Động Từ Hai Diễn Tố Trong Tiếng Việt: Nghiên Cứu So Sánh Với Tiếng Trung

• Tác giả: Li Yan Rong
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Văn Lộc
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Việt Nam
• Đề tài: Động Từ Hai Diễn Tố Trong Tiếng Việt (Có So Sánh Với Tiếng Trung)
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN
• 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
• 1.2. Các công trình nghiên cứu về động từ trong tiếng Việt
• 1.3. Các công trình nghiên cứu về kết trị động từ
• 1.4. Tình hình nghiên cứu về động từ hai diễn tố
• 1.5. Vài nét về lí thuyết kết trị, khái niệm diễn tố, chu tố
• 1.6. Về cách phân loại động từ - khái niệm động từ hai diễn tố
• 1.7. Nguyên tắc, thủ pháp và qui trình nghiên cứu động từ theo lí thuyết kết trị
• 1.8. Vài nét về tiếng Trung, động từ và động từ hai diễn tố trong tiếng Trung
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỘNG TỪ HAI DIỄN TỐ TRONG TIẾNG VIỆT (CÓ SO SÁNH - ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG TRUNG)
• 2.1. Đặc điểm chung của động từ hai diễn tố
• 2.2. Về nguồn gốc
• 2.3. Về cấu tạo
• 2.4. Về thuộc tính kết trị
• 2.5. Diễn tố thứ nhất (N1): diễn tố chủ thể (chủ ngữ)
• 2.6. Diễn tố thứ 2: diễn tố đối thể (bổ ngữ)
• 2.7. Về các diện đối lập cơ bản trong phạm trù động từ hai diễn tố
• 2.8. Nguyên tắc phân loại
• 2.9. Kết quả phân loại
• 2.10. Bước đầu so sánh - đối chiếu động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung
• 2.11. Những nét tương đồng
• 2.12. Những điểm khác biệt
• 3. CHƯƠNG 3: MIÊU TẢ MỘT SỐ NHÓM ĐỘNG TỪ HAI DIỄN TỐ TRONG TIẾNG VIỆT (CÓ SO SÁNH - ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG TRUNG)
• 3.1. Nhóm động từ hai diễn tố chỉ hoạt động tạo tác
• 3.2. Đặc điểm ý nghĩa của động từ hạt nhân
• 3.3. Về thuộc tính kết trị
• 3.4. Đặc điểm ngữ pháp của diễn tố thứ nhất (diễn tố chủ thể)
• 3.5. Đặc điểm ngữ pháp của diễn tố thứ hai (diễn tố đối thể)
• 3.6. So sánh - đối chiếu nhóm động từ tạo tác trong tiếng Việt và tiếng Trung
• 3.7. Động từ hai diễn tố chỉ quan hệ đồng nhất “là”
• 3.8. Về bản chất từ loại của “là”
• 3.9. Đặc điểm của động từ “là”
• 3.10. Đặc điểm ngữ pháp của diễn tố thứ nhất (diễn tố chủ thể) bên động từ “là”
• 3.11. Đặc điểm ngữ pháp của diễn tố thứ hai (diễn tố đối thể) bên động từ “là”
• 3.12. So sánh - đối chiếu “là” trong tiếng Việt với 是 trong tiếng Trung
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Động Từ Hai Diễn Tố Tiếng Việt

Nghiên cứu về hệ thống từ loại tiếng Việt luôn khẳng định vai trò quan trọng của động từ. Động từ không chỉ có số lượng lớn mà còn sở hữu đặc tính phức tạp. Về mặt ngữ pháp, động từ là trung tâm tổ chức của phần lớn câu tiếng Việt. Do đó, động từ luôn thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Việc nghiên cứu động từ đã được tiến hành ở nhiều góc độ khác nhau. Các công trình nghiên cứu về cụm động từ, ngữ nghĩa động từ, kết trị động từ đã cho thấy động từ là một từ loại lớn, phức tạp và cần được nghiên cứu sâu rộng hơn. Một trong những vấn đề đó là nghiên cứu, phân tích, miêu tả đặc điểm của các tiểu loại, các nhóm động từ. Động từ hai diễn tố là một nhóm động từ có số lượng lớn, đặc điểm ý nghĩa và kết trị phức tạp, có vai trò ngữ pháp quan trọng. Tuy nhiên, tiểu loại động từ này chưa được nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống, đặc biệt là hướng nghiên cứu có so sánh với tiếng nước ngoài.

