Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng (BT, GPMB) đóng vai trò then chốt trong việc triển khai các dự án hạ tầng, đặc biệt là các dự án đường giao thông. Tại thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, nhiều dự án đường giao thông đang bị chậm tiến độ do công tác BT, GPMB chưa được thực hiện hiệu quả. Theo báo cáo của Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất thành phố Mỹ Tho, tổng vốn đầu tư công năm 2023 của tỉnh Tiền Giang là khoảng 5.295 tỷ đồng, trong đó ưu tiên đầu tư cho lĩnh vực giao thông với số vốn lớn. Tuy nhiên, tiến độ giải phóng mặt bằng còn chậm, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án và tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ BT, GPMB trên địa bàn thành phố Mỹ Tho, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2024, khảo sát 137 phiếu từ các cán bộ thực hiện công tác BT, GPMB và người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án đường giao thông. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các đơn vị quản lý dự án và chính quyền địa phương có cái nhìn tổng quan, từ đó xây dựng kế hoạch và phương án cụ thể nhằm đẩy nhanh tiến độ BT, GPMB, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông tại Mỹ Tho.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý xây dựng, tập trung vào ba khái niệm chính: (1) Chính sách pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, bao gồm các quy định của Luật Đất đai 2013 và các văn bản hướng dẫn liên quan; (2) Quy trình tổ chức thực hiện BT, GPMB, nhấn mạnh vai trò phối hợp giữa các cấp, các ngành và các tổ chức thực hiện; (3) Nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ BT, GPMB, được phân tích qua các nhóm yếu tố như chính sách pháp luật, tổ chức thực hiện, người sử dụng đất, tài chính dự án, thông tin thửa đất, công tác quản lý, năng lực và kinh nghiệm, trình tự thủ tục, chi phí đền bù.

Khung lý thuyết còn tham khảo các nghiên cứu trong và ngoài nước về các thách thức trong thu hồi đất, bồi thường và tái định cư, từ đó xây dựng bảng câu hỏi khảo sát với 45 nhân tố ảnh hưởng được tổng hợp và phân loại thành 9 nhóm nhân tố chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với công cụ chính là bảng câu hỏi khảo sát dựa trên thang đo Likert 5 mức độ. Dữ liệu được thu thập từ 137 phiếu khảo sát hợp lệ, bao gồm cán bộ công chức, viên chức làm công tác BT, GPMB và người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án đường giao thông tại Mỹ Tho. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do hạn chế về thời gian và kinh phí.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: xây dựng bảng câu hỏi dựa trên tổng hợp lý thuyết và phỏng vấn chuyên gia; thu thập dữ liệu qua hình thức trực tuyến và trực tiếp; kiểm duyệt và xử lý dữ liệu loại bỏ các phiếu không hợp lệ; phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20 và AMOS 20.0. Các kỹ thuật phân tích bao gồm thống kê mô tả, kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn và xác định các nhóm nhân tố chính, tiếp theo là phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định mô hình.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2024, đảm bảo thu thập và phân tích dữ liệu đầy đủ, chính xác phục vụ cho việc đề xuất giải pháp nâng cao tiến độ BT, GPMB.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 9 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ BT, GPMB: Qua phân tích EFA, 45 biến quan sát được rút gọn thành 9 nhóm nhân tố gồm: Chính sách pháp luật, Tổ chức thực hiện, Người sử dụng đất, Tài chính dự án, Thông tin thửa đất, Công tác quản lý, Năng lực và kinh nghiệm, Trình tự thủ tục, Chi phí đền bù.

  2. Top 5 nhân tố ảnh hưởng lớn nhất: Theo kết quả xếp hạng trị trung bình (mean), các nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất gồm: sai phạm trong lấn chiếm đất công không được giải quyết kịp thời (mean = 4,23), việc giải quyết đơn thư khiếu nại, đóng góp ý kiến kịp thời và dứt điểm (mean = 4,22), các quy định, hướng dẫn của UBND tỉnh còn phức tạp, khó thực hiện (mean = 4,21), đơn giá áp dụng tính bồi thường thấp hơn giá thị trường (mean = 4,20), và tính minh bạch, công khai với người dân bị thu hồi đất (mean = 4,10).

  3. Tình trạng nhận tiền bồi thường, hỗ trợ: 61,8% người dân đã nhận tiền bồi thường, hỗ trợ, trong khi 38,2% chưa nhận do không đồng ý với giá bồi thường (50%), chậm chi trả (24,3%), vướng thủ tục pháp lý (13,6%) và chưa tính các khoản hỗ trợ (12,1%).

