Nghiên cứu thành phần bọ xít bắt mồi và ứng dụng trong quản lý sâu hại đậu rau tại Hà Nội

• Trường học: Trường Đại Học Nông Nghiệp Hà Nội
• Chuyên ngành: Nông Nghiệp
• Đề tài: Nghiên Cứu Bọ Xít Bắt Mồi Và Ứng Dụng Coranus Fuscipennis, Coranus Spiniscutis Trong Quản Lý Sâu Hại Đậu Rau Tại Hà Nội
• Loại tài liệu: Đề Tài Nghiên Cứu
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI VÀ TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 1.2. Tổng quan tài liệu
• 1.2.1. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước
• 1.2.1.1. Nghiên cứu về thành phần loài của BXBM thuộc bộ Heteroptera
• 1.2.1.2. Nghiên cứu các đặc điểm hình thái và sinh học của một số các loài BXBM

I. Tính cấp thiết của đề tài

Cây đậu rau là nguồn thực phẩm quan trọng trong đời sống hàng ngày, cung cấp nhiều chất dinh dưỡng như Canxi, Kali, Vitamin B6, và Magie. Theo Cục Trồng trọt, diện tích trồng rau của cả nước đạt 735.335 héc ta với sản lượng 11,86 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, sản xuất cây đậu rau gặp nhiều rủi ro do sự tấn công của sâu hại, làm giảm năng suất và chất lượng. Biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) đã được áp dụng, nhưng việc sử dụng hóa chất vẫn gia tăng, dẫn đến tình trạng kháng thuốc và suy giảm tài nguyên thiên địch. Các loài côn trùng bắt mồi, đặc biệt là bọ xít bắt mồi, có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sâu hại. Tuy nhiên, sự đô thị hóa và lạm dụng hóa chất đã làm giảm số lượng các loài thiên địch này. Nghiên cứu về Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis là cần thiết để bảo vệ cây đậu rau và phát triển bền vững.

II. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Nghiên cứu này nhằm xác định thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau, bổ sung vào danh mục các loài bọ xít tại Việt Nam. Đặc điểm hình thái, sinh học và sinh thái của Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis sẽ được làm rõ, giúp người trồng rau nhận thức đúng về vai trò của chúng. Đề xuất phương pháp nhân nuôi hai loài này sẽ hỗ trợ trong việc phòng chống sâu hại, đồng thời cung cấp tài liệu cho nông dân và cán bộ kỹ thuật. Việc bảo vệ và lợi dụng các loài thiên địch sẽ góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm rau an toàn, đáp ứng nhu cầu thị trường.

III. Mục đích và yêu cầu của đề tài

Mục đích của đề tài là xác định thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau, đặc điểm sinh học và sinh thái của Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis. Yêu cầu bao gồm xác định được thành phần loài, đặc điểm hình thái và vai trò của chúng trong việc điều hòa số lượng sâu hại. Kết quả điều tra sẽ giúp đề xuất phương pháp nhân nuôi và bảo vệ hai loài này trong quản lý tổng hợp sâu hại, góp phần sản xuất đậu rau an toàn và bảo vệ môi trường.

IV. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu bao gồm các loài bọ xít bắt mồi thuộc bộ Heteroptera và các loài sâu hại thuộc bộ cánh vẩy Lepidoptera. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc điều tra, thu thập và xác định thành phần loài, mức độ phổ biến của các loài bọ xít trên cây đậu rau tại Hà Nội. Nghiên cứu sẽ xác định đặc điểm sinh học, sinh thái và vai trò của Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis, cũng như mối quan hệ giữa chúng và vật mồi trên cây đậu rau.

V. Những đóng góp mới của đề tài

Đề tài là công trình đầu tiên nghiên cứu đầy đủ về thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau ở Hà Nội, ghi nhận mới hai loài cho khu hệ côn trùng bắt mồi tại Việt Nam. Nghiên cứu cung cấp dẫn liệu mới về đặc điểm sinh học và sinh thái của Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis, từ đó giúp nâng cao nhận thức về vai trò của chúng trong hệ sinh thái đồng trồng đậu rau. Những kết quả này sẽ hỗ trợ trong việc phát triển các biện pháp sinh học hiệu quả trong quản lý sâu hại.

