Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng và các khu đô thị ngày càng tăng cao, dẫn đến việc thu hồi đất trở thành một vấn đề cấp thiết. Tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa, dự án xây dựng khu đô thị du lịch sinh thái Tân Dân được triển khai nhằm khai thác tiềm năng du lịch ven biển và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (BT, HT & TĐC) khi Nhà nước thu hồi đất vẫn còn nhiều tồn tại, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả dự án. Theo báo cáo năm 2018, tổng diện tích đất thu hồi tại huyện Tĩnh Gia là khoảng 615,23 ha với số tiền bồi thường đã phê duyệt lên tới 329,4 tỷ đồng, trong đó đã chi trả 251,17 tỷ đồng cho các hộ dân. Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ thực trạng công tác BT, HT & TĐC tại dự án khu đô thị du lịch sinh thái Tân Dân, xác định những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào xã Tân Dân, huyện Tĩnh Gia, trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi người dân bị thu hồi đất, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển bền vững dự án và kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, bao gồm:

  • Lý thuyết về quyền sử dụng đất và thu hồi đất: Đất đai được hiểu là tài sản đặc biệt, bao gồm quyền sử dụng đất theo quy định pháp luật, chịu sự quản lý của Nhà nước. Thu hồi đất là hành vi Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất nhằm phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng hoặc phát triển kinh tế - xã hội.

  • Mô hình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Bao gồm các khái niệm về bồi thường thiệt hại về đất và tài sản trên đất, hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp và tái định cư nhằm đảm bảo quyền lợi và ổn định cuộc sống cho người dân bị thu hồi đất.

  • Khái niệm về quản lý đất đai và phát triển đô thị: Quản lý đất đai là quá trình tổ chức, điều hành việc sử dụng đất nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, trong đó công tác giải phóng mặt bằng đóng vai trò then chốt.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bồi thường đất, hỗ trợ chuyển đổi nghề, tái định cư bắt buộc, giá đất bồi thường, và quy trình thu hồi đất theo Luật Đất đai 2013.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật như Luật Đất đai 2013, Nghị định 43/2014/NĐ-CP, Nghị định 47/2014/NĐ-CP, các quyết định của UBND tỉnh Thanh Hóa, cùng số liệu kiểm kê đất đai năm 2017 và báo cáo giải phóng mặt bằng huyện Tĩnh Gia năm 2018. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát xã hội học với mẫu ngẫu nhiên gồm các hộ gia đình có đất bị thu hồi tại xã Tân Dân.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định lượng số liệu thu thập được bằng phần mềm Excel để xây dựng bảng biểu, biểu đồ minh họa. Phân tích tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng, xác định tồn tại và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018-2019, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn ngẫu nhiên từ các hộ dân có đất bị thu hồi, đảm bảo tính đại diện cho toàn xã Tân Dân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng đất và thu hồi đất tại xã Tân Dân: Tổng diện tích tự nhiên là 941 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 70,7% (665,9 ha), đất phi nông nghiệp chiếm 24,7% (232,4 ha), đất chưa sử dụng chiếm 4,6% (42,7 ha). Diện tích đất thu hồi cho dự án là khoảng 615,23 ha với số tiền bồi thường phê duyệt 329,4 tỷ đồng, đã chi trả 251,17 tỷ đồng, đạt khoảng 76% tổng số tiền.

  2. Tồn tại trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Qua khảo sát, có 38 hộ dân khởi kiện do không đồng thuận về diện tích và giá bồi thường. Tình trạng xây dựng trái phép, vi phạm trật tự xây dựng gây khó khăn trong giải phóng mặt bằng. Nguồn kinh phí hạn chế và nhân sự Ban giải phóng mặt bằng huyện còn thiếu, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  3. Đánh giá về quy trình và quản lý đất đai: Công tác đo đạc, lập bản đồ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đạt tỷ lệ 56,9% trên tổng số 1.533 trường hợp. Việc quản lý hồ sơ địa chính và thống kê đất đai được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng vi phạm pháp luật đất đai như lấn chiếm đất công, chuyển mục đích sử dụng đất không đúng quy hoạch.

