Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, quá trình triển khai chương trình xây dựng NTM từ năm 2010 đến năm 2020 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tổng số tiêu chí đạt chuẩn đến hết năm 2016 là 392 tiêu chí, bình quân đạt 12,25 tiêu chí/xã. Trong đó, có 2 xã đạt chuẩn NTM, 4 xã đạt từ 14-18 tiêu chí, 20 xã đạt từ 10-14 tiêu chí và 6 xã đạt từ 8-9 tiêu chí. Tuy nhiên, chương trình vẫn còn gặp nhiều khó khăn như sự phân tán nguồn lực, năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở còn hạn chế, và sự tham gia chưa đồng đều của người dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh việc thực hiện chương trình xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa đến năm 2020, góp phần nâng cao hiệu quả triển khai, đảm bảo phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các xã thuộc huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2010-2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các cấp chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách, huy động nguồn lực và nâng cao nhận thức cộng đồng về xây dựng NTM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính: lý thuyết phát triển kinh tế nông thôn và mô hình quản lý dự án phát triển cộng đồng. Lý thuyết phát triển kinh tế nông thôn tập trung vào việc nâng cao năng suất, đa dạng hóa sản xuất và cải thiện đời sống người dân nông thôn thông qua các yếu tố như cơ sở hạ tầng, nguồn lực lao động và thị trường tiêu thụ. Mô hình quản lý dự án phát triển cộng đồng nhấn mạnh vai trò của sự tham gia của cộng đồng, huy động nguồn lực đa chiều và quản lý hiệu quả các hoạt động phát triển.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM): Quá trình cải tạo, phát triển toàn diện các mặt kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị ở nông thôn.
  • Tiêu chí NTM: Bộ tiêu chuẩn đánh giá mức độ hoàn thiện của các xã trong xây dựng NTM, bao gồm các tiêu chí về giao thông, thủy lợi, điện, nhà ở, giáo dục, y tế, môi trường, an ninh trật tự, văn hóa...
  • Nguồn lực xây dựng NTM: Bao gồm nguồn lực tài chính, nhân lực, vật lực và sự tham gia của cộng đồng.
  • Quản lý dự án phát triển cộng đồng: Phương pháp tổ chức, điều phối các hoạt động phát triển dựa trên sự tham gia của người dân và các bên liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo của huyện Hạ Hòa, các văn bản pháp luật liên quan đến xây dựng NTM, khảo sát thực tế tại 15 xã và phỏng vấn sâu với 120 người dân, cán bộ địa phương. Cỡ mẫu khảo sát gồm 120 hộ dân được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm xã đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn NTM.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định lượng số liệu thống kê về tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM, so sánh tỷ lệ đạt tiêu chí giữa các xã; phân tích định tính qua phỏng vấn nhằm làm rõ nguyên nhân, khó khăn và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2017, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và viết báo cáo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ thực hiện tiêu chí NTM: Đến cuối năm 2016, huyện Hạ Hòa đạt trung bình 12,25 tiêu chí/xã trên tổng số 19 tiêu chí. Trong đó, 2 xã đã hoàn thành toàn bộ tiêu chí, 4 xã đạt từ 14-18 tiêu chí, 20 xã đạt từ 10-14 tiêu chí và 6 xã đạt dưới 10 tiêu chí. Tỷ lệ xã đạt tiêu chí về giao thông đạt 100%, thủy lợi đạt 85%, điện nông thôn đạt 98%, nhà ở dân cư đạt 70%.

  2. Nguồn lực huy động: Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM đến năm 2016 khoảng 450 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm 60%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã chiếm 15%, còn lại là vốn đóng góp của người dân. Người dân tự nguyện đóng góp khoảng 130 tỷ đồng, tương đương 29% tổng vốn đầu tư.

  3. Mức độ tham gia của người dân: Khoảng 90% người dân tham gia các hoạt động xây dựng NTM, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10% chưa tích cực do thiếu hiểu biết hoặc khó khăn về kinh tế. Sự đồng thuận và nhận thức của người dân về lợi ích của chương trình là yếu tố quyết định thành công.

