I. Tổng Quan Nghiên Cứu Chuỗi Cung Ứng Chuối Tươi Tây Ninh
Chuối là loại trái cây được ưa chuộng trên toàn cầu. Xuất khẩu chuối tươi toàn cầu đạt 18,1 triệu tấn, tăng 6% so với năm 2016. Năm 2017, Việt Nam đã xuất khẩu 28,6 ngàn tấn, tăng gần 18 lần so với 10 năm trước (FAO, 2017). Chuối được trồng tập trung tại Đông Nam Bộ, trong đó có Tây Ninh. Tuy nhiên, hiện tượng dư thừa nguồn cung, sản phẩm không có đầu ra tiêu thụ gây khó khăn trong quản lý và thiệt hại cho người nông dân và doanh nghiệp. Kỹ thuật canh tác còn thủ công, chưa áp dụng quy trình đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, dẫn đến chất lượng thấp và chi phí cao, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh. Nông dân chưa liên kết thành lập hợp tác xã để bảo vệ lợi ích khi giá và sản lượng biến động. Khâu thu hoạch, vận chuyển, bảo quản còn thô sơ, gây hao hụt cao. Thiếu sự hợp tác, liên kết giữa các thành phần làm thông tin không liên tục, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
1.1. Lý do chọn đề tài Nghiên Cứu Chuỗi Cung Ứng Chuối
Tây Ninh nổi lên là một "đầu tàu" về nông nghiệp, tái cơ cấu hướng đến nền nông nghiệp sạch, bền vững. Ngành nông nghiệp đã chuyển đổi cơ cấu theo hướng tập trung, hình thành vùng sản xuất chuyên canh, phát huy thế mạnh từng vùng gắn với chuyển đổi cây trồng phù hợp nhu cầu thị trường, giúp tăng khả năng cạnh tranh và nâng cao giá trị gia tăng. Sản phẩm chuối đem lại giá trị tăng thêm 3-4 lần so với cây truyền thống. Nghiên cứu này phân tích thực trạng và hiệu quả chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu của tỉnh Tây Ninh, từ đó đưa ra giải pháp phát triển, cải thiện hiệu quả và là cơ sở tham khảo cho doanh nghiệp trong ngành chuối Việt Nam, giúp họ tồn tại và phát triển bền vững. Đề tài: “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh”.
1.2. Mục tiêu và Phạm Vi Nghiên Cứu Chuỗi Cung Ứng Tây Ninh
Mục tiêu cốt lõi của luận văn là nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu tại Tây Ninh. Cụ thể, phân tích thực trạng, xác định các nhân tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng, lập luận và đưa ra giải pháp phù hợp với thực tiễn. Nghiên cứu tập trung vào các thành viên trong chuỗi (nhà vườn, thương lái, công ty xuất nhập khẩu) để giúp họ tham khảo và ứng dụng. Phạm vi nghiên cứu được thực hiện trên địa bàn tỉnh Tây Ninh trong thời gian từ tháng 4/2018 đến tháng 12/2018. Các câu hỏi nghiên cứu cần làm rõ gồm: (i) Chuỗi cung ứng là gì? Các nhân tố nào ảnh hưởng? (ii) Nghiên cứu sử dụng phương pháp nào? (iii) Những khuyến nghị nào có thể hoàn thiện hoạt động của chuỗi?
II. Cơ Sở Lý Thuyết Về Chuỗi Cung Ứng Chuối Tươi Xuất Khẩu
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về chuỗi cung ứng, Beamon (1999) định nghĩa chuỗi cung ứng là quá trình tích hợp nguyên vật liệu thành sản phẩm cuối cùng và giao cho khách hàng. Christopher (1992) định nghĩa là mạng lưới các tổ chức có mối quan hệ với nhau để tạo giá trị gia tăng. Về cơ bản, một chuỗi cung ứng bao gồm 3 hoạt động: Cung cấp, Sản xuất, Phân phối. Hoạt động quản trị chuỗi cung ứng là rất cần thiết trong bất kỳ công đoạn nào trong chuỗi để các hoạt động trong chuỗi diễn ra nhịp nhàng và hiệu quả. Theo Handfield và Nichols (1999), quản lý chuỗi cung ứng là sự tích hợp của tất cả các hoạt động sản xuất để tạo lợi thế cạnh tranh. Mentzer và cộng sự (2001) định nghĩa quản trị chuỗi cung ứng là phối hợp các chức năng chiến lược và chiến thuật trong một công ty và giữa các công ty trong chuỗi để cải thiện hiệu suất.
2.1. Các Thành Phần Cơ Bản Trong Chuỗi Cung Ứng Chuối Tươi
Chuỗi cung ứng của một mặt hàng là một quá trình bắt đầu từ nguyên liệu thô cho tới khi tạo thành sản phẩm cuối cùng và được phân phối tới tay người tiêu dùng nhằm đạt được hai mục tiêu cơ bản. Thứ nhất, tạo mối liên kết với nhà cung cấp và khách hàng, và thứ hai, hữu hiệu và hiệu quả trên toàn hệ thống. Để các hoạt động trong chuỗi diễn ra nhịp nhàng và hiệu quả, hoạt động quản trị chuỗi cung ứng là rất cần thiết trong bất kỳ công đoạn nào trong chuỗi. Nghiên cứu này trích lược một số quan điểm của các nhà nghiên cứu về chuỗi cung ứng và quản trị chuỗi cung ứng.
2.2. Đánh Giá Kết Quả Hoạt Động Của Chuỗi Cung Ứng Chuối
Việc đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng là cần thiết để đạt lợi thế cạnh tranh. Việc đo lường hiệu suất chuỗi cung ứng bao gồm việc sử dụng các số liệu để theo dõi và đánh giá hiệu quả của chuỗi. Các số liệu này giúp xác định các điểm nghẽn và cơ hội cải tiến trong chuỗi cung ứng. Đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng không chỉ tập trung vào kết quả tài chính mà còn xem xét các yếu tố phi tài chính như chất lượng, dịch vụ khách hàng và tính linh hoạt. Các yếu tố này có vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ lâu dài với khách hàng và duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
III. Phân Tích Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Chuỗi Cung Ứng
Nghiên cứu này tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng chuối tươi trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. Các nhân tố được xem xét bao gồm: Chi phí sản xuất, Quản trị chất lượng, Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng, Mối quan hệ hợp tác giữa các thành viên và Môi trường bên ngoài. Các yếu tố này đều có tác động đáng kể đến hiệu quả hoạt động của chuỗi. Chi phí sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Quản trị chất lượng đảm bảo sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn và yêu cầu của khách hàng. Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng giúp đối phó với biến động thị trường và thay đổi nhu cầu. Mối quan hệ hợp tác giữa các thành viên tạo sự tin tưởng và chia sẻ thông tin. Môi trường bên ngoài bao gồm các yếu tố kinh tế, xã hội, công nghệ và pháp lý.
3.1. Chi Phí Sản Xuất Chuối Tươi và Tác Động
Chi phí sản xuất là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng. Chi phí này bao gồm chi phí vật tư nông nghiệp, nhân công, vận chuyển, bảo quản và các chi phí khác liên quan đến quá trình sản xuất và phân phối. Việc kiểm soát và giảm thiểu chi phí sản xuất giúp tăng lợi nhuận và cải thiện năng lực cạnh tranh của sản phẩm chuối tươi. Bảng 2.2 trong tài liệu gốc cung cấp phân tích tỷ lệ chi phí sản xuất chuối, cho thấy các khoản mục chi phí chiếm tỷ trọng lớn. Việc áp dụng công nghệ mới, cải tiến quy trình sản xuất và tối ưu hóa quy trình vận chuyển có thể giúp giảm chi phí sản xuất.
3.2. Quản Trị Chất Lượng và Tiêu Chuẩn Xuất Khẩu Chuối
Quản trị chất lượng là yếu tố then chốt đảm bảo sản phẩm chuối tươi đáp ứng các tiêu chuẩn và yêu cầu của thị trường xuất khẩu. Việc áp dụng các tiêu chuẩn như VietGAP, GlobalGAP và các tiêu chuẩn quốc tế khác giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng khả năng tiếp cận thị trường. Quản trị chất lượng bao gồm kiểm soát chất lượng từ khâu trồng trọt, thu hoạch, bảo quản đến đóng gói và vận chuyển. Việc xây dựng hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả giúp giảm thiểu rủi ro về an toàn thực phẩm và đảm bảo uy tín của sản phẩm. Bảng 2.4 trong tài liệu gốc mô tả thang đo Quản trị chất lượng.
3.3. Độ Linh Hoạt Của Chuỗi Cung Ứng Chuối Tây Ninh
Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng là khả năng thích ứng với những thay đổi bất ngờ của thị trường. Những thay đổi này có thể là sự biến động về nhu cầu, thay đổi về chính sách hoặc sự xuất hiện của các đối thủ cạnh tranh. Một chuỗi cung ứng linh hoạt sẽ có khả năng điều chỉnh nhanh chóng kế hoạch sản xuất, nguồn cung ứng và kênh phân phối để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Bảng 2.5 trong tài liệu gốc mô tả thang đo Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng. Để nâng cao tính linh hoạt, chuỗi cung ứng cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên, khả năng chia sẻ thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin.
IV. Đề Xuất Mô Hình Nghiên Cứu Chuỗi Cung Ứng Chuối Tây Ninh
Nghiên cứu này đề xuất một mô hình nghiên cứu dựa trên các nhân tố đã phân tích ở trên. Mô hình này bao gồm các biến độc lập như Chi phí sản xuất, Quản trị chất lượng, Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng, Mối quan hệ hợp tác giữa các thành viên và Môi trường bên ngoài. Biến phụ thuộc là Kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng. Mô hình này sẽ được kiểm định bằng phương pháp hồi quy tuyến tính để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến kết quả hoạt động của chuỗi. Mô hình nghiên cứu đề xuất thể hiện mối quan hệ giữa các nhân tố này và cung cấp cơ sở để đưa ra các giải pháp cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng.
4.1. Giả Thuyết Nghiên Cứu Về Các Nhân Tố Ảnh Hưởng
Nghiên cứu đưa ra các giả thuyết về mối quan hệ giữa các nhân tố và kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng. Ví dụ, giả thuyết cho rằng chi phí sản xuất càng thấp thì kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng càng cao. Hoặc giả thuyết cho rằng quản trị chất lượng càng tốt thì kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng càng cao. Các giả thuyết này sẽ được kiểm định bằng dữ liệu thu thập được từ các thành viên trong chuỗi cung ứng. Các giả thuyết này sẽ được kiểm định bằng dữ liệu thu thập được từ các thành viên trong chuỗi cung ứng và phân tích bằng phần mềm thống kê SPSS.
4.2. Mô Hình Nghiên Cứu Chuỗi Cung Ứng Chuối Tươi Xuất Khẩu
Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đây về chuỗi cung ứng. Mô hình này bao gồm các nhân tố tác động trực tiếp và gián tiếp đến kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng. Các nhân tố này được đo lường bằng các thang đo đã được kiểm định độ tin cậy và tính hợp lệ. Mô hình nghiên cứu cung cấp một khung phân tích toàn diện về các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng và giúp xác định các điểm cần cải thiện. Hình 2 trong tài liệu gốc mô tả mô hình nghiên cứu được đề xuất.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Và Hàm Ý Quản Trị Chuỗi Cung Ứng
Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhân tố như Mối quan hệ giữa các thành viên trong chuỗi, Môi trường bên ngoài, Chi phí sản xuất, Độ linh hoạt của chuỗi cung ứng và Quản trị chất lượng đều có ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu tại Tây Ninh. Hàm ý quản trị được đưa ra nhằm giúp các thành viên trong chuỗi cải thiện hiệu quả hoạt động. Cụ thể, cần tăng cường sự hợp tác giữa các thành viên, chủ động đối phó với biến động môi trường, kiểm soát chi phí sản xuất, nâng cao tính linh hoạt và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Các kiến nghị dành cho chính phủ cũng được đề xuất nhằm hỗ trợ sự phát triển của ngành chuối.
5.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Về Chuỗi Cung Ứng
Nghiên cứu tập trung phân tích các nhân tố, xây dựng và kiểm định mô hình hồi quy tuyến tính về các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu nhằm phân tích hiện trạng hoạt động của chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, từ đó đề xuất các hàm ý quản trị đối với các thành phần trong chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu tỉnh Tây Ninh nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh của chuỗi, đồng thời phát triển ngành công nghiệp chuối tươi, ổn định chất lượng, giá bán và gia tăng thu nhập của các tác nhân trong chuỗi, đặc biệt là người nông dân.
5.2. Hàm Ý Quản Trị Về Mối Quan Hệ Giữa Các Thành Viên
Hàm ý quản trị quan trọng nhất là tăng cường mối quan hệ giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng. Điều này có thể đạt được thông qua việc xây dựng các hợp đồng dài hạn, chia sẻ thông tin và phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động sản xuất và phân phối. Việc xây dựng mối quan hệ tin cậy và hợp tác giúp giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả hoạt động. Hình 5.1 trong tài liệu gốc mô tả kết quả mô hình nghiên cứu cho thấy mối quan hệ giữa các thành viên là yếu tố quan trọng.
5.3. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo
Nghiên cứu này có một số hạn chế về phạm vi và phương pháp. Phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong tỉnh Tây Ninh, do đó kết quả có thể không tổng quát cho các vùng khác. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu dựa trên khảo sát, có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố chủ quan của người trả lời. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác như phỏng vấn sâu và phân tích dữ liệu thứ cấp. Đồng thời, cần xem xét các yếu tố khác như chính sách hỗ trợ của nhà nước và xu hướng tiêu dùng để có cái nhìn toàn diện hơn về chuỗi cung ứng chuối tươi xuất khẩu.