1.1. Các Nghiên Cứu Về Động Từ Phức Trong Tiếng Việt

Từ cuối thế kỷ XIX đến đầu những năm 1960, việc nghiên cứu về động từ chưa đạt được thành tựu đáng kể. Chỉ từ giữa những năm 1960 đến nay, việc nghiên cứu về động từ mới thực sự được chú ý và đi vào chiều sâu. Bên cạnh những công trình chung về ngữ pháp thường đề cập đến động từ, có thể kể đến một số chuyên luận tiêu biểu trong và ngoài nước. Ở nước ngoài có công trình "Phân loại động từ tiếng Việt" của I. Bystov (1966). Ở trong nước có các công trình như "Cụm động từ tiếng Việt" của Nguyễn Phú Phong (1973), "Động từ trong tiếng Việt" của Nguyễn Kim Thản (1977), "Ngữ nghĩa và cấu trúc của động từ" của Vũ Thế Thạch (1984), "Vị từ hành động và các tham tố của nó" của Nguyễn Thị Qui (1995), "Kết trị của động từ tiếng Việt" của Nguyễn Văn Lộc (1995).

1.2. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Động Từ Song Tiết Tiếng Trung

Các công trình nghiên cứu về động từ và kết trị của động từ trong tiếng Trung bao gồm cuốn “现代汉语配价语法研究” [Nghiên cứu về ngữ pháp kết trị Hán ngữ hiện đại] của 袁毓林,郭锐(1998), [Viên Dục Lâm, Quách Nhuệ], cuốn “汉语配价语法研究” [Nghiên cứu về ngữ pháp kết trị Hán ngữ] của 袁 毓林（2010）[Viên Dục Lâm] và cuốn “现代汉语配价语法研究” [Nghiên cứu về ngữ pháp kết trị Hán ngữ hiện đại] của 周国光（2011), [Chu Quốc Quang]. Những tác phẩm này đi sâu vào nghiên cứu lý thuyết kết trị và kết trị động từ trong tiếng Trung.

II. Vấn Đề Nghiên Cứu Động Từ Hai Diễn Tố Tiếng Việt

Việc nghiên cứu về động từ hai diễn tố theo lý thuyết kết trị có so sánh với một ngoại ngữ có ý nghĩa không nhỏ cả về lý luận lẫn thực tiễn. Về lý luận, việc nghiên cứu tiểu loại động từ này theo lý thuyết kết trị và có so sánh với tiếng nước ngoài sẽ góp phần soi sáng thêm một số vấn đề lý thuyết về động từ nói chung, lý thuyết kết trị động từ nói riêng trên cứ liệu của ngôn ngữ đơn lập. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu kết trị của động từ hai diễn tố có thể được sử dụng để biên soạn các tài liệu phục vụ cho việc dạy học bản ngữ cũng như ngoại ngữ. Xuất phát từ những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài Động từ hai diễn tố trong tiếng Việt (có so sánh với tiếng Trung) là cần thiết.

2.1. Tại Sao Cần Nghiên Cứu Động Từ Hai Thành Phần

Nghiên cứu hệ thống từ loại tiếng Việt, các nhà ngữ pháp đều khẳng định vị trí và vai trò hết sức quan trọng của động từ. Động từ là từ loại có số lượng rất lớn và có đặc tính hết sức phức tạp. Về vai trò ngữ pháp, động từ là trung tâm tổ chức của tuyệt đại đa số câu tiếng Việt. Do có địa vị quan trọng trong hệ thống từ loại nên động từ luôn thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu.

2.2. Hướng Nghiên Cứu Động Từ Hai Diễn Tố So Sánh Ngôn Ngữ

Việc nghiên cứu về động từ hai diễn tố theo lí thuyết kết trị có so sánh với một ngoại ngữ có ý nghĩa không nhỏ cả về lý luận lẫn thực tiễn. Về lý luận, việc nghiên cứu tiểu loại động từ này theo lý thuyết kết trị và có so sánh với tiếng nước ngoài sẽ góp phần soi sáng thêm một số vấn đề lý thuyết về động từ nói chung, lý thuyết kết trị động từ nói riêng trên cứ liệu của ngôn ngữ đơn lập.

