Nâng cao năng lực tự học cho học sinh qua dạy học trải nghiệm về vật sống trong khoa học tự nhiên lớp 7

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH

MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục đích nghiên cứu

0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu

0.4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

0.5. Giả thuyết nghiên cứu

0.6. Phương pháp nghiên cứu

0.7. Dự kiến những đóng góp mới của đề tài

0.8. Cấu trúc luận văn

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu

1.2. Dạy học trải nghiệm

1.3. Năng lực tự học

1.4. Mối quan hệ giữa dạy học trải nghiệm với năng lực tự học

1.5. Cơ sở thực tiễn của đề tài

1.6. Tổ chức điều tra, khảo sát

1.7. Kết quả điều tra, khảo sát

1.8. Kết luận chương 1

2. CHƯƠNG 2: DẠY HỌC CHỦ ĐỀ VẬT SỐNG KHOA HỌC TỰ NHIÊN 7, TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO MÔ HÌNH DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM

2.1. Cấu trúc nội dung chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7, Trung học cơ sở

2.2. Cấu trúc nội dung Chương trình và Sách giáo khoa chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7

2.3. Sự phù hợp giữa nội dung chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7 với dạy học trải nghiệm

2.4. Xây dựng tiêu chí và công cụ đánh giá năng lực tự học cho học sinh Trung học cơ sở

2.5. Thiết kế và tổ chức dạy học theo mô hình dạy học trải nghiệm

2.5.1. Nguyên tắc thiết kế và tổ chức dạy học theo mô hình dạy học trải nghiệm

2.5.2. Quy trình thiết kế và tổ chức dạy học theo mô hình dạy học trải nghiệm

2.5.3. Ví dụ minh họa cho quy trình

2.6. Vận dụng dạy học trải nghiệm nhằm phát triển năng lực tự học trong dạy học chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7, Trung học cơ sở

2.6.1. Đề xuất nội dung chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7 có thể triển khai theo mô hình dạy học trải nghiệm

2.6.2. Thiết kế một số kế hoạch dạy học vận dụng dạy học trải nghiệm chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7 nhằm phát triển năng lực tự học của học sinh

2.6.3. Tích hợp liên môn khi dạy học Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 7 có nội dung liên quan đến chủ đề Vật sống, Khoa học tự nhiên 7

3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

3.3. Đối tượng của thực nghiệm sư phạm

3.4. Phương pháp thực nghiệm

3.5. Kết quả quá trình thực nghiệm sư phạm

3.5.1. Kết quả định lượng

3.5.2. Kết quả định tính

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

0.9. Đối với cấp quản lí

0.10. Đối với các trường trung học cơ sở

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về năng lực tự học và dạy học trải nghiệm

Năng lực tự học (NLTH) là một trong những năng lực cốt lõi mà học sinh cần phát triển trong bối cảnh giáo dục hiện đại. Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, mục tiêu giáo dục không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức mà còn chú trọng đến việc hình thành và phát triển các năng lực chung cho học sinh, trong đó có năng lực tự học. Dạy học trải nghiệm (DHTN) được xem là một trong những phương pháp hiệu quả để phát triển NLTH. Mô hình này khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn, từ đó giúp các em tiếp thu kiến thức một cách chủ động và sáng tạo. Như quan điểm của John Dewey, "học qua làm" không chỉ giúp học sinh ghi nhớ kiến thức mà còn hình thành kỹ năng và thái độ tích cực trong học tập. Việc áp dụng DHTN trong giảng dạy môn Khoa học tự nhiên lớp 7, đặc biệt là chủ đề Vật sống, không chỉ giúp học sinh có những trải nghiệm phong phú mà còn tạo cơ hội cho các em phát triển NLTH một cách tự nhiên.

II. Cơ sở lý luận về dạy học trải nghiệm

Dạy học trải nghiệm (DHTN) không chỉ là một phương pháp giảng dạy mà còn là một triết lý giáo dục. Theo D. Kolb, quá trình học tập thông qua trải nghiệm bao gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm, phản ánh, khái quát hóa và áp dụng. Điều này cho thấy, DHTN không chỉ mang lại kiến thức mà còn giúp học sinh phát triển khả năng tư duy và giải quyết vấn đề. Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, DHTN trở thành một phương pháp phù hợp với nhu cầu học tập của học sinh. Các nhà giáo dục cũng nhấn mạnh rằng việc tổ chức DHTN không chỉ tạo ra môi trường học tập tích cực mà còn giúp học sinh phát triển kỹ năng xã hội và khả năng hợp tác. Một nghiên cứu cho thấy rằng học sinh tham gia vào DHTN có khả năng ghi nhớ và ứng dụng kiến thức tốt hơn so với phương pháp giảng dạy truyền thống. Điều này càng khẳng định vai trò quan trọng của DHTN trong việc phát triển NLTH cho học sinh.

III. Thực trạng dạy học trải nghiệm trong môn Khoa học tự nhiên

Thực trạng dạy học trải nghiệm (DHTN) trong môn Khoa học tự nhiên hiện nay cho thấy nhiều giáo viên vẫn còn gặp khó khăn trong việc áp dụng phương pháp này. Theo khảo sát, chỉ một phần nhỏ giáo viên nhận thức rõ về lợi ích của DHTN trong việc phát triển NLTH cho học sinh. Một số giáo viên vẫn còn giữ thói quen dạy học truyền thống, dẫn đến việc học sinh không được khuyến khích tham gia vào các hoạt động trải nghiệm. Hơn nữa, chương trình giáo dục vẫn còn nặng về lý thuyết, thiếu các hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên, những trường hợp áp dụng thành công DHTN đã chứng minh rằng học sinh có thể tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả hơn. Nghiên cứu cho thấy học sinh tham gia vào DHTN có sự hứng thú và chủ động hơn trong học tập, từ đó nâng cao NLTH của các em.

IV. Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực tự học thông qua dạy học trải nghiệm

Để nâng cao năng lực tự học (NLTH) cho học sinh thông qua dạy học trải nghiệm (DHTN), cần có một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, giáo viên cần được đào tạo về phương pháp DHTN để có thể thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với nội dung môn học. Thứ hai, cần xây dựng các tài liệu hướng dẫn dạy học DHTN cho giáo viên và học sinh. Thứ ba, các trường học cần tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, thực địa liên quan đến chủ đề Vật sống trong Khoa học tự nhiên. Cuối cùng, việc đánh giá kết quả học tập cần được điều chỉnh để phản ánh đúng hiệu quả của DHTN trong việc phát triển NLTH. Như vậy, các giải pháp này không chỉ giúp học sinh nâng cao NLTH mà còn làm cho việc học trở nên thú vị và ý nghĩa hơn.

Phát triển năng lực tự học của học sinh lớp 7 qua dạy học trải nghiệm về vật sống trong khoa học tự nhiên