Mối Quan Hệ Giữa Truyền Dẫn Tỷ Giá và Lạm Phát Tại Việt Nam: Nghiên Cứu Thực Nghiệm Mô Hình STAR

• Tác giả: Nguyễn Tấn Thành
• Người hướng dẫn: PGS TS Nguyễn Thị Ngọc Trang
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Mối Quan Hệ Giữa Truyền Dẫn Tỷ Giá và Lạm Phát Tại Việt Nam: Nghiên Cứu Thực Nghiệm Mô Hình STAR
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU
• 1.1. Lý thuyết về truyền dẫn tỷ giá
• 1.1.1. Khái niệm truyền dẫn tỷ giá (ERPT)
• 1.1.2. Các kênh truyền dẫn tỷ giá
• 1.1.3. Tại sao truyền dẫn tỷ giá có thể là phi tuyến?
• 1.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về truyền dẫn tỷ giá
• 1.2.1. Các nghiên cứu về mối quan hệ giữa ERPT và các mức giá cả
• 1.2.1.1. Nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá đến giá tiêu dùng theo mô hình VECM
• 1.2.1.2. Nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá đến các mức giá trong các mô hình nền kinh tế vĩ mô mở mới nổi khác nhau dựa vào mô hình VAR
• 1.2.2. Một số nghiên cứu có liên quan đến quan hệ giữa ERPT và lạm phát
• 1.2.2.1. Nghiên cứu về sự bất cân xứng của truyền dẫn tỷ giá vào lạm phát
• 1.2.2.2. Nghiên cứu mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát ở những quốc gia trải qua các cơ chế lạm phát khác nhau
• 1.2.2.3. Nghiên cứu sự truyền dẫn thấp của tỷ giá vào lạm phát và mối quan hệ phi tuyến giữa lạm phát và truyền dẫn tỷ giá
• 1.2.3. Các nghiên cứu thực nghiệm về ERPT sử dụng mô hình ước lượng phi tuyến
• 1.2.3.1. Nghiên cứu mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát bằng mô hình ước lượng dữ liệu chuỗi thời gian phi tuyến
• 1.2.3.2. Nghiên cứu giải thích sự tồn tại cơ chế phi tuyến của sự truyền dẫn tỷ giá vào lạm phát
• 1.2.4. Bảng tóm tắt, so sánh một số nghiên cứu trước về truyền dẫn tỷ giá
• 2. CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT & TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU
• 2.1. Lý thuyết về truyền dẫn tỷ giá
• 2.1.1. Khái niệm truyền dẫn tỷ giá (ERPT)
• 2.1.2. Các kênh truyền dẫn tỷ giá
• 2.1.3. Tại sao truyền dẫn tỷ giá có thể là phi tuyến?
• 3. CHƯƠNG III: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU
• 3.1. Mô hình STAR
• 3.1.1. Mô hình tự hồi quy ngưỡng (TAR)
• 3.1.2. Mô hình tự hồi quy chuyển tiếp trơn (STAR)
• 3.1.3. Chiến lược mô hình hóa của các mô hình tự hồi quy chuyển tiếp trơn (STAR)
• 3.1.4. Giai đoạn thiết lập mô hình
• 3.1.5. Giai đoạn ước lượng các tham số hồi quy
• 3.1.6. Giai đoạn đánh giá sự phù hợp của mô hình
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Mô tả dữ liệu
• 3.2.2. Thống kê mô tả
• 4. CHƯƠNG IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU & THẢO LUẬN
• 4.1. Kiểm định tính dừng
• 4.2. Kiểm định tuyến tính dựa theo chỉ định mô hình STAR
• 4.3. Kết quả ước lượng từ mô hình ESTAR
• 4.4. Kết quả ước lượng mô hình DLSTAR đối xứng
• 4.5. Kết quả ước lượng mô hình DLSTAR bất đối xứng
• 4.6. Kiểm định việc lựa chọn mô hình STAR
• 5. CHƯƠNG V: KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Truyền Dẫn Tỷ Giá và Lạm Phát

Trong bối cảnh nền kinh tế mở, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, mức độ truyền dẫn tỷ giá vào giá cả trong nước đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả của chính sách tiền tệ. Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện, cả trong và ngoài nước, về mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát. Tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu này tập trung vào mối quan hệ tuyến tính, xử lý các trường hợp phi tuyến bằng cách sử dụng các phương pháp xấp xỉ tuyến tính. Thực tế cho thấy, việc sử dụng các mô hình chuỗi thời gian tuyến tính trong phân tích kinh tế vĩ mô ngày càng trở nên ít phù hợp hơn, đặc biệt là đối với các quốc gia trải qua những thay đổi lớn trong thể chế chính sách, sự phát triển của hệ thống tài chính và các cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Những thay đổi này có thể gây ra những biến động cấu trúc trong dữ liệu kinh tế vĩ mô, dẫn đến các mối quan hệ phi tuyến.

1.1. Tầm quan trọng của Truyền Dẫn Tỷ Giá trong Kinh Tế Việt Nam

Đối với một quốc gia đang phát triển và có độ mở kinh tế cao như Việt Nam, truyền dẫn tỷ giá có vai trò then chốt trong việc kiểm soát lạm phát. Sự thay đổi của tỷ giá hối đoái có thể tác động mạnh mẽ đến giá cả hàng hóa nhập khẩu, từ đó ảnh hưởng đến giá cả sản xuất và tiêu dùng trong nước. Việc hiểu rõ cơ chế truyền dẫn tỷ giá là yếu tố quan trọng để Ngân hàng Nhà nước Việt Nam điều hành chính sách tiền tệ một cách hiệu quả, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô.

1.2. Hạn chế của Mô Hình Tuyến Tính trong Phân Tích ERPT

Mặc dù các mô hình tuyến tính có ưu điểm về tính đơn giản và dễ sử dụng, nhưng chúng có thể không phản ánh đầy đủ sự phức tạp của mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát. Các yếu tố như sự thay đổi trong cấu trúc thị trường, biến động của giá dầu, hay các cú sốc kinh tế bất ngờ có thể tạo ra những mối quan hệ phi tuyến mà các mô hình tuyến tính không thể nắm bắt được. Do đó, việc sử dụng các mô hình phi tuyến, như mô hình STAR, là cần thiết để có được cái nhìn chính xác hơn về cơ chế truyền dẫn tỷ giá.

II. Vấn Đề Nghiên Cứu Tính Phi Tuyến của ERPT tại Việt Nam

Các lý thuyết truyền thống thường cho rằng truyền dẫn tỷ giá là yếu tố ngoại sinh đối với chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, John Taylor (2000) cho rằng sự sụt giảm trong truyền dẫn tỷ giá vào các mức giá là do môi trường lạm phát thấp. Môi trường lạm phát cao có xu hướng làm cho các chi phí trở nên dai dẳng hơn, do đó làm tăng truyền dẫn tỷ giá. Vấn đề phi tuyến là một chủ đề đang phát triển trong lý thuyết truyền dẫn tỷ giá. Trong thực tế, có nhiều trường hợp có thể tạo ra sự điều chỉnh bất cân xứng của giá cả đối với những thay đổi tỷ giá mà chúng ta không thể mô hình hóa được trong khuôn khổ tuyến tính. Các nghiên cứu thực nghiệm về cơ chế truyền dẫn phi tuyến còn khá ít.

2.1. Giả Thuyết của Taylor về Mối Quan Hệ ERPT và Lạm Phát

Taylor (2000) cho rằng môi trường lạm phát thấp có thể làm giảm truyền dẫn tỷ giá. Khi lạm phát thấp, các doanh nghiệp ít có xu hướng điều chỉnh giá khi có sự thay đổi về tỷ giá. Điều này có thể là do chi phí điều chỉnh giá (menu cost) trở nên lớn hơn so với lợi ích của việc thay đổi giá. Ngược lại, khi lạm phát cao, các doanh nghiệp sẽ điều chỉnh giá thường xuyên hơn, dẫn đến truyền dẫn tỷ giá cao hơn.

2.2. Các Yếu Tố Gây Ra Tính Phi Tuyến trong Truyền Dẫn Tỷ Giá

Nhiều yếu tố có thể gây ra tính phi tuyến trong truyền dẫn tỷ giá, bao gồm: mục tiêu thị phần, chi phí thực đơn, và các ràng buộc mà doanh nghiệp phải đối mặt. Ví dụ, các doanh nghiệp có thể chấp nhận giảm lợi nhuận để duy trì thị phần khi đồng tiền mất giá, nhưng lại tăng giá khi đồng tiền tăng giá. Hoặc, các doanh nghiệp có thể chỉ điều chỉnh giá khi sự thay đổi tỷ giá vượt quá một ngưỡng nhất định do chi phí thực đơn. Việc bỏ qua các yếu tố này có thể dẫn đến những kết quả sai lệch khi sử dụng các mô hình tuyến tính.

2.3. Sự Bất Cân Xứng của ERPT Tăng Giá và Giảm Giá

ERPT có thể bất cân xứng, phản ứng khác nhau với tăng giá và giảm giá của tiền tệ. Khi đồng nội tệ giảm giá (mất giá), các nhà nhập khẩu có thể không chuyển hết chi phí gia tăng sang giá tiêu dùng, mà chấp nhận giảm lợi nhuận để duy trì thị phần. Ngược lại, khi đồng nội tệ tăng giá (tăng giá), họ có thể chuyển toàn bộ lợi nhuận gia tăng sang giá tiêu dùng. Điều này dẫn đến sự truyền dẫn tỷ giá bất cân xứng: truyền dẫn cao hơn khi tiền tệ tăng giá so với khi tiền tệ giảm giá.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Mô Hình STAR Phân Tích ERPT

Luận văn này sử dụng mô hình STAR để nghiên cứu mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát ở Việt Nam. Mô hình STAR là một mô hình phi tuyến cho phép sự thay đổi trong mối quan hệ giữa các biến diễn ra một cách trơn tru, tùy thuộc vào giá trị của một biến chuyển tiếp. Trong nghiên cứu này, biến chuyển tiếp được sử dụng là lạm phát. Mục tiêu là ước lượng mức độ truyền dẫn tỷ giá vào chỉ số giá tiêu dùng với số liệu từ tháng 1 năm 1995 đến tháng 5 năm 2014. Thời gian nghiên cứu được chọn vì giai đoạn này có sự biến động lớn về lạm phát và để đảm bảo dữ liệu đầy đủ từ các nguồn đáng tin cậy.

3.1. Ưu Điểm của Mô Hình STAR so với Mô Hình Tuyến Tính

Mô hình STAR có nhiều ưu điểm so với các mô hình tuyến tính trong việc phân tích truyền dẫn tỷ giá. Nó cho phép mô hình hóa các mối quan hệ phi tuyến, sự thay đổi cấu trúc và tính bất đối xứng trong truyền dẫn tỷ giá. Điều này giúp nắm bắt được sự phức tạp của cơ chế truyền dẫn tỷ giá trong thực tế, từ đó đưa ra những kết luận chính xác hơn.

3.2. Biến Chuyển Tiếp và Hàm Chuyển Tiếp trong Mô Hình STAR

Trong mô hình STAR, biến chuyển tiếp đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sự thay đổi trong mối quan hệ giữa các biến. Nghiên cứu này sử dụng lạm phát làm biến chuyển tiếp, vì lạm phát có thể ảnh hưởng đến quyết định điều chỉnh giá của các doanh nghiệp. Hàm chuyển tiếp xác định cách thức mối quan hệ giữa các biến thay đổi theo giá trị của biến chuyển tiếp. Hàm chuyển tiếp thường là một hàm trơn tru, cho phép sự thay đổi diễn ra một cách dần dần.

3.3. Dữ liệu sử dụng trong Nghiên Cứu Phạm vi Thời Gian và Nguồn

Dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm tỷ giá hối đoái, chỉ số giá tiêu dùng (CPI), và các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của Việt Nam, trong giai đoạn từ tháng 1 năm 1995 đến tháng 5 năm 2014. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn chính thức như Tổng cục Thống kê (GSO), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV), và các tổ chức quốc tế. Việc sử dụng dữ liệu đáng tin cậy là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu ERPT Phi Tuyến và Bất Cân Xứng

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát là đồng biến nhưng theo cách phi tuyến. Trong môi trường lạm phát ổn định, truyền dẫn tỷ giá vào giá tiêu dùng là không đáng kể. Nhưng khi lạm phát tăng lên, truyền dẫn tỷ giá cũng tăng lên và đạt mức hoàn toàn khi lạm phát vượt qua một ngưỡng nhất định. Nghiên cứu cũng phát hiện sự truyền dẫn là bất cân xứng trong trường hợp lạm phát cao so với lạm phát thấp.