2.3. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Động Từ Hai Diễn Tố

Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu kết trị của động từ hai diễn tố có thể được sử dụng để biên soạn các tài liệu phục vụ cho việc dạy học bản ngữ cũng như ngoại ngữ. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài “Động từ hai diễn tố trong tiếng Việt (có so sánh với tiếng Trung)”. Mục đích của đề tài này là miêu tả làm rõ đặc điểm ý nghĩa và thuộc tính kết trị của tiểu loại động từ hai diễn tố trong tiếng Việt, có so sánh với tiếng Trung; qua đó, góp phần soi sáng thêm một số vấn đề về lý thuyết kết trị và kết trị của động từ trên cứ liệu một ngôn ngữ thuộc loại hình đơn lập, góp phần nâng cao chất lượng của việc dạy học tiếng.

III. Phương Pháp Phân Tích Động Từ Hai Diễn Tố Hiệu Quả

Luận văn sử dụng phương pháp miêu tả để miêu tả đặc điểm ý nghĩa và đặc điểm hoạt động ngữ pháp (thuộc tính kết trị) của động từ hai diễn tố. Phương pháp so sánh - đối chiếu được sử dụng để chỉ ra sự tương đồng và khác biệt về ý nghĩa và thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung. Phương pháp nghiên cứu trường hợp được sử dụng để chọn nghiên cứu sâu một số nhóm động từ hai diễn tố tiêu biểu. Thủ pháp thống kê, phân loại được sử dụng để khảo sát, thống kê việc sử dụng động từ hai diễn tố trong các văn bản và tiến hành phân loại chúng theo các nhóm nhỏ.

3.1. Miêu Tả Đặc Điểm Ngữ Pháp Tiếng Việt Của Động Từ

Phương pháp miêu tả được sử dụng với tư cách là phương pháp chủ yếu để miêu tả đặc điểm ý nghĩa và đặc điểm hoạt động ngữ pháp (thuộc tính kết trị) của động từ hai diễn tố; từ đó, tìm ra đặc trưng của nhóm từ này trong tiếng Việt và tiếng Trung.

3.2. So Sánh Đối Chiếu Ngữ Pháp Tiếng Trung Và Tiếng Việt

Phương pháp so sánh - đối chiếu được sử dụng với tư cách là phương pháp bổ trợ nhằm chỉ ra sự tương đồng và khác biệt về ý nghĩa và thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung.

3.3. Nghiên Cứu Trường Hợp Động Từ Hai Diễn Tố Điển Hình

Nội dung của phương pháp này là chọn nghiên cứu sâu một số nhóm động từ hai diễn tố tiêu biểu, qua đó, làm rõ đặc điểm chung của tiểu loại động từ hai diễn tố.

IV. Đặc Điểm Chung Động Từ Hai Diễn Tố Tiếng Việt Tiếng Trung

Đặc điểm chung của động từ hai diễn tố bao gồm nguồn gốc, cấu tạo và thuộc tính kết trị. Diễn tố thứ nhất thường là diễn tố chủ thể (chủ ngữ), trong khi diễn tố thứ hai là diễn tố đối thể (bổ ngữ). Các diện đối lập cơ bản trong phạm trù động từ hai diễn tố cần được phân loại theo nguyên tắc rõ ràng. Bước đầu so sánh - đối chiếu động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung cho thấy những nét tương đồng và khác biệt quan trọng.

4.1. Nguồn Gốc Và Cấu Tạo Động Từ Hai Diễn Tố

Đặc điểm chung của động từ hai diễn tố bao gồm nguồn gốc và cấu tạo. Cần xem xét nguồn gốc lịch sử và quá trình hình thành của các động từ này trong cả hai ngôn ngữ.

4.2. Thuộc Tính Kết Trị Của Động Từ Hai Diễn Tố

Thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố là khả năng kết hợp với các thành phần khác trong câu. Cần phân tích rõ các diễn tố và vai trò của chúng.

4.3. So Sánh Tương Đồng Khác Biệt Động Từ Hai Diễn Tố

Bước đầu so sánh - đối chiếu động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung cho thấy những nét tương đồng và khác biệt quan trọng. Cần chỉ ra những điểm giống và khác nhau về cấu trúc, ý nghĩa và cách sử dụng.

V. Phân Loại Miêu Tả Động Từ Hai Diễn Tố Tiếng Việt

Các nhóm động từ hai diễn tố chỉ hoạt động tạo tác có đặc điểm ý nghĩa riêng. Thuộc tính kết trị của chúng cũng cần được xem xét kỹ lưỡng. Đặc điểm ngữ pháp của diễn tố thứ nhất (diễn tố chủ thể) và diễn tố thứ hai (diễn tố đối thể) cần được phân tích rõ. So sánh - đối chiếu nhóm động từ tạo tác trong tiếng Việt và tiếng Trung giúp làm nổi bật sự khác biệt.

