Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Đánh giá kết quả học tập (KQHT) của học sinh là một khâu quan trọng trong quá trình giáo dục, giúp xác định mức độ đạt được kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh so với mục tiêu chương trình. Tuy nhiên, thực tế tại các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang cho thấy năng lực đánh giá KQHT của giáo viên còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới kiểm tra, đánh giá theo Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT và các văn bản sửa đổi bổ sung.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT của học sinh cho giáo viên tiểu học tại huyện Lục Nam, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực đánh giá, góp phần cải thiện chất lượng dạy và học. Nghiên cứu được thực hiện trên địa bàn 8 trường tiểu học với tổng số 220 khách thể gồm 40 cán bộ quản lý, 130 giáo viên và 150 học sinh, trong năm học 2019-2020.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT của giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu quả, phù hợp với thực tiễn địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên. Lý thuyết quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (hoạt động bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT của giáo viên) nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu đề ra.

Lý thuyết về năng lực giáo viên nhấn mạnh năng lực đánh giá KQHT là sự kết hợp linh hoạt giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên trong việc thực hiện nhiệm vụ đánh giá học sinh. Năng lực này bao gồm kiến thức về lĩnh vực đánh giá, kỹ năng xây dựng nội dung, phương pháp, kỹ thuật đánh giá thường xuyên và định kỳ, cùng thái độ công bằng, khách quan trong đánh giá.

Các khái niệm chính gồm:

  • Năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh: khả năng thực hiện hiệu quả các hoạt động đánh giá theo chuẩn mực chuyên môn.
  • Quản lý bồi dưỡng năng lực: sự tác động có kế hoạch, có phương pháp của hiệu trưởng nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng.
  • Bồi dưỡng giáo viên: quá trình cập nhật, nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ chuyên môn cho giáo viên.
  • Phương pháp đánh giá học sinh: bao gồm đánh giá thường xuyên (quan sát, vấn đáp, viết, tự đánh giá) và đánh giá định kỳ (kiểm tra viết, nhận xét).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT, Thông tư 22/2016/TT-BGDĐT, Thông tư 17/2019/TT-BGD&ĐT và các tài liệu chuyên ngành.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa tại 8 trường tiểu học huyện Lục Nam, với 220 khách thể gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu:

    • Quan sát trực tiếp hoạt động bồi dưỡng năng lực đánh giá.
    • Điều tra bằng phiếu hỏi để thu thập ý kiến về nhận thức, nội dung, hình thức và phương pháp bồi dưỡng.
    • Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn.
    • Xin ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp.

  • Phương pháp phân tích:

    • Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu khảo sát.
    • Phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm các nhận định về hiệu quả bồi dưỡng.
    • Đánh giá ưu nhược điểm của các biện pháp quản lý dựa trên kết quả khảo nghiệm thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu và khảo sát thực địa trong năm học 2019-2020.
    • Phân tích, tổng hợp và đề xuất biện pháp trong quý cuối năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT:
    Khoảng 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên tại các trường tiểu học huyện Lục Nam nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT trong nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên cho rằng các khóa bồi dưỡng hiện nay đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế.

  2. Thực trạng nội dung và hình thức bồi dưỡng:
    Nội dung bồi dưỡng chủ yếu tập trung vào lý thuyết và kỹ thuật đánh giá định kỳ, chiếm khoảng 70% chương trình bồi dưỡng. Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung trực tiếp (90%), còn lại là bồi dưỡng qua mạng và kết hợp. Giáo viên phản ánh hình thức bồi dưỡng còn thiếu tính tương tác và thực hành, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

  3. Phương pháp bồi dưỡng và kỹ thuật đánh giá:
    Phương pháp thuyết trình chiếm ưu thế trong các lớp bồi dưỡng (khoảng 75%), trong khi phương pháp thảo luận nhóm, giải quyết tình huống và tự học chưa được áp dụng rộng rãi. Kỹ thuật đánh giá thường xuyên như quan sát, vấn đáp, tự đánh giá chưa được giáo viên vận dụng hiệu quả, chỉ khoảng 55% giáo viên sử dụng thường xuyên.

  4. Quản lý và tổ chức bồi dưỡng:
    Hiệu trưởng các trường tiểu học có vai trò quan trọng trong quản lý bồi dưỡng, nhưng chỉ khoảng 65% trường có kế hoạch bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT cụ thể và được triển khai đồng bộ. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn hạn chế, chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả toàn diện.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của phát triển chuyên môn giáo viên. Tuy nhiên, thực trạng nội dung và phương pháp bồi dưỡng còn mang tính truyền thống, thiếu đổi mới và thực hành, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Điều này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về hạn chế trong công tác bồi dưỡng giáo viên phổ thông.

Việc ưu tiên phương pháp thuyết trình và hình thức tập trung trực tiếp có thể gây ra sự thụ động trong học tập, thiếu phát huy năng lực tự học và sáng tạo của giáo viên. Các phương pháp tương tác như thảo luận nhóm, giải quyết tình huống cần được tăng cường để nâng cao kỹ năng thực hành đánh giá.

Vai trò quản lý của hiệu trưởng trong xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra bồi dưỡng là then chốt, nhưng thực tế cho thấy nhiều trường chưa có hệ thống quản lý bài bản, dẫn đến việc bồi dưỡng chưa đồng bộ và thiếu sự giám sát hiệu quả. Việc xây dựng hệ thống đánh giá kết quả bồi dưỡng cũng cần được hoàn thiện để đảm bảo chất lượng và phát hiện kịp thời các hạn chế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, hình thức bồi dưỡng, phương pháp sử dụng và mức độ áp dụng kỹ thuật đánh giá của giáo viên, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong thực trạng hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và nâng cao trách nhiệm của cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT, nhằm đạt tỷ lệ nhận thức tích cực trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường tiểu học.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng
    Cập nhật nội dung bồi dưỡng theo hướng thực hành, tăng cường kỹ thuật đánh giá thường xuyên và định kỳ, phối hợp đa dạng phương pháp như thảo luận nhóm, giải quyết tình huống, tự học có hướng dẫn. Mục tiêu nâng cao hiệu quả bồi dưỡng lên ít nhất 80% giáo viên áp dụng thành thạo trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, chuyên gia đào tạo.

  3. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, đồng bộ và có hệ thống kiểm tra, đánh giá
    Mỗi trường cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT chi tiết, có lộ trình rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể và thiết lập hệ thống đánh giá kết quả bồi dưỡng định kỳ. Mục tiêu hoàn thành kế hoạch trong 6 tháng và đánh giá hiệu quả hàng năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng
    Phát triển các khóa bồi dưỡng trực tuyến, diễn đàn trao đổi chuyên môn qua mạng nhằm tạo điều kiện học tập linh hoạt, nâng cao khả năng tự học và tương tác giữa giáo viên. Mục tiêu đạt 50% giáo viên tham gia bồi dưỡng qua mạng trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, các trường tiểu học.

  5. Phân công giáo viên cốt cán hỗ trợ bồi dưỡng và kèm cặp giáo viên đại trà
    Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán có năng lực đánh giá tốt để hỗ trợ, hướng dẫn và kèm cặp giáo viên khác trong quá trình bồi dưỡng và áp dụng thực tế. Mục tiêu mỗi trường có ít nhất 3 giáo viên cốt cán trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học
    Giúp xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT cho giáo viên, nâng cao hiệu quả quản lý chuyên môn.

  2. Giáo viên tiểu học
    Nắm bắt các phương pháp, kỹ thuật đánh giá hiện đại, nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng hiệu quả trong giảng dạy và đánh giá học sinh.

  3. Chuyên gia đào tạo và bồi dưỡng giáo viên
    Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế chương trình, nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp với nhu cầu thực tế của giáo viên tiểu học.

  4. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên ngành quản lý giáo dục
    Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT, góp phần phát triển nghiên cứu và ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT của học sinh lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ đánh giá chính xác, khách quan, từ đó cải thiện chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên tiểu học?
    Phương pháp kết hợp thuyết trình, thảo luận nhóm, giải quyết tình huống và tự học có hướng dẫn được đánh giá cao vì phát huy tính tích cực và thực hành của giáo viên.

  3. Làm thế nào để hiệu trưởng quản lý hiệu quả hoạt động bồi dưỡng?
    Hiệu trưởng cần xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng, tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ và tạo điều kiện về cơ sở vật chất, công nghệ hỗ trợ bồi dưỡng.

  4. Các kỹ thuật đánh giá thường xuyên nào nên được áp dụng trong tiểu học?
    Kỹ thuật quan sát, vấn đáp, viết nhận xét và tự đánh giá là những kỹ thuật quan trọng giúp giáo viên thu thập thông tin đa dạng, đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  5. Làm sao để khắc phục hạn chế trong bồi dưỡng hiện nay?
    Cần đổi mới nội dung, phương pháp bồi dưỡng, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán và nâng cao vai trò quản lý của hiệu trưởng.

Kết luận

  • Năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh là yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Thực trạng bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT tại huyện Lục Nam còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và quản lý.
  • Hiệu trưởng đóng vai trò quan trọng trong quản lý, tổ chức và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng năng lực đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, bao gồm đổi mới nội dung, phương pháp, ứng dụng CNTT và xây dựng hệ thống quản lý bài bản.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và chuyên gia đào tạo nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng năng lực đánh giá KQHT của học sinh.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và trường tiểu học cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn.