Luận án tiến sĩ ngữ văn: Nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển

• Tác giả: Võ Thị Ngọc Thúy
• Người hướng dẫn: GS. NGND Nguyễn Ngọc San
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Hán Nôm
• Đề tài: Nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
• 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu các tác phẩm diễn Nôm Nhị độ mai
• 1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu văn bản tác phẩm Nhị độ mai tinh tuyển
• 1.4. Kết quả đạt được và những hạn chế trong các nghiên cứu trước
• 1.5. Cơ sở lí thuyết của đề tài
• 1.5.1. Lí thuyết văn bản học
• 1.5.2. Lí thuyết văn tự học
• 1.5.3. Lí thuyết ngôn ngữ học
• 1.6. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: KHẢO CỨU VĂN BẢN TÁC PHẨM NHỊ ĐỘ MAI TINH TUYỂN
• 2.1. Tình hình chung về các bản diễn Nôm từ truyện Nhị độ mai
• 2.2. Nhóm các văn bản truyện Nôm
• 2.3. Nhóm các kịch bản sân khấu
• 2.4. Một số vấn đề văn bản học của NĐMTT
• 2.5. Mô tả văn bản
• 2.6. Chữ húy trong NĐMTT
• 2.7. Các bản sao của “Nhị độ mai tinh tuyển”
• 2.8. Các bản sao của AB
• 2.9. Quá trình dịch chuyển các bản sao NĐMTT
• 2.10. Một số vấn đề về tác giả, tác phẩm truyện Nôm NĐMTT
• 2.11. Niên đại tác phẩm
• 2.12. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC CHỮ NÔM TRONG VĂN BẢN NHỊ ĐỘ MAI TINH TUYỂN
• 3.1. Thống kê phân loại cấu trúc chữ Nôm
• 3.2. Mô hình phân loại
• 3.3. Tiêu chí thống kê
• 3.4. Kết quả thống kê
• 3.5. Nhận xét về các loại cấu trúc chữ Nôm trong NĐMTT
• 3.6. Loại chữ Nôm vay mượn
• 3.7. Loại chữ Nôm tự tạo
• 3.8. Tương quan giữa các tiểu loại cấu trúc chữ Nôm trong NĐMTT
• 3.9. Tương quan giữa cấu trúc chữ Nôm NĐMTT và các văn bản Nôm khác
• 3.10. Tương quan cấu trúc chữ Nôm giữa AB.350 với các bản sao
• 3.11. Đặc điểm riêng trong phong cách viết chữ Nôm của NĐMTT
• 3.12. Điểm riêng về hình thể chữ Nôm NĐMTT
• 3.13. Chữ Nôm được ghi bằng nhiều cách khác nhau
• 3.14. Một số chữ Nôm hậu kì có cách ghi khác chữ Nôm sơ kì
• 3.15. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: TIẾNG VIỆT QUA CÁCH GHI CHỮ NÔM TRONG “NHỊ ĐỘ MAI TINH TUYỂN”
• 4.1. Cách ghi âm chữ Nôm trong văn bản NĐMTT
• 4.2. Cách ghi âm đầu
• 4.3. Cách ghi phần vần
• 4.4. Vấn đề âm đệm
• 4.5. Cách ghi thanh điệu
• 4.6. Đặc điểm ngữ âm tiếng Việt thể hiện qua chữ Nôm trong NĐMTT
• 4.6.1. Sự ổn định của một số âm đầu trong tiếng Việt: s, tr
• 4.6.2. Sự hòa lẫn/ đồng qui một số âm đầu
• 4.7. Đặc điểm từ vựng tiếng Việt thể hiện qua chữ Nôm trong NĐMTT
• 4.7.1. Độ phong phú từ vựng
• 4.7.2. Cơ cấu từ vựng
• 4.8. Tiểu kết chương 4
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Nghiên cứu chữ Nôm trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển

Luận án tập trung vào việc nghiên cứu chữ Nôm trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển, một tác phẩm văn học cổ Việt Nam. Chữ Nôm được xem xét từ góc độ văn tự học, bao gồm hình thể, âm đọc và ý nghĩa. Văn bản này, được soạn vào cuối thế kỷ XIX, mang đặc điểm của chữ Nôm hậu kỳ, phản ánh sự biến đổi trong cấu trúc và cách ghi âm. Luận án sử dụng phương pháp văn bản học và ngôn ngữ học lịch sử để phân tích, đối chiếu với các văn bản Nôm khác như Nhị Độ Mai Diễn Ca và Truyện Kiều. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự đa dạng trong cấu trúc chữ Nôm và cách ghi âm, đồng thời cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển của tiếng Việt cổ.