5.1. Động Từ Hai Diễn Tố Chỉ Hoạt Động Tạo Tác

Nhóm động từ hai diễn tố chỉ hoạt động tạo tác có đặc điểm ý nghĩa riêng. Cần xác định rõ ý nghĩa của động từ hạt nhân trong nhóm này.

5.2. Thuộc Tính Kết Trị Của Động Từ Hai Diễn Tố Tạo Tác

Thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố chỉ hoạt động tạo tác cần được xem xét kỹ lưỡng. Cần phân tích khả năng kết hợp của chúng với các thành phần khác trong câu.

5.3. So Sánh Động Từ Hai Diễn Tố Tạo Tác Việt Trung

So sánh - đối chiếu nhóm động từ tạo tác trong tiếng Việt và tiếng Trung giúp làm nổi bật sự khác biệt. Cần chỉ ra những điểm khác nhau về cấu trúc và cách sử dụng.

VI. Ứng Dụng Nghiên Cứu Động Từ Hai Diễn Tố Trong Dạy Học

Nghiên cứu về động từ hai diễn tố có thể được ứng dụng trong việc biên soạn tài liệu dạy học tiếng Việt và tiếng Trung. Việc hiểu rõ đặc điểm và cách sử dụng của động từ hai diễn tố giúp người học sử dụng ngôn ngữ một cách chính xác và hiệu quả hơn. Kết quả nghiên cứu cũng có thể được sử dụng để phát triển các phương pháp dạy học ngôn ngữ mới.

6.1. Biên Soạn Tài Liệu Dạy Học Ngữ Pháp Tiếng Việt

Nghiên cứu về động từ hai diễn tố có thể được ứng dụng trong việc biên soạn tài liệu dạy học tiếng Việt. Tài liệu cần tập trung vào việc giải thích rõ đặc điểm và cách sử dụng của động từ hai diễn tố.

6.2. Phát Triển Phương Pháp Dạy Học Ngữ Pháp Tiếng Trung

Kết quả nghiên cứu cũng có thể được sử dụng để phát triển các phương pháp dạy học ngôn ngữ mới. Phương pháp cần tập trung vào việc giúp người học hiểu rõ và sử dụng thành thạo động từ hai diễn tố.

6.3. Nâng Cao Hiệu Quả Sử Dụng Từ Vựng Tiếng Việt

Việc hiểu rõ đặc điểm và cách sử dụng của động từ hai diễn tố giúp người học sử dụng ngôn ngữ một cách chính xác và hiệu quả hơn. Cần cung cấp các bài tập và ví dụ minh họa để người học thực hành.

Tổng quan nghiên cứu

Động từ là thành phần trung tâm trong cấu trúc câu tiếng Việt, chiếm khoảng 88% các câu có vị ngữ là động từ theo thống kê của các nhà ngôn ngữ học. Trong số các loại động từ, động từ hai diễn tố chiếm một tỉ lệ lớn và có đặc điểm ý nghĩa, kết trị phức tạp, đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức ngữ pháp và truyền tải ý nghĩa. Tuy nhiên, tiểu loại động từ này chưa được nghiên cứu một cách hệ thống và chuyên sâu, đặc biệt là trong bối cảnh so sánh với tiếng Trung – một ngôn ngữ đơn lập có nhiều điểm tương đồng về cấu trúc từ loại.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là miêu tả đặc điểm ý nghĩa và thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố trong tiếng Việt, đồng thời so sánh với tiếng Trung để làm rõ những nét tương đồng và khác biệt. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tiếng Việt hiện đại, khảo sát trên các tác phẩm văn học tiêu biểu và các tư liệu đời sống với khoảng 3500 câu danh ngôn, báo chí như Báo Quân đội, Thế giới mới, Báo Pháp luật. Thời gian nghiên cứu chủ yếu là các tư liệu từ thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung lý thuyết kết trị động từ, góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt và tiếng Trung, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho giáo viên, sinh viên ngành ngôn ngữ và văn học. Việc phân tích động từ hai diễn tố theo lý thuyết kết trị giúp làm sáng tỏ vai trò của động từ trong cấu trúc câu và mối quan hệ giữa các thành tố cú pháp, từ đó hỗ trợ phát triển các phương pháp giảng dạy ngôn ngữ hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết kết trị của L. Tesnière, một trong những nhà ngôn ngữ học tiên phong về ngữ pháp phụ thuộc. Theo Tesnière, động từ là hạt nhân cú pháp, chi phối các diễn tố (actants) và chu tố (circonstants). Diễn tố là các thành tố bắt buộc bổ sung ý nghĩa cho động từ, gồm diễn tố chủ thể (chủ ngữ) và diễn tố đối thể (bổ ngữ), trong khi chu tố là các thành tố tự do biểu thị hoàn cảnh như thời gian, địa điểm.

Lý thuyết kết trị được hiểu theo nghĩa rộng là khả năng của động từ tạo ra các vị trí mở cần hoặc có thể làm đầy bởi các thành tố cú pháp. Động từ hai diễn tố được định nghĩa là những động từ chi phối hai diễn tố bắt buộc: diễn tố chủ thể và diễn tố đối thể, thể hiện hoạt động ngoại hướng và tính song trị.

Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các khái niệm chuyên ngành như: kết trị nội dung và kết trị hình thức, kết trị bắt buộc và kết trị tự do, diễn tố chủ thể và diễn tố đối thể, cũng như các phân loại động từ theo ý nghĩa và hình thức ngữ pháp (động từ thực từ, động từ ngữ pháp, động từ chủ ý, động từ không chủ ý).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp miêu tả làm chủ đạo để phân tích đặc điểm ý nghĩa và thuộc tính kết trị của động từ hai diễn tố trong tiếng Việt, kết hợp với phương pháp so sánh – đối chiếu nhằm chỉ ra sự tương đồng và khác biệt với tiếng Trung. Phương pháp nghiên cứu trường hợp được áp dụng để khảo sát sâu một số nhóm động từ hai diễn tố tiêu biểu.

Nguồn dữ liệu bao gồm các tác phẩm văn học của Nam Cao, Tô Hoài, Ngô Tất Tố, Nguyễn Đình Thi, cùng các tư liệu đời sống như 3500 câu danh ngôn, báo chí chuyên ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu khoảng vài nghìn câu, được chọn lọc theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm động từ hai diễn tố.

Phân tích dữ liệu dựa trên hệ thống thủ pháp hình thức gồm: lược bỏ, bổ sung, thay thế, cải biến nhằm xác định các diễn tố và chu tố, đồng thời hạn chế sự chủ quan trong phân tích. Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 1-2 năm, bao gồm giai đoạn thu thập tư liệu, phân tích, so sánh và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nguồn gốc và cấu tạo động từ hai diễn tố
   Động từ hai diễn tố trong tiếng Việt có nguồn gốc thuần Việt và Hán Việt. Động từ thuần Việt thường là từ đơn hình vị như "ăn", "đốt", "đánh", trong khi động từ Hán Việt chủ yếu là từ ghép đẳng lập như "biểu diễn", "thảo luận", "kết thúc". Tương tự, tiếng Trung cũng có động từ hai diễn tố với cấu tạo đa dạng, chủ yếu là từ đơn hoặc từ ghép hai hình vị.

2. Ý nghĩa chung và đặc điểm kết trị
   Động từ hai diễn tố chỉ hoạt động ngoại hướng, tức là hoạt động xuất phát từ chủ thể hướng tới một đối thể bên ngoài. Chúng có tính song trị, chi phối hai diễn tố bắt buộc: diễn tố chủ thể (N1) và diễn tố đối thể (N2). Ví dụ: "Nam đọc sách" (N1 = Nam, V = đọc, N2 = sách).
   Đặc điểm này phân biệt rõ với động từ một diễn tố (đơn trị, nội hướng) và động từ ba diễn tố (tam trị, ngoại hướng với hai đối thể).

3. Phân loại ý nghĩa nội bộ
   Động từ hai diễn tố rất đa dạng về ý nghĩa:

   • Có nhóm động từ thực từ với ý nghĩa cụ thể, chân thực như "ăn", "xây", "đốt".
   • Có nhóm động từ ngữ pháp (bán thực từ) như "là", "trở thành", không có ý nghĩa cụ thể mà mang tính trừu tượng.
   • Phân biệt giữa động từ chủ ý (chủ thể điều khiển hành động) và không chủ ý (ví dụ: "sợ", "bị").
   • Phân biệt động từ tác động (tạo ra hoặc biến đổi đối thể) và không tác động (chỉ hoạt động hướng tới đối thể nhưng không làm thay đổi).