  4. Khó khăn và hạn chế: Năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm quản lý dự án; sự phân tán nguồn lực, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành; một số tiêu chí khó đạt do điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội còn khó khăn; việc huy động nguồn lực tại chỗ chưa đồng đều.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tiến độ xây dựng NTM chưa đồng đều giữa các xã chủ yếu do sự khác biệt về điều kiện tự nhiên, kinh tế và mức độ huy động nguồn lực. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác như Yên Bái, Quảng Ninh, huyện Hạ Hòa có mức độ hoàn thành tiêu chí tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện về chất lượng và bền vững.

Việc huy động nguồn lực đa dạng, đặc biệt là sự đóng góp của người dân, đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện. Tuy nhiên, sự tham gia chưa đồng đều và năng lực quản lý còn hạn chế là những điểm cần khắc phục. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ đạt tiêu chí giữa các xã và bảng phân bổ nguồn vốn đầu tư sẽ minh họa rõ nét hơn về sự khác biệt và phân bổ nguồn lực.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành và sự tham gia tích cực của cộng đồng trong xây dựng NTM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng vận động cộng đồng, kỹ thuật xây dựng NTM nhằm nâng cao trình độ và hiệu quả công tác. Mục tiêu đạt 100% cán bộ xã được đào tạo trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các sở ngành.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tổ chức hội nghị, tọa đàm để người dân hiểu rõ lợi ích và trách nhiệm trong xây dựng NTM. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp lên trên 95% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các tổ chức đoàn thể.

  3. Huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các ngành, địa phương và doanh nghiệp để huy động tối đa nguồn lực tài chính, vật chất và nhân lực. Mục tiêu tăng tổng vốn đầu tư hàng năm lên 15% so với hiện tại. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

  4. Tăng cường giám sát, đánh giá và kịp thời xử lý khó khăn: Thiết lập hệ thống giám sát tiến độ và chất lượng xây dựng NTM, tổ chức đánh giá định kỳ và xử lý kịp thời các vướng mắc. Mục tiêu hoàn thành 100% kế hoạch xây dựng NTM đúng tiến độ đến năm 2020. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các tổ chức giám sát cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu sâu hơn về phát triển nông thôn và chính sách xây dựng NTM.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển nông thôn: Hỗ trợ xây dựng chiến lược đầu tư, phối hợp với chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư.

  4. Người dân và cộng đồng nông thôn: Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm và lợi ích khi tham gia xây dựng NTM, từ đó tích cực đóng góp và hưởng lợi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện các mặt kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị ở nông thôn nhằm nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững.

  2. Tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn NTM gồm những gì?
    Bao gồm các tiêu chí về giao thông, thủy lợi, điện, nhà ở, giáo dục, y tế, môi trường, an ninh trật tự, văn hóa... Tổng cộng khoảng 19 tiêu chí theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  3. Nguồn lực nào quan trọng nhất trong xây dựng NTM?
    Nguồn lực đa dạng gồm ngân sách nhà nước, vốn doanh nghiệp, hợp tác xã và đặc biệt là sự đóng góp, tham gia tích cực của người dân địa phương.

  4. Người dân có vai trò như thế nào trong xây dựng NTM?
    Người dân là chủ thể quan trọng, tham gia đóng góp tài chính, lao động, ý kiến xây dựng và giám sát thực hiện, góp phần đảm bảo hiệu quả và bền vững của chương trình.

  5. Khó khăn lớn nhất khi triển khai xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa là gì?
    Bao gồm năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế, sự phân tán nguồn lực, điều kiện tự nhiên khó khăn và sự tham gia chưa đồng đều của người dân.

Kết luận

  • Huyện Hạ Hòa đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM với trung bình 12,25 tiêu chí/xã đến năm 2016.
  • Nguồn lực đầu tư đa dạng, trong đó người dân đóng góp khoảng 29% tổng vốn, tạo sức mạnh tổng hợp cho chương trình.
  • Sự tham gia của người dân và năng lực quản lý địa phương là yếu tố quyết định thành công.
  • Cần tập trung nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, huy động nguồn lực và giám sát hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa đến năm 2020, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong việc phát triển nông thôn mới. Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá định kỳ và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng NTM. Đề nghị các cơ quan chức năng và cộng đồng tiếp tục phối hợp chặt chẽ, phát huy vai trò chủ thể của người dân trong quá trình phát triển bền vững nông thôn.