1.1. Cấu trúc chữ Nôm trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển

Luận án thống kê và phân loại cấu trúc chữ Nôm trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển. Các loại chữ Nôm được chia thành hai nhóm chính: chữ Nôm vay mượn và chữ Nôm tự tạo. Chữ Nôm vay mượn thường dựa trên chữ Hán, trong khi chữ Nôm tự tạo được sáng tạo để phù hợp với ngữ âm tiếng Việt. Kết quả thống kê cho thấy tỷ lệ chữ Nôm vay mượn chiếm ưu thế, phản ánh ảnh hưởng mạnh mẽ của chữ Hán. Ngoài ra, luận án cũng chỉ ra sự tương quan giữa cấu trúc chữ Nôm trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển và các văn bản Nôm khác, giúp hiểu rõ hơn về sự phát triển của chữ Nôm qua các thời kỳ.

1.2. Đặc điểm ngữ âm qua chữ Nôm

Luận án phân tích đặc điểm ngữ âm tiếng Việt thể hiện qua cách ghi chữ Nôm trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển. Các yếu tố như âm đầu, vần, thanh điệu được xem xét kỹ lưỡng. Kết quả cho thấy sự ổn định của một số âm đầu như s và tr, đồng thời phản ánh sự hòa lẫn giữa các âm đầu trong tiếng Việt cổ. Ngoài ra, luận án cũng chỉ ra cách ghi âm đệm và thanh điệu trong chữ Nôm, cung cấp thông tin quý giá về sự biến đổi ngữ âm tiếng Việt từ thế kỷ XIX đến nay.

II. Tiếng Việt trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển

Luận án không chỉ tập trung vào chữ Nôm mà còn khảo sát tiếng Việt trong văn bản Nhị Độ Mai Tinh Tuyển. Qua cách ghi chữ Nôm, luận án phân tích các đặc điểm ngữ âm và từ vựng của tiếng Việt cổ. Kết quả cho thấy sự phong phú trong từ vựng và cơ cấu từ, phản ánh sự phát triển của ngôn ngữ Việt qua các thời kỳ. Luận án cũng đối chiếu với các tác phẩm cùng thời như Nhị Độ Mai Diễn Ca để làm nổi bật sự kế thừa và biến đổi trong ngôn ngữ.

2.1. Từ vựng tiếng Việt cổ

Luận án thống kê và phân tích từ vựng tiếng Việt trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển, bao gồm cả từ láy và thành ngữ. Kết quả cho thấy sự phong phú trong cách sử dụng từ láy, phản ánh đặc trưng của văn học cổ Việt Nam. Ngoài ra, luận án cũng chỉ ra cách sử dụng thành ngữ Hán Việt được cải biên để phù hợp với ngữ cảnh tiếng Việt, thể hiện sự sáng tạo của tác giả.

2.2. Ngữ pháp và phong cách

Mặc dù không tập trung sâu vào ngữ pháp, luận án vẫn đề cập đến một số đặc điểm phong cách trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển. Cách sử dụng câu thơ lục bát và sự phân chia thành các hồi trong tác phẩm cho thấy sự kế thừa từ truyền thống văn học cổ Việt Nam. Đồng thời, luận án cũng chỉ ra sự ảnh hưởng của văn học Trung Quốc trong cách xây dựng cốt truyện và nhân vật.

III. Giá trị và ứng dụng thực tiễn của luận án

Luận án không chỉ có giá trị học thuật mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn. Việc nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt trong Nhị Độ Mai Tinh Tuyển giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, ngôn ngữ cổ của dân tộc. Kết quả nghiên cứu cung cấp tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu văn học, ngôn ngữ học và lịch sử. Đồng thời, luận án cũng góp phần vào việc phiên âm và chú thích các văn bản Nôm cổ, giúp độc giả hiểu rõ hơn về di sản văn hóa Việt Nam.

3.1. Đóng góp cho nghiên cứu văn học cổ

Luận án cung cấp cái nhìn toàn diện về văn học cổ Việt Nam thông qua việc phân tích Nhị Độ Mai Tinh Tuyển. Kết quả nghiên cứu giúp làm sáng tỏ mối quan hệ giữa các tác phẩm cùng thời và sự ảnh hưởng của văn học Trung Quốc. Đồng thời, luận án cũng góp phần vào việc đánh giá giá trị nghệ thuật và nội dung của tác phẩm.

3.2. Ứng dụng trong giáo dục và bảo tồn

Kết quả nghiên cứu của luận án có thể được ứng dụng trong giáo dục, đặc biệt là trong việc giảng dạy về văn học cổ và ngôn ngữ học. Ngoài ra, luận án cũng góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của các văn bản Nôm cổ, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về di sản văn hóa của dân tộc.