4. Đặc điểm diễn tố chủ thể (N1)
   Diễn tố chủ thể luôn có tính bắt buộc, thể hiện nghĩa cú pháp chủ thể, thường được biểu hiện bằng thể từ (danh từ, đại từ, cụm danh từ) và đứng trước động từ hạt nhân. Ví dụ: "Mẹ khen Nam" (Mẹ là N1).
   Diễn tố này có thể tham gia cải biến bị động, chuyển sang vị trí sau động từ ngữ pháp "được", "bị" trong câu bị động.

5. Đặc điểm diễn tố đối thể (N2)
   Diễn tố đối thể cũng bắt buộc, biểu thị nghĩa cú pháp đối thể, có thể được biểu hiện bằng thể từ hoặc vị từ, cụm vị từ, đứng liền sau động từ hạt nhân. Ví dụ: "Tôi viết thư" (thư là N2).
   Diễn tố đối thể có thể kết hợp trực tiếp hoặc gián tiếp với động từ qua các quan hệ từ như "với", "cho", "là".
   Khả năng cải biến vị trí (chuyển lên đầu câu) và cải biến bị động (trở thành chủ ngữ trong câu bị động) cũng được ghi nhận.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy động từ hai diễn tố trong tiếng Việt có sự đa dạng và phức tạp về mặt ý nghĩa và kết trị, phù hợp với lý thuyết kết trị của Tesnière. Việc phân tích chi tiết diễn tố chủ thể và đối thể giúp làm rõ vai trò của từng thành tố trong cấu trúc câu, đồng thời minh chứng cho tính bắt buộc và tính phụ thuộc của các diễn tố này.

So sánh với tiếng Trung, động từ hai diễn tố cũng có cấu trúc và chức năng tương tự, tuy nhiên tiếng Trung có xu hướng sử dụng trợ từ để biểu thị các trạng thái ngữ pháp như thời gian, hoàn thành, điều này tạo nên sự khác biệt về hình thức kết hợp. Ngoài ra, tiếng Trung có nhiều động từ hai diễn tố phức tạp hơn do số lượng lớn và tính đa dạng về nghĩa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố các nhóm động từ hai diễn tố theo nguồn gốc (thuần Việt, Hán Việt), bảng so sánh đặc điểm diễn tố chủ thể và đối thể giữa tiếng Việt và tiếng Trung, cũng như sơ đồ mô hình kết trị minh họa mối quan hệ giữa động từ và các diễn tố.

Những phát hiện này góp phần làm phong phú lý thuyết kết trị động từ, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc biên soạn tài liệu dạy học tiếng Việt và tiếng Trung, đặc biệt trong việc giảng dạy ngữ pháp và cấu trúc câu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phát triển tài liệu giảng dạy chuyên sâu về động từ hai diễn tố
   Xây dựng giáo trình và tài liệu tham khảo dành cho giáo viên và sinh viên ngành ngôn ngữ, tập trung vào đặc điểm ý nghĩa và kết trị của động từ hai diễn tố, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ngữ pháp tiếng Việt và tiếng Trung. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: các trường đại học, trung tâm đào tạo ngôn ngữ.

2. Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên đề về lý thuyết kết trị và ứng dụng
   Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm phổ biến kiến thức về lý thuyết kết trị động từ, giúp giảng viên và nhà nghiên cứu cập nhật phương pháp phân tích ngữ pháp hiện đại. Thời gian: hàng năm; chủ thể: các viện nghiên cứu, khoa ngôn ngữ.

3. Phát triển phần mềm hỗ trợ phân tích ngữ pháp dựa trên lý thuyết kết trị
   Thiết kế công cụ phần mềm giúp phân tích cấu trúc câu, xác định diễn tố và chu tố tự động, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy. Thời gian: 2-3 năm; chủ thể: các nhóm nghiên cứu công nghệ ngôn ngữ.

4. Mở rộng nghiên cứu so sánh động từ hai diễn tố với các ngôn ngữ đơn lập khác
   Tiếp tục nghiên cứu mở rộng so sánh với các ngôn ngữ đơn lập như Thái, Khmer để làm rõ đặc điểm chung và riêng biệt, góp phần phát triển lý thuyết ngôn ngữ học so sánh. Thời gian: 3-5 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu ngôn ngữ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên và giảng viên ngôn ngữ Việt Nam và tiếng Trung
   Giúp hiểu sâu về cấu trúc động từ hai diễn tố, từ đó áp dụng hiệu quả trong giảng dạy ngữ pháp và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh, sinh viên.

