Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, giáo dục toàn diện nhằm tạo ra nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao và khả năng thích ứng với sự biến đổi nhanh chóng của xã hội là yêu cầu cấp thiết đối với nền giáo dục Việt Nam hiện nay. Môn Giáo dục chính trị tại các trường đại học, cao đẳng giữ vai trò quan trọng trong việc định hướng tư tưởng, bồi dưỡng kiến thức về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy sinh viên còn thụ động, thiếu hứng thú trong học tập môn này, dẫn đến hiệu quả đào tạo chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các phương pháp và kỹ thuật dạy học theo hướng tích cực hóa người học phù hợp với đặc điểm môn Giáo dục chính trị tại Viện Đào tạo nghề nghiệp, Trường Đại học Công nghệ TP. HCM trong giai đoạn 2018-2020.

Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng dạy và học môn Giáo dục chính trị, đánh giá thái độ học tập của sinh viên và nhận thức của giảng viên về phương pháp dạy học tích cực. Kết quả khảo sát cho thấy thái độ học tập tích cực của sinh viên chỉ đạt khoảng 40%, trong khi đó hơn 70% giảng viên vẫn sử dụng phương pháp truyền thống, ít vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực. Luận văn có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo môn Giáo dục chính trị, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học theo Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP của Chính phủ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục hiện đại về dạy học tích cực hóa người học, trong đó nổi bật là triết lý giáo dục của John Dewey với quan điểm “lấy người học làm trung tâm” và lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb. Dewey nhấn mạnh việc học phải thông qua trải nghiệm thực tế, tạo môi trường để người học chủ động tương tác và phát triển kinh nghiệm cá nhân. Kolb phát triển lý thuyết học tập qua trải nghiệm, cho rằng kiến thức được tạo ra thông qua chuyển đổi kinh nghiệm thực tiễn.

Ngoài ra, luận văn sử dụng các khái niệm chuyên ngành như:

  • Tích cực hóa người học: Biến người học từ thụ động thành chủ động, sáng tạo trong quá trình tiếp nhận kiến thức.
  • Phương pháp dạy học tích cực: Các phương pháp như dạy học giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, nghiên cứu Webquest, kỹ thuật động não, tranh luận ủng hộ - phản đối, đọc tích cực và sơ đồ tư duy.
  • Hoạt động dạy học: Quá trình tổ chức, hướng dẫn người học lĩnh hội kiến thức và phát triển năng lực.
  • Đánh giá học tập đa dạng: Kết hợp đánh giá của giảng viên và tự đánh giá của sinh viên nhằm phản ánh chính xác kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 120 sinh viên và 15 giảng viên tại Viện Đào tạo nghề nghiệp, Trường Đại học Công nghệ TP. HCM.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu chọn ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh tỉ lệ phần trăm, kiểm định t-test để đánh giá sự khác biệt trước và sau khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện khảo sát và thực nghiệm sư phạm trong năm học 2019-2020, với giai đoạn chuẩn bị, triển khai và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ học tập của sinh viên còn hạn chế: Khoảng 60% sinh viên thể hiện thái độ học tập thụ động, chỉ 40% tích cực tham gia các hoạt động học tập ngoài giờ.
  2. Giảng viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống: Hơn 70% giảng viên áp dụng phương pháp thuyết trình, ít vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực như thảo luận nhóm hay tranh luận.
  3. Đánh giá học tập chưa đa dạng và khách quan: 65% sinh viên phản ánh phương pháp kiểm tra chủ yếu là thi viết, thiếu các hình thức đánh giá thực hành, thảo luận nhóm.
  4. Kết quả thực nghiệm sư phạm: Sau khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, điểm trung bình môn Giáo dục chính trị của lớp thực nghiệm tăng 15% so với lớp đối chứng, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề của sinh viên cũng được cải thiện rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thái độ học tập thụ động của sinh viên xuất phát từ việc giảng viên chưa vận dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến thiếu sự tương tác và hứng thú trong lớp học. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng giảng dạy môn Chính trị tại nhiều trường đại học, nơi mà phương pháp truyền thống vẫn chiếm ưu thế. Việc áp dụng các kỹ thuật như thảo luận nhóm, tranh luận, Webquest đã được chứng minh giúp sinh viên phát huy tính chủ động, sáng tạo và nâng cao kỹ năng tư duy phản biện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm số trước và sau thực nghiệm, bảng thống kê tỉ lệ sử dụng các phương pháp dạy học của giảng viên, và biểu đồ thể hiện mức độ tích cực tham gia học tập của sinh viên. Những kết quả này khẳng định tính hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học trong môn Giáo dục chính trị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về phương pháp dạy học tích cực: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật dạy học như thảo luận nhóm, tranh luận, Webquest nhằm nâng cao năng lực sư phạm của giảng viên trong vòng 6 tháng tới.
  2. Thiết kế lại chương trình và giáo án theo hướng tích cực hóa người học: Cập nhật nội dung bài giảng, tích hợp các hoạt động trải nghiệm, giải quyết vấn đề, dự án nhóm để kích thích sự chủ động của sinh viên, thực hiện trong năm học tiếp theo.
  3. Đa dạng hóa hình thức đánh giá học tập: Kết hợp đánh giá thường xuyên qua thảo luận, bài tập nhóm, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng nhằm phản ánh chính xác năng lực và thái độ học tập của sinh viên, áp dụng ngay từ học kỳ tới.
  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học: Sử dụng các công cụ trực tuyến, Webquest, diễn đàn thảo luận để tạo môi trường học tập linh hoạt, tương tác cao, triển khai thí điểm trong 1 năm học.
  5. Khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động ngoại khóa liên quan đến môn học: Tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo, hoạt động thực tế nhằm nâng cao nhận thức và hứng thú học tập môn Giáo dục chính trị, thực hiện định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên các trường đại học, cao đẳng: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích cực, áp dụng vào giảng dạy môn Giáo dục chính trị và các môn khoa học xã hội khác để nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  2. Nhà quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giảng viên, đổi mới chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại.
  3. Sinh viên ngành Giáo dục học và Sư phạm: Tham khảo để hiểu rõ hơn về phương pháp học tập tích cực, phát triển kỹ năng tự học, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.
  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục chính trị và khoa học xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học tích cực hóa người học là gì?
    Dạy học tích cực hóa người học là phương pháp giảng dạy đặt người học làm trung tâm, khuyến khích họ chủ động, sáng tạo trong quá trình tiếp nhận kiến thức thông qua các hoạt động như thảo luận, giải quyết vấn đề, nghiên cứu nhóm.

  2. Tại sao môn Giáo dục chính trị cần áp dụng phương pháp dạy học tích cực?
    Môn Giáo dục chính trị có nội dung lý luận phức tạp, dễ gây nhàm chán. Phương pháp tích cực giúp sinh viên hứng thú, chủ động tham gia, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

  3. Các phương pháp dạy học tích cực nào được đề xuất trong luận văn?
    Luận văn đề xuất các phương pháp như dạy học giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, nghiên cứu Webquest, kỹ thuật động não, tranh luận ủng hộ - phản đối, đọc tích cực và sơ đồ tư duy.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực?
    Có thể đánh giá qua kết quả học tập (điểm số), thái độ học tập tích cực, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề của sinh viên trước và sau khi áp dụng phương pháp.

  5. Giảng viên cần chuẩn bị gì để áp dụng phương pháp dạy học tích cực?
    Giảng viên cần được đào tạo về kỹ thuật dạy học tích cực, thiết kế giáo án phù hợp, sử dụng công nghệ hỗ trợ và tạo môi trường học tập tương tác, khuyến khích sinh viên tham gia tích cực.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng dạy học tích cực hóa người học môn Giáo dục chính trị tại Viện Đào tạo nghề nghiệp, Trường Đại học Công nghệ TP. HCM.
  • Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên còn thụ động, giảng viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, đánh giá học tập chưa đa dạng.
  • Đề xuất các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực như giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, Webquest, tranh luận, động não, đọc tích cực và sơ đồ tư duy.
  • Thực nghiệm sư phạm chứng minh các giải pháp đề xuất giúp nâng cao điểm số, kỹ năng và thái độ học tập của sinh viên.
  • Khuyến nghị triển khai đào tạo giảng viên, đổi mới chương trình, đa dạng hóa đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Next steps: Tổ chức các khóa bồi dưỡng giảng viên, thiết kế lại giáo án, triển khai thí điểm phương pháp dạy học tích cực trong năm học tới.

Call to action: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng và phát triển các phương pháp dạy học tích cực để nâng cao chất lượng đào tạo môn Giáo dục chính trị, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.