Tổng quan nghiên cứu
Năng lực nói tiếng Anh là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong việc học ngoại ngữ, đặc biệt đối với học sinh tại các trường phổ thông trung học ở Việt Nam. Tại trường THPT Điềm Thụy, tỉnh Thái Nguyên, theo quan sát, học sinh lớp 11 gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nói do phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu môi trường giao tiếp thực tế và động lực học tập thấp. Trong năm học 2017-2018, lớp 11A3 gồm 40 học sinh được chọn làm đối tượng nghiên cứu nhằm cải thiện khả năng nói tiếng Anh thông qua phương pháp dạy học dựa trên nhiệm vụ (Task-Based Learning - TBL).
Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả của TBL trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh của học sinh lớp 11 tại trường, đồng thời khảo sát ý kiến của học sinh về phương pháp này. Nghiên cứu được thực hiện trong 20 tuần học, tập trung vào các bài học nói trong sách giáo khoa tiếng Anh lớp 11, với các chủ đề đa dạng như công việc tình nguyện, các cuộc thi, lễ hội, thiên nhiên, nguồn năng lượng, thể thao và sở thích. Kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh tại trường, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu và giáo viên trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh giao tiếp.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về năng lực giao tiếp ngôn ngữ, bao gồm bốn thành phần chính: năng lực ngôn ngữ (vốn từ vựng, ngữ pháp, phát âm), năng lực diễn ngôn (sắp xếp câu mạch lạc), năng lực chiến lược (sử dụng chiến thuật giao tiếp khi gặp khó khăn) và năng lực xã hội-ngôn ngữ (hiểu biết về ngữ cảnh và phép lịch sự trong giao tiếp).
Phương pháp dạy học dựa trên nhiệm vụ (TBL) được áp dụng theo khung Willis (1996), gồm ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn tiền nhiệm vụ (Pre-task): Giới thiệu chủ đề, từ vựng và hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ.
- Giai đoạn thực hiện nhiệm vụ (Task cycle): Học sinh làm việc theo nhóm hoặc cặp để hoàn thành nhiệm vụ giao tiếp, sau đó chuẩn bị và trình bày báo cáo.
- Giai đoạn tập trung ngôn ngữ (Language focus): Phân tích và luyện tập các cấu trúc ngôn ngữ xuất hiện trong nhiệm vụ.
Các loại nhiệm vụ chủ yếu được sử dụng là nhiệm vụ thông tin (information-gap), trong đó học sinh trao đổi thông tin để hoàn thành mục tiêu chung, giúp phát triển kỹ năng nói tự nhiên và giao tiếp hiệu quả.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (Action Research) với 7 bước theo mô hình của Nunan (1992): xác định vấn đề, điều tra sơ bộ, xây dựng giả thuyết, lập kế hoạch can thiệp, thực hiện kế hoạch, đánh giá và phản hồi.
Đối tượng nghiên cứu là 40 học sinh lớp 11A3 tại trường THPT Điềm Thụy, tỉnh Thái Nguyên. Dữ liệu được thu thập qua các công cụ:
- Bài kiểm tra nói (pretest và posttest): Đánh giá năng lực nói trước và sau khi áp dụng TBL.
- Phiếu khảo sát ý kiến học sinh (pre-questionnaire và post-questionnaire): Khảo sát thái độ và nhận thức của học sinh về phương pháp TBL.
- Quan sát lớp học: Đánh giá quá trình thực hiện TBL trong các tiết học nói.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và so sánh kết quả pretest và posttest, đồng thời phân tích tần suất và tỷ lệ phần trăm các câu trả lời trong phiếu khảo sát.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Cải thiện năng lực nói: Kết quả so sánh điểm trung bình pretest và posttest cho thấy sự tiến bộ rõ rệt của học sinh. Điểm trung bình posttest tăng khoảng 25% so với pretest, với tỉ lệ học sinh đạt điểm khá trở lên tăng từ 30% lên 65%.
- Ý kiến tích cực về TBL: Hơn 85% học sinh đồng ý rằng TBL giúp họ có nhiều cơ hội thực hành nói hơn, tăng sự tự tin và hứng thú trong học tập.
- Tăng cường tương tác: Quan sát lớp học cho thấy học sinh tích cực tham gia các hoạt động nhóm, trao đổi thông tin và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
- Phát triển kỹ năng giao tiếp: Học sinh cải thiện khả năng sử dụng từ vựng, ngữ pháp và phát âm chính xác hơn, đồng thời biết cách điều chỉnh ngôn ngữ phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của sự cải thiện là do TBL tạo môi trường học tập tương tác, khuyến khích học sinh sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên và có mục đích giao tiếp rõ ràng. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy TBL giúp tăng cường sự tự tin và khả năng giao tiếp của người học. Việc áp dụng các nhiệm vụ thông tin-gap giúp học sinh phát triển kỹ năng đàm thoại thông qua trao đổi thông tin thực tế, giảm bớt áp lực về ngữ pháp và từ vựng, từ đó nâng cao sự lưu loát và chính xác trong nói. Biểu đồ so sánh điểm số pretest và posttest minh họa sự tiến bộ rõ ràng về mặt điểm số và tỷ lệ học sinh đạt chuẩn.
Ngoài ra, ý kiến tích cực của học sinh về TBL cho thấy phương pháp này không chỉ nâng cao kỹ năng mà còn tạo động lực học tập, giúp học sinh cảm thấy thoải mái và hứng thú hơn trong các tiết học nói. Điều này góp phần giải quyết vấn đề thiếu động lực và ngại giao tiếp vốn tồn tại trong phương pháp truyền thống.
Đề xuất và khuyến nghị
- Tăng cường áp dụng TBL trong giảng dạy: Giáo viên nên thiết kế các bài học nói dựa trên nhiệm vụ thực tế, tập trung vào giao tiếp và tương tác nhóm nhằm nâng cao kỹ năng nói của học sinh. Thời gian áp dụng có thể bắt đầu từ năm học tiếp theo với lộ trình 1 học kỳ thử nghiệm.
- Đào tạo giáo viên về TBL: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu cho giáo viên tiếng Anh về phương pháp dạy học dựa trên nhiệm vụ, kỹ năng thiết kế và quản lý lớp học tương tác. Thời gian đào tạo nên kéo dài ít nhất 3 tháng trước khi triển khai rộng rãi.
- Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Biên soạn và cập nhật tài liệu bài tập, nhiệm vụ phù hợp với trình độ và chủ đề học sinh quan tâm, giúp tăng tính hấp dẫn và thực tiễn của bài học.
- Tăng cường đánh giá kỹ năng nói: Nhà trường nên bổ sung các bài kiểm tra kỹ năng nói vào chương trình đánh giá học sinh nhằm khuyến khích học sinh chú trọng phát triển kỹ năng này.
- Khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa: Tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh, sân chơi giao tiếp để học sinh có thêm cơ hội thực hành và nâng cao sự tự tin khi nói tiếng Anh.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Giáo viên tiếng Anh phổ thông: Nhận được hướng dẫn cụ thể về cách áp dụng TBL để nâng cao kỹ năng nói cho học sinh, từ đó cải thiện hiệu quả giảng dạy.
- Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy tiếng Anh phù hợp với xu hướng hiện đại.
- Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành ngôn ngữ Anh: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hành động và ứng dụng TBL trong thực tế giảng dạy, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.
- Các trung tâm ngoại ngữ: Áp dụng mô hình TBL để thiết kế khóa học giao tiếp hiệu quả, nâng cao chất lượng đào tạo và sự hài lòng của học viên.
Câu hỏi thường gặp
TBL là gì và tại sao lại hiệu quả trong dạy kỹ năng nói?
TBL là phương pháp dạy học dựa trên việc học sinh thực hiện các nhiệm vụ giao tiếp thực tế. Phương pháp này giúp học sinh sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên, tăng cường tương tác và phát triển kỹ năng nói thông qua thực hành có mục đích.Làm thế nào để giáo viên thiết kế nhiệm vụ phù hợp với trình độ học sinh?
Giáo viên cần lựa chọn các nhiệm vụ có nội dung gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với vốn từ và ngữ pháp của học sinh. Ví dụ, sử dụng nhiệm vụ thông tin-gap đơn giản để học sinh trao đổi thông tin và luyện tập nói.TBL có phù hợp với tất cả các đối tượng học sinh không?
TBL phù hợp với đa số học sinh, đặc biệt là những người học cần phát triển kỹ năng giao tiếp. Tuy nhiên, cần điều chỉnh mức độ khó của nhiệm vụ để phù hợp với trình độ và nhu cầu của từng nhóm học sinh.Làm sao để đánh giá hiệu quả của TBL trong lớp học?
Có thể sử dụng bài kiểm tra nói trước và sau khi áp dụng TBL để so sánh sự tiến bộ. Đồng thời, khảo sát ý kiến học sinh và quan sát quá trình học tập cũng giúp đánh giá hiệu quả.Giáo viên cần chuẩn bị gì khi áp dụng TBL?
Giáo viên cần chuẩn bị kỹ lưỡng kế hoạch bài học, tài liệu hỗ trợ, hướng dẫn rõ ràng cho học sinh và sẵn sàng hỗ trợ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Ngoài ra, cần tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh.
Kết luận
- Phương pháp dạy học dựa trên nhiệm vụ (TBL) đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 11 tại trường THPT Điềm Thụy.
- Học sinh không chỉ cải thiện điểm số nói mà còn có thái độ tích cực, tự tin và hứng thú hơn trong các tiết học tiếng Anh.
- Nghiên cứu đã áp dụng mô hình hành động nghiên cứu bài bản, thu thập và phân tích dữ liệu đa dạng từ kiểm tra, khảo sát và quan sát lớp học.
- Kết quả nghiên cứu góp phần làm phong phú thêm cơ sở lý thuyết và thực tiễn về TBL trong giảng dạy tiếng Anh giao tiếp tại Việt Nam.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm triển khai rộng rãi TBL trong giảng dạy tiếng Anh, đồng thời khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu.
Để tiếp tục phát huy hiệu quả của TBL, các nhà giáo dục và nhà quản lý cần phối hợp triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu và xây dựng môi trường học tập tích cực. Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh và giúp học sinh tự tin giao tiếp trong thế kỷ 21!