2. Sinh viên ngành ngôn ngữ học, văn học và văn hóa Việt Nam
   Cung cấp kiến thức nền tảng và chuyên sâu về lý thuyết kết trị, giúp nâng cao năng lực phân tích ngôn ngữ và nghiên cứu học thuật.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học so sánh và ngữ pháp học
   Tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các nghiên cứu về kết trị động từ, đặc biệt trong ngôn ngữ đơn lập và so sánh liên ngôn ngữ.

4. Nhà biên soạn giáo trình và tài liệu học ngoại ngữ
   Hỗ trợ xây dựng các tài liệu dạy học tiếng Việt và tiếng Trung có cơ sở khoa học vững chắc, phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ và nhu cầu học tập thực tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Động từ hai diễn tố là gì?
   Động từ hai diễn tố là loại động từ chi phối hai thành tố bắt buộc: diễn tố chủ thể (chủ ngữ) và diễn tố đối thể (bổ ngữ), biểu thị hoạt động ngoại hướng có tính song trị. Ví dụ: "Nam đọc sách" (Nam là chủ thể, sách là đối thể).

2. Lý thuyết kết trị giúp gì trong nghiên cứu động từ?
   Lý thuyết kết trị xác định khả năng kết hợp của động từ với các thành tố phụ thuộc, giúp phân tích cấu trúc câu rõ ràng, xác định vai trò và tính bắt buộc của các diễn tố, từ đó hiểu sâu hơn về ngữ pháp và ý nghĩa của động từ.

3. Sự khác biệt chính giữa động từ hai diễn tố trong tiếng Việt và tiếng Trung là gì?
   Cả hai ngôn ngữ đều có động từ hai diễn tố với chức năng tương tự, nhưng tiếng Trung sử dụng nhiều trợ từ biểu thị trạng thái ngữ pháp và có số lượng động từ hai diễn tố đa dạng hơn, trong khi tiếng Việt có xu hướng biểu hiện trực tiếp qua cấu trúc từ.

4. Diễn tố chủ thể và diễn tố đối thể được biểu hiện như thế nào?
   Diễn tố chủ thể thường được biểu hiện bằng thể từ như danh từ, đại từ, đứng trước động từ; diễn tố đối thể có thể là thể từ hoặc vị từ, đứng sau động từ, có thể kết hợp trực tiếp hoặc qua quan hệ từ.

5. Tại sao nghiên cứu động từ hai diễn tố lại quan trọng trong dạy học tiếng?
   Vì động từ hai diễn tố chiếm tỉ lệ lớn và có vai trò trung tâm trong câu, hiểu rõ đặc điểm của chúng giúp người học nắm vững cấu trúc câu, cải thiện kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp, đồng thời hỗ trợ việc dịch thuật và học ngoại ngữ hiệu quả hơn.

Kết luận

• Động từ hai diễn tố trong tiếng Việt là nhóm động từ ngoại hướng, chi phối hai diễn tố bắt buộc: chủ thể và đối thể, có đặc điểm ý nghĩa và kết trị phức tạp.
• Nghiên cứu so sánh với tiếng Trung cho thấy nhiều nét tương đồng về cấu trúc và chức năng, đồng thời chỉ ra sự khác biệt về hình thức biểu hiện và trợ từ ngữ pháp.
• Lý thuyết kết trị của L. Tesnière là cơ sở lý thuyết vững chắc để phân tích và miêu tả động từ hai diễn tố, giúp làm rõ vai trò của các diễn tố trong cấu trúc câu.
• Kết quả nghiên cứu góp phần bổ sung lý thuyết kết trị động từ, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ.
• Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu giảng dạy, tổ chức đào tạo chuyên sâu, phát triển công cụ hỗ trợ phân tích ngữ pháp và mở rộng nghiên cứu so sánh với các ngôn ngữ đơn lập khác.

Hành động khuyến nghị: Các nhà nghiên cứu và giảng viên nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ, đồng thời tiếp tục phát triển các công trình nghiên cứu chuyên sâu về động từ và kết trị trong tiếng Việt và các ngôn ngữ liên quan.