4.1. Mức Độ Truyền Dẫn Tỷ Giá Thay Đổi theo Mức Lạm Phát

Nghiên cứu chỉ ra rằng, khi lạm phát ở mức thấp và ổn định, các doanh nghiệp ít có xu hướng điều chỉnh giá theo sự thay đổi của tỷ giá. Tuy nhiên, khi lạm phát tăng lên, các doanh nghiệp sẽ điều chỉnh giá thường xuyên hơn để bảo vệ lợi nhuận của họ. Điều này dẫn đến sự tăng lên của truyền dẫn tỷ giá khi lạm phát tăng cao.

4.2. Sự Bất Cân Xứng của Truyền Dẫn Tỷ Giá Lạm Phát Cao và Thấp

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rằng sự truyền dẫn là bất cân xứng. Khi lạm phát cao, các doanh nghiệp có xu hướng chuyển phần lớn sự thay đổi tỷ giá vào giá tiêu dùng. Ngược lại, khi lạm phát thấp, họ có thể chấp nhận giảm lợi nhuận để duy trì thị phần, dẫn đến sự truyền dẫn thấp hơn.

4.3. So sánh Kết Quả Nghiên Cứu với Các Nghiên Cứu Trước

Kết quả của nghiên cứu này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát, đặc biệt là giả thuyết của Taylor (2000). Tuy nhiên, nghiên cứu này đi sâu hơn vào việc phân tích tính phi tuyến và bất cân xứng của truyền dẫn tỷ giá bằng cách sử dụng mô hình STAR, cung cấp một cái nhìn chi tiết hơn về cơ chế truyền dẫn tỷ giá ở Việt Nam.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Hàm Ý Chính Sách Tiền Tệ

Nghiên cứu này cung cấp những hàm ý quan trọng cho việc điều hành chính sách tiền tệ ở Việt Nam. Trong bối cảnh lạm phát có thể biến động mạnh, việc hiểu rõ cơ chế truyền dẫn tỷ giá là rất quan trọng để Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) đưa ra những quyết định chính sách phù hợp. Khi lạm phát có dấu hiệu tăng cao, SBV có thể cần phải thắt chặt chính sách tiền tệ để kiềm chế lạm phát và giảm thiểu tác động tiêu cực của sự thay đổi tỷ giá.

5.1. Vai Trò của Ngân Hàng Nhà Nước trong Kiểm Soát Lạm Phát

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát lạm phát thông qua các công cụ chính sách tiền tệ. Việc sử dụng các công cụ như lãi suất, tỷ giá hối đoái, và cung tiền cần phải được thực hiện một cách thận trọng, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về cơ chế truyền dẫn tỷ giá và các yếu tố khác ảnh hưởng đến lạm phát.

5.2. Đề Xuất Chính Sách để Giảm Thiểu Tác Động ERPT lên Lạm Phát

Để giảm thiểu tác động của truyền dẫn tỷ giá lên lạm phát, SBV có thể xem xét các biện pháp như tăng cường tính minh bạch của chính sách tiền tệ, cải thiện hệ thống dự báo lạm phát, và tăng cường phối hợp với các bộ ngành khác trong việc điều hành kinh tế vĩ mô. Ngoài ra, việc khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá cũng có thể giúp giảm thiểu tác động của sự thay đổi tỷ giá lên giá cả.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo về ERPT

Nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng về mối quan hệ phi tuyến giữa truyền dẫn tỷ giá và lạm phát ở Việt Nam, sử dụng mô hình STAR. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với việc điều hành chính sách tiền tệ và kiểm soát lạm phát. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích tác động của các yếu tố khác, như sự phát triển của thị trường tài chính và quá trình hội nhập kinh tế, đến cơ chế truyền dẫn tỷ giá.

6.1. Tóm Tắt Những Điểm Chính của Nghiên Cứu

Nghiên cứu đã chứng minh tính phi tuyến và bất cân xứng của truyền dẫn tỷ giá ở Việt Nam, sử dụng mô hình STAR. Lạm phát được xác định là biến chuyển tiếp quan trọng, ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá vào giá tiêu dùng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với việc điều hành chính sách tiền tệ.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng về ERPT và Ổn Định Kinh Tế

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích tác động của các yếu tố như cán cân thương mại, FDI, thâm hụt ngân sách đến truyền dẫn tỷ giá. Ngoài ra, việc nghiên cứu cơ chế truyền dẫn tỷ giá ở các ngành khác nhau cũng có thể cung cấp những thông tin hữu ích cho việc điều hành chính sách tiền tệ và ổn định kinh tế vĩ mô.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá hối đoái (Exchange Rate Pass-Through - ERPT) và lạm phát trở thành một chủ đề nghiên cứu quan trọng nhằm đánh giá hiệu quả chính sách tiền tệ. Từ tháng 1/1995 đến tháng 5/2014, diễn biến lạm phát tại Việt Nam trải qua hai giai đoạn rõ rệt: giai đoạn lạm phát thấp và ổn định (1995-2007) và giai đoạn lạm phát biến động mạnh, có xu hướng tăng cao hơn (2007-2014). Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích mối quan hệ phi tuyến giữa ERPT và lạm phát, đồng thời kiểm định sự bất cân xứng trong truyền dẫn tỷ giá vào lạm phát ở các mức độ lạm phát khác nhau. Nghiên cứu sử dụng mô hình tự hồi quy chuyển tiếp trơn (Smooth Transition Autoregressive - STAR) với dữ liệu chuỗi thời gian tháng, nhằm cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho giả thuyết của Taylor (2000) về mối quan hệ đồng biến nhưng phi tuyến giữa ERPT và lạm phát. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết kế chính sách tiền tệ và tỷ giá phù hợp, giúp kiểm soát lạm phát hiệu quả trong bối cảnh biến động tỷ giá và các cú sốc kinh tế vĩ mô.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Khái niệm truyền dẫn tỷ giá (ERPT): ERPT được định nghĩa là phần trăm thay đổi giá nhập khẩu tính theo đồng nội tệ khi tỷ giá thay đổi 1%. ERPT ảnh hưởng đến giá sản xuất, giá tiêu dùng và từ đó tác động đến lạm phát trong nước.

• Các kênh truyền dẫn tỷ giá: Bao gồm kênh truyền dẫn trực tiếp (tác động từ giá nhập khẩu) và kênh truyền dẫn gián tiếp (tác động qua cạnh tranh quốc tế và tổng cầu).

• Lý thuyết phi tuyến và bất cân xứng trong ERPT: Các yếu tố như mục tiêu thị phần, chi phí thực đơn, ràng buộc sản xuất và biến động kinh tế vĩ mô (lạm phát, chu kỳ kinh tế) có thể tạo ra sự phi tuyến và bất cân xứng trong truyền dẫn tỷ giá.

• Mô hình tự hồi quy chuyển tiếp trơn (STAR): Mô hình STAR cho phép mô hình hóa mối quan hệ phi tuyến giữa ERPT và lạm phát, với hàm chuyển tiếp mượt mà giữa các trạng thái khác nhau dựa trên biến chuyển tiếp là biến trễ của lạm phát. Hai dạng hàm chuyển tiếp chính được sử dụng là hàm logistic (LSTAR) và hàm lũy thừa (ESTAR). Ngoài ra, mô hình DLSTAR (hai hàm logistic) được áp dụng để kiểm tra sự bất đối xứng trong truyền dẫn.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Số liệu chuỗi thời gian tháng từ tháng 1/1995 đến tháng 5/2014, bao gồm tỷ giá danh nghĩa, chỉ số giá tiêu dùng (CPI), chỉ số giá nhập khẩu (IMP) và các biến kinh tế vĩ mô liên quan.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng mô hình STAR với biến chuyển tiếp là trung bình trượt của tỷ lệ lạm phát quá khứ để ước lượng mức độ truyền dẫn tỷ giá theo thời gian. Các bước phân tích gồm: kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu, kiểm định tuyến tính để xác định sự phi tuyến, lựa chọn hàm chuyển tiếp phù hợp (ESTAR, LSTAR hoặc DLSTAR), ước lượng tham số bằng phương pháp bình phương bé nhất phi tuyến (NLS), và đánh giá sự phù hợp của mô hình qua các kiểm định tự tương quan, phi tuyến còn sót lại và phân phối phần dư.

• Timeline nghiên cứu: Phân tích dữ liệu trong giai đoạn 1995-2014, tập trung vào hai giai đoạn lạm phát thấp và cao để so sánh sự khác biệt trong truyền dẫn tỷ giá.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mối quan hệ phi tuyến giữa ERPT và lạm phát: Kết quả ước lượng mô hình ESTAR cho thấy ERPT tăng theo mức độ lạm phát, nhưng không theo quan hệ tuyến tính mà có sự chuyển tiếp mượt mà qua các ngưỡng lạm phát. Khi lạm phát thấp, mức độ truyền dẫn tỷ giá vào giá tiêu dùng gần như không đáng kể, nhưng khi lạm phát vượt ngưỡng nhất định, ERPT tăng lên và đạt mức cao hơn.

2. Sự bất cân xứng trong truyền dẫn tỷ giá: Mô hình DLSTAR cho thấy sự truyền dẫn tỷ giá là bất cân xứng giữa các trạng thái lạm phát cao và thấp, cũng như giữa các chiều tăng và giảm của tỷ giá. Cụ thể, truyền dẫn tỷ giá mạnh hơn trong giai đoạn lạm phát cao và khi đồng nội tệ mất giá so với khi tăng giá.

3. Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế: Kết quả phân tích cho thấy ERPT có xu hướng tăng khi nền kinh tế tăng trưởng vượt ngưỡng nhất định, phù hợp với giả thuyết rằng trong thời kỳ kinh tế bùng nổ, các doanh nghiệp dễ dàng truyền dẫn các biến động tỷ giá vào giá cả hơn so với thời kỳ suy thoái.

4. So sánh với các nghiên cứu trước: Kết quả phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như Taylor (2000), Devereux và Yetman (2010), Shintani và cộng sự (2013), đồng thời bổ sung bằng chứng thực nghiệm cho trường hợp Việt Nam, nơi mà sự truyền dẫn tỷ giá vào lạm phát có tính phi tuyến và bất cân xứng rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của mối quan hệ phi tuyến và bất cân xứng có thể được giải thích bởi các yếu tố như chi phí thực đơn, chiến lược định giá của doanh nghiệp nhập khẩu, và sự thay đổi trong kỳ vọng lạm phát của người tiêu dùng và nhà sản xuất. Khi lạm phát thấp, các doanh nghiệp có xu hướng duy trì giá ổn định, hấp thụ biến động tỷ giá để giữ thị phần, dẫn đến truyền dẫn thấp. Ngược lại, trong môi trường lạm phát cao, chi phí thay đổi giá được bù đắp tốt hơn, doanh nghiệp dễ dàng điều chỉnh giá bán theo biến động tỷ giá, làm tăng ERPT. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ ERPT theo thời gian với các ngưỡng lạm phát khác nhau, minh họa sự chuyển tiếp mượt mà của ERPT qua các trạng thái lạm phát. So với các nghiên cứu sử dụng mô hình tuyến tính như VAR hay VECM, mô hình STAR cho phép nắm bắt đặc tính phi tuyến và bất cân xứng, phù hợp hơn với thực tế kinh tế Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và ổn định lạm phát: Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần duy trì chính sách tiền tệ thận trọng nhằm giữ lạm phát ở mức thấp và ổn định, từ đó giảm mức độ truyền dẫn tỷ giá vào giá cả, góp phần kiểm soát lạm phát tổng thể.

2. Áp dụng chính sách tỷ giá linh hoạt có kiểm soát: Để hạn chế tác động tiêu cực của biến động tỷ giá lên lạm phát, cần thiết kế cơ chế tỷ giá linh hoạt nhưng có biên độ biến động hợp lý, giúp doanh nghiệp và thị trường thích ứng dần với các cú sốc tỷ giá.

3. Nâng cao năng lực dự báo và giám sát thị trường ngoại hối: Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và phân tích dữ liệu chuỗi thời gian phi tuyến để phát hiện kịp thời các biến động bất thường của tỷ giá và lạm phát, từ đó có biện pháp ứng phó phù hợp.