Tổng quan nghiên cứu

Cây đậu rau là nguồn thực phẩm thiết yếu trong đời sống hàng ngày, cung cấp các dưỡng chất quan trọng như Canxi, Kali, Vitamin B6, Magie và nhiều loại Vitamin khác giúp nâng cao sức khỏe và tăng cường đề kháng cho con người. Theo Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2009), diện tích trồng rau của cả nước đạt khoảng 735.335 ha với năng suất trung bình 161,6 tạ/ha, sản lượng đạt 11,86 triệu tấn/năm. Trong đó, đậu rau giữ vai trò quan trọng với nhiều chủng loại như đậu Hà Lan, đậu cove, đậu đũa, đậu ván, đậu rồng, đậu ngọt, đậu trạch, được trồng quanh năm ở các vùng chuyên canh rau. Tuy nhiên, sản xuất cây đậu rau đang đối mặt với nhiều rủi ro do sâu bệnh gây hại, làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm.

Tại vùng Hà Nội, biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) đã được áp dụng nhưng việc sử dụng thuốc hóa học vẫn gia tăng, gây ra hiện tượng sâu hại kháng thuốc và suy giảm các loài thiên địch tự nhiên như bọ xít bắt mồi, bọ rùa. Sự đô thị hóa cũng làm thu hẹp nơi trú ngụ và nguồn thức ăn của các loài côn trùng bắt mồi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đa dạng sinh học. Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập AFTA và WTO, việc sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn GAP trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Luận văn tập trung nghiên cứu thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau tại Hà Nội, đặc điểm sinh học, sinh thái của hai loài Coranus fuscipennis Reuter và Coranus spiniscutis Reuter, đồng thời đề xuất phương pháp nhân nuôi và sử dụng chúng trong quản lý tổng hợp sâu hại nhằm phát triển sản xuất đậu rau an toàn, bảo vệ môi trường và nâng cao giá trị kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), sinh thái học côn trùng và vai trò của thiên địch trong điều hòa quần thể sâu hại. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

• Mô hình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM): Kết hợp các biện pháp sinh học, hóa học và canh tác nhằm kiểm soát sâu bệnh hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
• Lý thuyết đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái: Nhấn mạnh vai trò của các loài thiên địch, đặc biệt là bọ xít bắt mồi trong duy trì sự cân bằng sinh thái và hạn chế sâu hại trên cây trồng.

Các khái niệm chính bao gồm: bọ xít bắt mồi (BXBM), sâu hại bộ cánh vảy (Lepidoptera), sinh học và sinh thái học côn trùng, nhân nuôi và thả thiên địch, ảnh hưởng của thuốc trừ sâu đến thiên địch, và sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn GAP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành từ năm 2009 đến 2011 tại vùng trồng đậu rau Hà Nội, kết hợp điều tra ngoài đồng ruộng và thí nghiệm trong phòng lab. Cỡ mẫu điều tra gồm 10 điểm ngẫu nhiên mỗi tuần, diện tích mỗi điểm 1 m², sử dụng vợt côn trùng và bẫy hố để thu mẫu. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn vùng nghiên cứu.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 9 với mức ý nghĩa P < 0,05. Các chỉ tiêu theo dõi gồm mật độ bọ xít bắt mồi và sâu hại (con/m²), tỷ lệ bắt gặp (%), tỷ lệ nở trứng (%), thời gian phát dục (ngày), khả năng ăn mồi (con/ngày). Thí nghiệm nhân nuôi hai loài Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis được thực hiện trong điều kiện nhiệt độ 26,1 - 30,8°C, độ ẩm 75,6 - 80,5%, sử dụng vật mồi là các loài sâu hại phổ biến trên đậu rau.

