Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động tư vấn giám sát thi công xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo chất lượng, tiến độ và hiệu quả kinh tế của các công trình xây dựng. Tại tỉnh Bắc Kạn, với hơn 50 doanh nghiệp tư vấn xây dựng hoạt động đa dạng trong các lĩnh vực như thủy lợi, giao thông, dân dụng, năng lực tư vấn giám sát vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình và sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về tư vấn xây dựng, đánh giá thực trạng năng lực tư vấn giám sát thi công tại Công ty Cổ phần Tư vấn và Xây dựng Hùng Vương, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động tư vấn giám sát thi công xây dựng tại tỉnh Bắc Kạn trong khoảng thời gian gần đây, với trọng tâm là Công ty Hùng Vương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng, góp phần đảm bảo chất lượng công trình, tiết kiệm chi phí và thúc đẩy phát triển bền vững ngành xây dựng địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý dự án xây dựng và lý thuyết năng lực tổ chức tư vấn xây dựng. Lý thuyết quản lý dự án xây dựng tập trung vào các yếu tố quản lý chất lượng, tiến độ, chi phí và an toàn lao động trong thi công công trình. Lý thuyết năng lực tổ chức tư vấn xây dựng đề cập đến các tiêu chí đánh giá năng lực như trình độ chuyên môn, kinh nghiệm, cơ cấu tổ chức, trang thiết bị và khả năng áp dụng công nghệ mới. Các khái niệm chính bao gồm: tư vấn xây dựng, tư vấn giám sát thi công, năng lực chuyên môn, quản lý chất lượng công trình và quy trình giám sát thi công. Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các văn bản pháp luật như Nghị định 15/2013/NĐ-CP về quản lý chất lượng công trình xây dựng và Thông tư 10/2013/TT-BXD quy định chi tiết về quản lý chất lượng công trình.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu điều tra thực tế tại Công ty Cổ phần Tư vấn và Xây dựng Hùng Vương, các báo cáo hoạt động sản xuất kinh doanh, cùng các văn bản pháp lý và tài liệu chuyên ngành liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ cán bộ kỹ thuật và quản lý của công ty, với hơn 100 nhân sự. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào nhóm đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động tư vấn giám sát. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích SWOT và mô hình hóa số liệu điều tra. Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 tháng, từ khảo sát thực địa, thu thập số liệu đến phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng số lượng doanh nghiệp tư vấn xây dựng: Trong vòng 10 năm qua, số lượng doanh nghiệp tư vấn tại Bắc Kạn tăng gấp 5 lần, từ khoảng 10 lên hơn 50 doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm trên 80%. Tuy nhiên, chỉ khoảng 20% doanh nghiệp có quy mô trên 30 nhân sự, còn lại chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
Năng lực chuyên môn còn hạn chế: Chỉ khoảng 2% cán bộ tư vấn có trình độ kỹ sư cao cấp, đa số trình độ trung bình khá. Trình độ ngoại ngữ và kỹ năng quản lý dự án còn yếu, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và áp dụng thông lệ quốc tế. Khoảng 70% nhân sự chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ giám sát thi công.
Chất lượng công tác giám sát thi công chưa đồng đều: Khoảng 40% công trình được giám sát có hiện tượng sai sót về kỹ thuật như sai khác kích thước, sử dụng vật liệu không đạt chuẩn, dẫn đến hiện tượng lún, nứt và hư hỏng sau khi đưa vào sử dụng. Chi phí tư vấn giám sát chiếm từ 0,4% đến 2,6% tổng giá trị xây lắp, nhưng phần lớn chỉ đủ chi trả lương, thiếu kinh phí cho trang thiết bị và công tác kiểm tra thực tế.
Quy trình giám sát và quản lý còn nhiều bất cập: Đội ngũ giám sát mỏng, mỗi cán bộ phải phụ trách nhiều công trình cùng lúc, dẫn đến việc giám sát không toàn diện. Việc ghi nhật ký thi công còn mang tính hình thức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà thầu, tư vấn và chủ đầu tư. Các biện pháp an toàn lao động chưa được thực hiện nghiêm túc tại một số công trường.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của đội ngũ tư vấn còn yếu, thiếu đầu tư về trang thiết bị và công nghệ, cũng như sự thiếu đồng bộ trong quản lý và phối hợp giữa các bên liên quan. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các tỉnh khác, Bắc Kạn có mức độ phát triển doanh nghiệp tư vấn nhanh nhưng chưa tương xứng với chất lượng và hiệu quả hoạt động. Việc chi phí tư vấn giám sát thấp cũng làm giảm động lực đầu tư nâng cao chất lượng dịch vụ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp, bảng phân tích năng lực nhân sự và biểu đồ tỷ lệ công trình có sai sót kỹ thuật để minh họa rõ hơn thực trạng. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực tư vấn giám sát để đảm bảo chất lượng công trình, giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả đầu tư xây dựng.
Đề xuất và khuyến nghị
Đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo nghiệp vụ giám sát thi công, kỹ năng quản lý dự án và ngoại ngữ cho cán bộ tư vấn trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Công ty Hùng Vương phối hợp với các trường đại học và trung tâm đào tạo chuyên ngành.
Đầu tư trang thiết bị và công nghệ: Mua sắm thiết bị kiểm tra chất lượng vật liệu, máy móc hỗ trợ giám sát hiện trường nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chất lượng. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do Ban lãnh đạo công ty chủ trì.
Xây dựng quy trình giám sát chuẩn hóa: Hoàn thiện và áp dụng quy trình gi