4. Khuyến khích doanh nghiệp áp dụng chiến lược định giá linh hoạt: Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị rủi ro tỷ giá và áp dụng các chiến lược định giá phù hợp nhằm giảm thiểu chi phí thực đơn và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách tiền tệ và tỷ giá: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách tiền tệ và tỷ giá phù hợp với đặc điểm phi tuyến và bất cân xứng của truyền dẫn tỷ giá, giúp kiểm soát lạm phát hiệu quả.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế vĩ mô và tài chính: Cung cấp phương pháp luận và kết quả thực nghiệm về mô hình STAR trong phân tích ERPT, mở rộng hiểu biết về mối quan hệ phi tuyến giữa tỷ giá và lạm phát.

3. Doanh nghiệp nhập khẩu và xuất khẩu: Hiểu rõ tác động của biến động tỷ giá đến giá cả và lạm phát, từ đó xây dựng chiến lược định giá và quản lý rủi ro tỷ giá hiệu quả.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng mô hình chuỗi thời gian phi tuyến trong nghiên cứu kinh tế vĩ mô, đặc biệt trong lĩnh vực truyền dẫn tỷ giá và lạm phát.

Câu hỏi thường gặp

1. ERPT là gì và tại sao nó quan trọng đối với lạm phát?
   ERPT (Exchange Rate Pass-Through) là mức độ mà biến động tỷ giá ảnh hưởng đến giá cả trong nước, đặc biệt là giá nhập khẩu và giá tiêu dùng. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến lạm phát, từ đó tác động đến chính sách tiền tệ và ổn định kinh tế.

2. Tại sao mối quan hệ giữa ERPT và lạm phát lại phi tuyến?
   Do các yếu tố như chi phí thực đơn, chiến lược định giá của doanh nghiệp, và sự thay đổi kỳ vọng lạm phát, mức độ truyền dẫn tỷ giá không tăng đều theo lạm phát mà có sự chuyển tiếp mượt mà qua các ngưỡng lạm phát khác nhau, tạo nên tính phi tuyến.

3. Mô hình STAR có ưu điểm gì so với mô hình tuyến tính truyền thống?
   Mô hình STAR cho phép mô hình hóa sự chuyển tiếp mượt mà giữa các trạng thái khác nhau của biến chuyển tiếp, giúp nắm bắt đặc tính phi tuyến và bất cân xứng trong dữ liệu chuỗi thời gian, phù hợp với các mối quan hệ kinh tế phức tạp hơn.

4. Sự bất cân xứng trong truyền dẫn tỷ giá có ý nghĩa gì?
   Sự bất cân xứng cho thấy mức độ truyền dẫn tỷ giá khác nhau tùy thuộc vào chiều hướng biến động tỷ giá (tăng hay giảm) và mức độ lạm phát (cao hay thấp), điều này ảnh hưởng đến cách doanh nghiệp và chính sách phản ứng với biến động tỷ giá.

5. Làm thế nào để chính sách tiền tệ ứng phó với mối quan hệ phi tuyến này?
   Chính sách tiền tệ cần linh hoạt, tập trung ổn định lạm phát ở mức thấp và ổn định, đồng thời áp dụng cơ chế tỷ giá linh hoạt có kiểm soát để giảm thiểu tác động tiêu cực của biến động tỷ giá lên giá cả và lạm phát.

Kết luận

• Mối quan hệ giữa truyền dẫn tỷ giá hối đoái và lạm phát ở Việt Nam là đồng biến nhưng phi tuyến, với mức độ truyền dẫn tăng theo lạm phát và có ngưỡng chuyển tiếp rõ ràng.
• Sự truyền dẫn tỷ giá có tính bất cân xứng, mạnh hơn trong giai đoạn lạm phát cao và khi đồng nội tệ mất giá.
• Chu kỳ kinh tế cũng ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn, với ERPT cao hơn trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng mạnh.
• Mô hình STAR, đặc biệt là ESTAR và DLSTAR, là công cụ hiệu quả để phân tích các mối quan hệ phi tuyến và bất cân xứng trong kinh tế vĩ mô.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với dữ liệu cập nhật và áp dụng kết quả vào thiết kế chính sách tiền tệ, tỷ giá phù hợp nhằm kiểm soát lạm phát hiệu quả hơn.

Hành động khuyến nghị: Các nhà hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu nên áp dụng mô hình phi tuyến trong phân tích kinh tế vĩ mô để nâng cao hiệu quả dự báo và điều hành chính sách tiền tệ trong bối cảnh biến động kinh tế ngày càng phức tạp.