Thí nghiệm ảnh hưởng của thuốc trừ sâu được bố trí 4 công thức với diện tích mỗi công thức khoảng 500-550 m², theo dõi mật độ bọ xít bắt mồi sống và chết sau phun thuốc. Thí nghiệm sử dụng bọ xít bắt mồi Coranus fuscipennis thả với mật độ 60 cá thể/sào (360 m²) để đánh giá hiệu quả phòng trừ sâu hại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau tại Hà Nội: Ghi nhận được nhiều loài thuộc các họ Reduviidae, Nabidae, Pentatomidae, Miridae và Anthocoridae. Hai loài Coranus fuscipennis Reuter và Coranus spiniscutis Reuter là phổ biến nhất với tỷ lệ cá thể lần lượt chiếm khoảng 25% và 18% tổng số bọ xít bắt mồi thu thập được.

2. Đặc điểm sinh học và sinh thái của hai loài Coranus: Thời gian phát dục của trứng từ 12,8 đến 18,9 ngày, tỷ lệ nở trứng đạt trên 70%. Vòng đời trung bình của thiếu trùng và trưởng thành kéo dài từ 49 đến 60 ngày. Khả năng ăn mồi trung bình của một cá thể trưởng thành đạt từ 6 đến 16 con sâu non/ngày, tùy loại sâu và giai đoạn phát triển.

3. Ảnh hưởng của thuốc trừ sâu đến mật độ bọ xít bắt mồi: Số lần phun thuốc tăng từ 0 đến 3 lần làm giảm mật độ bọ xít bắt mồi trung bình từ 0,13 con/m² xuống còn 0,06 con/m², giảm hơn 50%. Thuốc trừ sâu Secsaigon 10EC gây chết tới 86% số cá thể Coranus fuscipennis sau 10 ngày phun.

4. Hiệu quả phòng trừ sâu hại bằng bọ xít bắt mồi Coranus fuscipennis: Sau khi thả 180 cá thể trên diện tích 1000 m², mật độ sâu hại giảm trung bình 40% so với ruộng đối chứng không thả bọ xít, đồng thời mật độ bọ xít bắt mồi duy trì ổn định trong suốt vụ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy bọ xít bắt mồi, đặc biệt hai loài Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa sâu hại trên cây đậu rau tại Hà Nội. Tỷ lệ nở trứng và vòng đời phù hợp giúp chúng có thể duy trì quần thể ổn định trong điều kiện tự nhiên và nhân nuôi.

Việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học với tần suất cao làm suy giảm nghiêm trọng mật độ bọ xít bắt mồi, gây mất cân bằng sinh thái và làm tăng nguy cơ bùng phát sâu hại do thiếu thiên địch tự nhiên. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác động tiêu cực của thuốc hóa học đến thiên địch.

Thí nghiệm thả bọ xít bắt mồi Coranus fuscipennis cho thấy hiệu quả rõ rệt trong giảm mật độ sâu hại, góp phần giảm số lần phun thuốc hóa học, nâng cao chất lượng sản phẩm đậu rau an toàn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động mật độ bọ xít và sâu hại theo thời gian, bảng so sánh tỷ lệ giảm sâu hại giữa các công thức thí nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phát triển kỹ thuật nhân nuôi và thả bọ xít bắt mồi Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis nhằm tăng cường thiên địch tự nhiên trên đồng ruộng, giảm sâu hại từ 30-40% trong vòng 1-2 vụ mùa. Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu, trung tâm bảo vệ thực vật, nông dân.

2. Áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) kết hợp biện pháp sinh học và giảm thiểu sử dụng thuốc hóa học để bảo vệ đa dạng sinh học và nâng cao hiệu quả phòng trừ sâu hại. Mục tiêu giảm số lần phun thuốc xuống dưới 3 lần/vụ trong 3 năm tới.

3. Tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức cho nông dân về vai trò của bọ xít bắt mồi và cách bảo vệ thiên địch trong sản xuất đậu rau an toàn. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm, chủ thể: Sở NN&PTNT, các tổ chức nông nghiệp.

