục biểu đồ
• Danh mục hình
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ TRẦM CẢM
• 1.2. Khái niệm về rối loạn trầm cảm và trầm cảm nặng
• 1.3. Dịch tễ học của rối loạn trầm cảm
• 1.4. Đặc điểm lâm sàng của rối loạn trầm cảm
• 1.5. Tiến triển và tiên lượng bệnh nhân trầm cảm
• 1.6. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN RỐI LOẠN TRẦM CẢM
• 1.7. NGHIÊN CỨU VỀ SEROTONIN VÀ CÁC YẾU TỐ SINH HỌC KHÁC Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 1.8. Một số nghiên cứu về serotonin
• 1.9. Một số nghiên cứu về các yếu tố sinh học khác trong rối loạn trầm cảm
• 1.10. NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ SEROTONIN VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM
• 1.11. Các nghiên cứu chung
• 1.12. Nghiên cứu mối liên quan giữa serotonin với hành vi tự sát
• 1.13. Nghiên cứu mối liên quan giữa serotonin và hành vi bạo lực
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu, địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân nghiên cứu
• 2.4. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.5. Tiêu chuẩn chọn nhóm chứng
• 2.6. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.8. Thiết kế nghiên cứu
• 2.9. Công cụ nghiên cứu
• 2.10. Phương pháp nghiên cứu lâm sàng bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng
• 2.11. Phương pháp nghiên cứu hình thái não
• 2.12. Phương pháp ELISA định lượng nộng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy của đối tượng nghiên cứu
• 2.13. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 2.14. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.3. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 3.4. NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG VÀ DỊCH NÃO TỦY Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 3.5. MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG, DỊCH NÃO TỦY VÀ THỂ TÍCH MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 3.6. Mối liên quan giữa nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy với một số triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 3.7. Mối liên quan giữa thể tích một số cấu trúc não với một số triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHÓM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU
• 4.2. Tuổi của nhóm bệnh nhân nghiên cứu
• 4.3. Giới của nhóm bệnh nhân nghiên cứu
• 4.4. Trình độ học vấn của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.5. Nghề nghiệp của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.6. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
• 4.7. Số lần vào viện của đối tượng nghiên cứu
• 4.8. Thời gian mắc bệnh
• 4.9. Tỷ lệ bệnh nhân trầm cảm mạn tính
• 4.10. Triệu chứng khởi phát bệnh của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.11. Các triệu chứng chính và phổ biến của nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.12. Các triệu chứng rối loạn cảm giác và tri giác
• 4.13. Các biểu hiện rối loạn hình thức tư duy
• 4.14. Các biểu hiện rối loạn nội dung tư duy
• 4.15. Các biểu hiện rối loạn lo âu
• 4.16. Các biểu hiện rối loạn chú ý và trí nhớ
• 4.17. Các biểu hiện triệu chứng cơ thể
• 4.18. Các biểu hiện rối loạn hoạt động, hành vi tác phong
• 4.19. Các phương thức tự sát
• 4.20. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 4.21. Thể tích nội sọ ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.22. Thể tích thùy trán ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.23. Thể thích não thất ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.24. Thể tích hồi hải mã ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.25. Thể tích nhân đuôi ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.26. Thể tích thể chai ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.27. NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG VÀ DỊCH NÃO TỦY Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 4.28. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy ở các nhóm nghiên cứu
• 4.29. Giảm nồng độ Serotonin huyết tương và dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.30. Mức độ giảm serotonin dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.31. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy theo giới ở các nhóm nghiên cứu
• 4.32. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy theo nhóm tuổi ≥ 45 ở nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.33. Tỷ lệ giảm nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng so với nhóm chứng
• 4.34. Tỷ lệ thay đổi nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy có số lần vào viện ≥ 2
• 4.35. Tỷ lệ thay đổi nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy theo thời gian mắc bệnh ≥ 2 năm
• 4.36. MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG, DỊCH NÃO TỦY VÀ THỂ TÍCH MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG
• 4.37. Mối liên quan giữa nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy với một số triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• 4.38. Mối liên quan giữa thể tích một số cấu trúc não với một số triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Rối loạn trầm cảm là một trong những bệnh lý tâm thần phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng lao động của người bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trầm cảm nặng chiếm tỷ lệ cao trong số các rối loạn tâm thần, với nhiều triệu chứng lâm sàng đa dạng. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu phân tích hình thái não và nồng độ serotonin ở bệnh nhân trầm cảm nặng, từ đó làm rõ mối liên hệ giữa chúng với các triệu chứng lâm sàng. Việc hiểu rõ về hormone serotonin và tác động của nó đến rối loạn tâm thần là rất cần thiết để cải thiện phương pháp chẩn đoán và điều trị.

II. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

Rối loạn trầm cảm được định nghĩa là trạng thái buồn rầu kéo dài, kèm theo nhiều triệu chứng như mất hứng thú, giảm năng lượng và rối loạn giấc ngủ. Theo ICD-10 và DSM-5, trầm cảm nặng có thể chia thành hai loại: có loạn thần và không loạn thần. Nghiên cứu cho thấy nồng độ serotonin trong dịch não tủy của bệnh nhân trầm cảm nặng thường giảm đáng kể, có thể chỉ còn 30% so với người bình thường. Điều này cho thấy sự thiếu hụt serotonin có thể là nguyên nhân chính dẫn đến các triệu chứng trầm cảm. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng sự thay đổi hình thái não có thể liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh.

III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu được thực hiện trên nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng tại Bệnh viện Quân y 103. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân bao gồm các tiêu chí lâm sàng và sinh lý. Phương pháp nghiên cứu bao gồm thiết kế nghiên cứu lâm sàng, phương pháp hình thái não và phương pháp ELISA để định lượng nồng độ serotonin trong huyết tương và dịch não tủy. Việc áp dụng các phương pháp này giúp xác định mối liên quan giữa hình thái não và nồng độ serotonin với các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân.

IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Kết quả cho thấy có sự giảm nồng độ serotonin trong huyết tương và dịch não tủy ở bệnh nhân trầm cảm nặng. Cụ thể, nồng độ serotonin huyết tương giảm xuống dưới 80 ng/ml, trong khi nồng độ dịch não tủy cũng giảm đáng kể. Các triệu chứng lâm sàng như lo âu, rối loạn cảm giác và hành vi tự sát có mối liên quan chặt chẽ với mức độ giảm serotonin. Điều này cho thấy rằng việc theo dõi nồng độ serotonin có thể giúp đánh giá tình trạng bệnh và hiệu quả điều trị ở bệnh nhân trầm cảm nặng.

V. BÀN LUẬN

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hình thái não và nồng độ serotonin có mối liên hệ mật thiết với các triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng. Sự thay đổi trong cấu trúc não có thể là hậu quả của sự thiếu hụt serotonin, dẫn đến các triệu chứng như lo âu và rối loạn tư duy. Việc hiểu rõ mối liên hệ này không chỉ giúp cải thiện chẩn đoán mà còn mở ra hướng đi mới trong điều trị trầm cảm. Các liệu pháp điều trị có thể được điều chỉnh dựa trên nồng độ serotonin và hình thái não, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.