  4. Khó khăn về điều kiện tự nhiên và xã hội: Khí hậu nóng bức, thiên tai bão lũ thường xuyên ảnh hưởng đến tiến độ dự án và thu hút khách du lịch. Trình độ dân trí thấp, đời sống người dân còn nhiều khó khăn, gây khó khăn trong công tác tuyên truyền, vận động và giải thích chính sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do sự phức tạp trong mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người dân, cùng với hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân sự. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý đất đai, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khi thực hiện các dự án phát triển đô thị. Việc chưa hoàn thiện cơ chế xác định giá đất bồi thường và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điểm nghẽn lớn, làm giảm sự đồng thuận của người dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ diện tích đất thu hồi theo loại đất, bảng thống kê số tiền bồi thường đã chi trả và biểu đồ phân bố ý kiến người dân về chính sách bồi thường. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác BT, HT & TĐC, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Tĩnh Gia.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy định pháp luật về bồi thường và hỗ trợ: Cần sửa đổi, bổ sung các quy định về cơ chế xác định giá đất bồi thường sát với giá thị trường, đồng thời hoàn thiện chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm cho người dân bị thu hồi đất. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND tỉnh Thanh Hóa chủ trì.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý đất đai: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ Ban giải phóng mặt bằng và các phòng ban liên quan nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng vận động, giải quyết khiếu nại. Thời gian triển khai trong 6-12 tháng, do UBND huyện Tĩnh Gia phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  3. Tăng cường nguồn lực tài chính và nhân sự: UBND huyện cần bố trí đủ kinh phí và tăng cường nhân sự cho Ban giải phóng mặt bằng để đảm bảo tiến độ và chất lượng công tác giải phóng mặt bằng. Thời gian thực hiện ngay trong năm 2019.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân: Tăng cường công tác truyền thông, giải thích chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận trong nhân dân. Chủ thể thực hiện là UBND xã Tân Dân phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, thực hiện liên tục trong suốt quá trình dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Giúp hiểu rõ thực trạng, tồn tại và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó áp dụng vào quản lý địa phương.

  2. Chủ đầu tư các dự án phát triển đô thị và du lịch: Cung cấp thông tin về quy trình, khó khăn và cách thức phối hợp với chính quyền và người dân trong công tác giải phóng mặt bằng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý đất đai, phát triển đô thị: Là tài liệu tham khảo khoa học về chính sách, pháp luật và thực tiễn quản lý đất đai tại Việt Nam.

  4. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất: Giúp hiểu quyền lợi, nghĩa vụ và các chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là gì?
    Là quá trình Nhà nước thực hiện bồi thường giá trị đất và tài sản trên đất, hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp và bố trí nơi ở mới cho người dân khi thu hồi đất phục vụ dự án phát triển.

  2. Quy trình thu hồi đất và bồi thường được thực hiện như thế nào?
    Quy trình gồm các bước: phê duyệt chủ trương đầu tư, lập kế hoạch thu hồi đất, thành lập Hội đồng bồi thường, đo đạc kiểm kê, lập phương án bồi thường, lấy ý kiến người dân, thẩm định và phê duyệt phương án, chi trả tiền và bàn giao mặt bằng.

  3. Người dân có quyền lợi gì khi bị thu hồi đất?
    Người dân được bồi thường giá trị quyền sử dụng đất, tài sản trên đất, được hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp, tái định cư và các hỗ trợ khác theo quy định pháp luật.

  4. Nguyên nhân chính gây khó khăn trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư?
    Bao gồm sự chưa đồng thuận về giá đất bồi thường, hạn chế nguồn lực tài chính, nhân sự, vi phạm xây dựng trái phép, trình độ dân trí thấp và thiên tai ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác này?
    Hoàn thiện pháp luật về giá đất và hỗ trợ, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường nguồn lực tài chính, đẩy mạnh tuyên truyền vận động người dân và xử lý nghiêm vi phạm pháp luật đất đai.

Kết luận

  • Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại dự án khu đô thị du lịch sinh thái Tân Dân còn nhiều tồn tại do hạn chế về pháp luật, nguồn lực và sự đồng thuận của người dân.
  • Diện tích đất thu hồi khoảng 615 ha, với số tiền bồi thường phê duyệt 329,4 tỷ đồng, đã chi trả 251,17 tỷ đồng, đạt khoảng 76%.
  • Các khó khăn chủ yếu gồm khiếu kiện, vi phạm xây dựng trái phép, thiếu nguồn lực và điều kiện tự nhiên, xã hội phức tạp.
  • Đề xuất hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường nguồn lực và đẩy mạnh tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả công tác.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để các cấp quản lý, chủ đầu tư và người dân phối hợp thực hiện thành công dự án, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Tĩnh Gia.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các bên liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án.