I. Tổng Quan Về Mua Trước Trả Sau BNPL và Hành Vi Tiêu Dùng
Sự trỗi dậy của thương mại điện tử và các ứng dụng mua sắm đã tạo ra một kỷ nguyên mới cho hành vi mua hàng. Trong bối cảnh đó, hình thức mua trước trả sau (BNPL) nổi lên như một phương thức thanh toán hấp dẫn, đặc biệt đối với giới trẻ. Tổng cục Thống kê ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể trong doanh thu bán lẻ năm 2022, phản ánh nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng. Tuy nhiên, tỷ lệ sở hữu thẻ tín dụng còn thấp, khiến BNPL trở thành lựa chọn thay thế hấp dẫn. Theo Research & Markets, BNPL dự kiến tăng trưởng mạnh mẽ tại Việt Nam. Mastercard cũng chỉ ra rằng phần lớn người tiêu dùng Việt Nam đã biết đến BNPL, với lãi suất thấp và khả năng tiết kiệm tiền là những yếu tố then chốt. Hình thức tín dụng tiêu dùng này đã thu hút sự tham gia của nhiều loại hình doanh nghiệp, từ công ty tài chính đến ví điện tử và startup. Đặc biệt, Gen Z – thế hệ am hiểu công nghệ và có nhu cầu chi tiêu lớn – là đối tượng mục tiêu của chiến lược marketing BNPL. Insider Intelligence thống kê rằng phần lớn Gen Z ưa chuộng BNPL.
1.1. Sự Tiện Lợi Của BNPL và Thói Quen Tiêu Dùng Của Sinh Viên
BNPL mang đến sự tiện lợi vượt trội, cho phép người tiêu dùng mua sắm ngay cả khi chưa đủ khả năng chi trả toàn bộ. Việc chia nhỏ thanh toán thành nhiều đợt giúp quản lý tài chính dễ dàng hơn. Thủ tục xét duyệt thường đơn giản và nhanh chóng so với thẻ tín dụng truyền thống. Điều này đặc biệt hấp dẫn đối với sinh viên TP. Hồ Chí Minh, những người thường xuyên mua sắm trực tuyến và tiếp cận với các phương tiện thanh toán điện tử. Tuy nhiên, sự dễ dàng này cũng tiềm ẩn nguy cơ rủi ro BNPL, dẫn đến tình trạng nợ nần và khó khăn tài chính về sau.
1.2. Thách Thức Quản Lý Tài Chính Cá Nhân Với BNPL
Một trong những lo ngại lớn nhất về BNPL là nguy cơ khuyến khích hành vi mua hàng ngẫu hứng. Người tiêu dùng có thể dễ dàng mua sắm nhiều hơn và vượt quá khả năng chi trả thực tế. Nghiên cứu của Credit Karma cho thấy một tỷ lệ đáng kể người dùng BNPL đã từng chậm thanh toán. Điều này cho thấy việc giáo dục về hiểu biết về tài chính là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với những người trẻ tuổi. Cần nâng cao nhận thức về các điều khoản, lãi suất BNPL, và trách nhiệm tài chính khi sử dụng hình thức thanh toán này.
II. Phân Tích Ảnh Hưởng Của BNPL Đến Quyết Định Mua Hàng Của Sinh Viên
Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích tác động của việc sử dụng mua trước trả sau đến quyết định mua hàng của sinh viên. Các yếu tố như cảm nhận về tính hữu ích, cảm nhận về tính dễ sử dụng, và hiểu biết về tài chính được xem xét để đánh giá ảnh hưởng của chúng đến hành vi mua sắm ngẫu hứng. Nghiên cứu của Wulandari và Damayanti (2022) chỉ ra rằng các yếu tố trên chỉ giải thích được một phần nhỏ sự thay đổi trong hành vi mua hàng ngẫu hứng, cho thấy vai trò của các yếu tố khác chưa được khám phá. Một nghiên cứu khác của Hilmi và Pratika (2021) lại tập trung vào các yếu tố cá nhân và bên ngoài. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện để làm rõ hơn vai trò tổng hợp của các yếu tố này đối với sinh viên tại TP. Hồ Chí Minh, những người đang ngày càng sử dụng phổ biến hình thức thanh toán mua trước trả sau (BNPL).
2.1. Các Yếu Tố Tâm Lý Ảnh Hưởng Đến Quyết Định Tiêu Dùng
Nghiên cứu xem xét các yếu tố tâm lý tiêu dùng như cảm nhận về tính hữu ích và cảm nhận về tính dễ sử dụng của BNPL. Nếu sinh viên cảm thấy BNPL giúp họ dễ dàng mua sắm hơn và mang lại lợi ích thiết thực, họ có xu hướng sử dụng nhiều hơn. Tuy nhiên, khả năng chi trả và hiểu biết về tài chính cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu sinh viên không có đủ kiến thức về quản lý tài chính, họ có thể dễ dàng rơi vào tình trạng nợ nần.
2.2. Vai Trò Của Hiểu Biết Về Tài Chính Trong Quyết Định Mua Sắm
Hiểu biết về tài chính đóng vai trò then chốt trong việc đưa ra quyết định mua sắm thông minh. Sinh viên có kiến thức tài chính tốt hơn sẽ có khả năng đánh giá rủi ro và lợi ích của BNPL một cách khách quan. Họ sẽ ít có khả năng mua sắm ngẫu hứng và vượt quá khả năng chi trả. Do đó, việc tăng cường giáo dục tài chính cho sinh viên là vô cùng quan trọng để đảm bảo họ sử dụng BNPL một cách có trách nhiệm.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Ảnh Hưởng BNPL Đến Sinh Viên TP
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Nghiên cứu định tính sử dụng các cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đó để xác định các biến quan sát đo lường ảnh hưởng của các yếu tố đến hành vi mua hàng ngẫu hứng. Thang đo lường được dịch sang tiếng Việt và khảo sát thử trên 28 sinh viên để điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Nghiên cứu định lượng sơ bộ được thực hiện trực tuyến trên 100 sinh viên tại TP.HCM để đánh giá thang đo bằng phần mềm SPSS. Nghiên cứu định lượng chính thức sử dụng Mô hình phương trình cấu trúc bình phương nhỏ nhất từng phần (PLS-SEM) và Bootstrapping để đánh giá mối tương quan của các biến, phân tích dữ liệu bằng Smart-PLS 4.
3.1. Quy Trình Thu Thập và Xử Lý Dữ Liệu Nghiên Cứu
Dữ liệu định tính được thu thập từ các cuộc phỏng vấn sâu với sinh viên để hiểu rõ hơn về trải nghiệm và quan điểm của họ về BNPL. Dữ liệu định lượng được thu thập thông qua khảo sát trực tuyến với số lượng mẫu đại diện cho sinh viên TP. Hồ Chí Minh. Dữ liệu sau đó được xử lý bằng các phần mềm thống kê chuyên dụng để phân tích mối quan hệ giữa các biến.
3.2. Đánh Giá Độ Tin Cậy và Giá Trị Của Thang Đo
Để đảm bảo tính chính xác của kết quả nghiên cứu, thang đo được đánh giá độ tin cậy bằng hệ số Cronbach's Alpha và giá trị trích xuất phương sai trung bình (AVE). Các chỉ số này cho biết mức độ nhất quán và chính xác của các câu hỏi trong việc đo lường các khái niệm nghiên cứu.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Của BNPL Đến Hành Vi Mua Sắm
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng quyết định sử dụng mua trước trả sau có ảnh hưởng đáng kể đến hành vi mua hàng ngẫu hứng của sinh viên. Các yếu tố như hiểu biết về tài chính, cảm nhận về tính hữu ích, và cảm nhận về tính dễ sử dụng đều có vai trò quan trọng trong việc định hình hành vi này. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố có thể khác nhau. Kết quả cũng cho thấy rằng cần có sự kết hợp giữa các yếu tố này để tạo ra tác động lớn nhất đến hành vi mua hàng của sinh viên.
4.1. Mức Độ Tác Động Của Các Yếu Tố Tài Chính Và Tâm Lý
Nghiên cứu chỉ ra rằng hiểu biết về tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hành vi mua hàng ngẫu hứng. Sinh viên có kiến thức tài chính tốt hơn có xu hướng đưa ra quyết định mua sắm cẩn thận và có trách nhiệm hơn. Cảm nhận về tính hữu ích và cảm nhận về tính dễ sử dụng của BNPL cũng ảnh hưởng đến hành vi mua sắm, nhưng vai trò của chúng có thể phụ thuộc vào trình độ hiểu biết về tài chính của sinh viên.
4.2. So Sánh Kết Quả Nghiên Cứu Với Các Nghiên Cứu Trước Đó
Kết quả nghiên cứu này có sự tương đồng và khác biệt so với các nghiên cứu trước đó. Một số nghiên cứu trước đó cũng nhấn mạnh vai trò của hiểu biết về tài chính trong việc kiểm soát hành vi mua hàng ngẫu hứng. Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác lại tập trung vào các yếu tố tâm lý như sự thôi thúc và cảm xúc. Nghiên cứu này cố gắng kết hợp cả hai yếu tố này để có cái nhìn toàn diện hơn về ảnh hưởng của BNPL đến hành vi mua sắm của sinh viên.
V. Hàm Ý Quản Trị Và Khuyến Nghị Về Sử Dụng BNPL Cho Sinh Viên
Từ kết quả nghiên cứu, có một số hàm ý quản trị quan trọng cho các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ mua trước trả sau và các nhà quản lý giáo dục. Các doanh nghiệp nên tập trung vào việc cung cấp thông tin minh bạch và dễ hiểu về các điều khoản và điều kiện của BNPL. Các nhà quản lý giáo dục nên tăng cường giáo dục tài chính cho sinh viên để giúp họ đưa ra quyết định mua sắm thông minh và có trách nhiệm hơn. Cần khuyến khích sinh viên xây dựng thói quen tiêu dùng lành mạnh và sử dụng BNPL một cách có ý thức.
5.1. Giải Pháp Cho Doanh Nghiệp Kinh Doanh Dịch Vụ BNPL
Các doanh nghiệp cần thiết kế các chương trình giáo dục tài chính ngắn gọn và hấp dẫn để giúp sinh viên hiểu rõ hơn về rủi ro và lợi ích của BNPL. Nên cung cấp các công cụ quản lý tài chính cá nhân để giúp sinh viên theo dõi chi tiêu và tránh nợ nần. Cần có chính sách bảo vệ người tiêu dùng để đảm bảo rằng sinh viên không bị lạm dụng bởi các điều khoản và điều kiện không công bằng.
5.2. Khuyến Nghị Cho Nhà Quản Lý Giáo Dục Và Gia Đình
Các trường đại học và cao đẳng nên tích hợp các khóa học về quản lý tài chính cá nhân vào chương trình đào tạo. Gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục tài chính cho con em mình. Cần khuyến khích sinh viên thảo luận về tiền bạc và lập kế hoạch tài chính. Quan trọng là giúp sinh viên nhận thức được giá trị của đồng tiền và biết cách sử dụng nó một cách có trách nhiệm.
VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về BNPL Cho Sinh Viên
Nghiên cứu này đã làm sáng tỏ ảnh hưởng của BNPL đến hành vi mua hàng ngẫu hứng của sinh viên và vai trò của các yếu tố như hiểu biết về tài chính, cảm nhận về tính hữu ích, và cảm nhận về tính dễ sử dụng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi cần được trả lời. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc khám phá các yếu tố văn hóa và xã hội ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng của sinh viên và vai trò của các nền tảng BNPL trong việc định hình hành vi này.
6.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Và Đề Xuất Cải Thiện
Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm kích thước mẫu nhỏ và phạm vi nghiên cứu hạn chế. Các nghiên cứu tiếp theo nên sử dụng mẫu lớn hơn và bao gồm nhiều đối tượng khác nhau. Cần có các nghiên cứu dọc để theo dõi sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng của sinh viên theo thời gian.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Mới Về Tác Động Của BNPL
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc khám phá tác động của BNPL đến sức khỏe tài chính của sinh viên. Cần có các nghiên cứu định tính để hiểu rõ hơn về trải nghiệm và quan điểm của sinh viên về BNPL. Nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc so sánh hành vi tiêu dùng của sinh viên sử dụng BNPL với hành vi tiêu dùng của sinh viên không sử dụng BNPL.