  4. Ảnh hưởng tài sản và nơi ở sau thu hồi đất: Đất là tài sản bị ảnh hưởng nhiều nhất (33,6%), tiếp theo là công trình phụ (19,8%), nhà ở (19,1%), cây trái hoa màu (24,4%). Sau thu hồi đất, 58,8% người dân chọn tái định cư do Nhà nước bố trí, 41,2% mua đất ở nơi khác. Khó khăn sau thu hồi đất chủ yếu là phải xây dựng, sửa chữa nhà ở (54,2%) và diện tích đất còn lại nhỏ không đủ xây dựng (16,7%).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ BT, GPMB tại Mỹ Tho là do các sai phạm trong lấn chiếm đất công chưa được xử lý kịp thời, gây cản trở trong việc bàn giao mặt bằng. Việc giải quyết đơn thư khiếu nại còn chậm trễ làm tăng sự bất mãn của người dân, ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Các quy định pháp luật và hướng dẫn thực hiện còn phức tạp, chưa thực sự minh bạch, gây khó khăn cho cả người thực hiện và người dân bị ảnh hưởng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các yếu tố như chính sách pháp luật, sự phối hợp tổ chức, mức độ hài lòng của người dân và năng lực cán bộ thực hiện đều là những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tiến độ BT, GPMB. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy sự cần thiết trong việc nâng cao tính minh bạch, công khai và cải thiện quy trình thủ tục để giảm thiểu các tranh chấp, khiếu kiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xếp hạng các nhân tố ảnh hưởng, biểu đồ tỷ lệ nhận tiền bồi thường, biểu đồ phân bố tài sản bị ảnh hưởng và biểu đồ lựa chọn nơi ở sau thu hồi đất nhằm minh họa rõ nét các vấn đề thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xử lý kịp thời các sai phạm lấn chiếm đất công: Chủ động phối hợp giữa các cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đảm bảo không làm ảnh hưởng đến tiến độ giải phóng mặt bằng. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng; Chủ thể: UBND thành phố, các phòng ban liên quan.

  2. Cải tiến quy trình giải quyết đơn thư khiếu nại, góp ý: Thiết lập hệ thống tiếp nhận, xử lý đơn thư nhanh chóng, minh bạch, có sự tham gia giám sát của người dân và các bên liên quan nhằm giảm thiểu tranh chấp kéo dài. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý dự án, cơ quan quản lý nhà nước.

  3. Rà soát, điều chỉnh chính sách bồi thường, hỗ trợ phù hợp với giá thị trường: Tăng cường công tác thẩm định giá đất, đảm bảo mức bồi thường công bằng, hợp lý, nâng cao sự đồng thuận của người dân. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh.

  4. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của cán bộ thực hiện BT, GPMB: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống nhằm nâng cao hiệu quả công tác và giảm thiểu sai sót. Thời gian: liên tục; Chủ thể: các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị đào tạo.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch thông tin về dự án và tiến độ BT, GPMB: Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật, quy trình bồi thường đến người dân, tạo sự đồng thuận và giảm thiểu tâm lý chống đối. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBND thành phố, các đơn vị truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và các cơ quan nhà nước: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ BT, GPMB, từ đó xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý xây dựng, Kinh tế đô thị: Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để tham khảo, phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Chủ đầu tư và doanh nghiệp xây dựng: Hỗ trợ nhận diện các rủi ro, khó khăn trong công tác BT, GPMB, từ đó có chiến lược phối hợp với các bên liên quan nhằm đảm bảo tiến độ dự án.

  4. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi các dự án BT, GPMB: Nâng cao nhận thức về quyền lợi, quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, giúp họ chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi chính đáng trong quá trình thực hiện dự án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng tại Mỹ Tho còn chậm?
    Nguyên nhân chính là do các sai phạm trong lấn chiếm đất công chưa được xử lý kịp thời, quy trình giải quyết đơn thư khiếu nại còn kéo dài, cùng với các quy định pháp luật phức tạp và mức bồi thường chưa phù hợp với giá thị trường.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ BT, GPMB?
    Các nhân tố quan trọng gồm sai phạm trong lấn chiếm đất công, giải quyết đơn thư khiếu nại, quy định pháp luật phức tạp, mức giá bồi thường thấp hơn giá thị trường và tính minh bạch trong công tác bồi thường.

  3. Người dân bị ảnh hưởng có được hỗ trợ gì sau khi thu hồi đất?
    Người dân được hỗ trợ tái định cư, đào tạo nghề, hỗ trợ tiền thuê nhà và các khoản hỗ trợ khác nhằm ổn định đời sống và sản xuất sau khi bị thu hồi đất.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với bảng câu hỏi khảo sát thang đo Likert, phân tích dữ liệu bằng SPSS với kỹ thuật phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích nhân tố khẳng định (CFA).

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao tiến độ BT, GPMB?
    Các giải pháp bao gồm xử lý kịp thời sai phạm lấn chiếm đất, cải tiến quy trình giải quyết khiếu nại, điều chỉnh chính sách bồi thường phù hợp, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường minh bạch thông tin dự án.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 9 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng các dự án đường giao thông tại thành phố Mỹ Tho.
  • Sai phạm trong lấn chiếm đất công và việc giải quyết đơn thư khiếu nại là những nhân tố có ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ.
  • Người dân bị ảnh hưởng chủ yếu đồng thuận với chính sách tái định cư do Nhà nước bố trí, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các khó khăn về mặt tài sản và đời sống sau thu hồi đất.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào việc xử lý sai phạm, cải tiến quy trình, điều chỉnh chính sách và nâng cao năng lực cán bộ nhằm đẩy nhanh tiến độ BT, GPMB.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và khung tham khảo quan trọng cho các đơn vị quản lý dự án, chính quyền địa phương và các bên liên quan trong việc nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng khảo sát để cập nhật các nhân tố mới, đảm bảo tiến độ và chất lượng các dự án hạ tầng giao thông tại Mỹ Tho và các địa phương lân cận.