4. Xây dựng vùng sản xuất đậu rau an toàn theo tiêu chuẩn GAP tại Hà Nội và các tỉnh lân cận, ưu tiên áp dụng biện pháp sinh học phòng trừ sâu hại, bảo vệ môi trường và sức khỏe người tiêu dùng. Mục tiêu đạt 50% diện tích sản xuất rau an toàn trong 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân trồng đậu rau và các loại rau khác: Nắm bắt kiến thức về thiên địch, biện pháp sinh học phòng trừ sâu hại, giảm thiểu sử dụng thuốc hóa học, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

2. Cán bộ kỹ thuật và quản lý nông nghiệp: Áp dụng kết quả nghiên cứu vào hướng dẫn sản xuất rau an toàn, xây dựng chương trình IPM hiệu quả, phát triển vùng sản xuất bền vững.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành nông học, bảo vệ thực vật: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, dữ liệu về đặc điểm sinh học, sinh thái học của bọ xít bắt mồi, phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

4. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật sinh học: Tìm hiểu tiềm năng phát triển các sản phẩm sinh học dựa trên thiên địch bản địa, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực của thuốc hóa học.

Câu hỏi thường gặp

1. Bọ xít bắt mồi là gì và vai trò của chúng trong sản xuất đậu rau?
   Bọ xít bắt mồi là các loài côn trùng săn bắt sâu hại trên cây trồng, giúp điều hòa quần thể sâu bệnh tự nhiên. Chúng góp phần giảm thiểu sử dụng thuốc hóa học, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm.

2. Tại sao việc sử dụng thuốc trừ sâu lại ảnh hưởng xấu đến bọ xít bắt mồi?
   Thuốc trừ sâu hóa học có thể tiêu diệt không chỉ sâu hại mà còn các loài thiên địch như bọ xít bắt mồi, làm giảm mật độ và hiệu quả kiểm soát sâu bệnh, dẫn đến mất cân bằng sinh thái và bùng phát sâu hại.

3. Làm thế nào để nhân nuôi và sử dụng bọ xít bắt mồi hiệu quả trong sản xuất?
   Nhân nuôi trong phòng thí nghiệm với điều kiện nhiệt độ và độ ẩm phù hợp, sử dụng vật mồi là các loài sâu hại phổ biến. Thả bọ xít với mật độ thích hợp trên đồng ruộng, kết hợp theo dõi và bảo vệ thiên địch tự nhiên.

4. Biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) áp dụng như thế nào cho cây đậu rau?
   IPM kết hợp sử dụng thiên địch, biện pháp canh tác, lựa chọn giống kháng sâu, và sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoặc hóa học một cách hợp lý, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe.

5. Lợi ích của sản xuất đậu rau an toàn theo tiêu chuẩn GAP là gì?
   Sản phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, giảm tồn dư thuốc trừ sâu, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, nâng cao giá trị kinh tế và khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Kết luận

• Xác định thành phần loài bọ xít bắt mồi trên cây đậu rau tại Hà Nội, ghi nhận hai loài Coranus fuscipennis và Coranus spiniscutis phổ biến nhất.
• Cung cấp dữ liệu chi tiết về đặc điểm sinh học, sinh thái và khả năng ăn mồi của hai loài này, làm cơ sở khoa học cho việc nhân nuôi và sử dụng.
• Chứng minh tác động tiêu cực của thuốc trừ sâu hóa học đến mật độ bọ xít bắt mồi, nhấn mạnh cần giảm thiểu sử dụng thuốc.
• Thí nghiệm thả bọ xít bắt mồi Coranus fuscipennis đạt hiệu quả phòng trừ sâu hại rõ rệt, góp phần phát triển sản xuất đậu rau an toàn.
• Đề xuất các giải pháp nhân nuôi, bảo vệ và lợi dụng bọ xít bắt mồi trong quản lý tổng hợp sâu hại, hướng tới sản xuất bền vững và thân thiện môi trường.

Next steps: Triển khai nhân rộng kỹ thuật nhân nuôi và thả bọ xít bắt mồi tại các vùng trồng đậu rau, đồng thời tăng cường đào tạo, tuyên truyền cho nông dân và cán bộ kỹ thuật. Kêu gọi hợp tác nghiên cứu phát triển các sản phẩm sinh học dựa trên thiên địch bản địa.

Call to action: Các tổ chức, nhà nghiên cứu và nông dân hãy cùng chung tay áp dụng biện pháp sinh học trong quản lý sâu hại để bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm đậu rau, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững.