Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, trên thế giới có hơn 1 tỷ người khuyết tật, chiếm khoảng 15% dân số toàn cầu. Tại Việt Nam, theo Tổng cục Thống kê năm 2009, có khoảng 6,7 triệu người khuyết tật, chiếm 7,8% dân số. Trong đó, người khuyết tật vận động chiếm tỷ lệ cao nhất với 35,46%. Mỗi năm, Việt Nam có thêm khoảng 30-40 nghìn người khuyết tật vận động do tai nạn giao thông và lao động. Tuy nhiên, tỷ lệ người khuyết tật được đào tạo nghề còn rất thấp, chỉ khoảng 1,94%, trong khi 13,7% không có nguyện vọng học nghề.

Vấn đề đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động là một trong những ưu tiên hàng đầu nhằm giúp họ hòa nhập cộng đồng, phát triển toàn diện và đảm bảo công bằng xã hội. Trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa tại Hà Nội đã trở thành một mô hình điển hình trong việc đào tạo nghề và hỗ trợ người khuyết tật vận động trong hơn 20 năm qua, góp phần xóa đói giảm nghèo và ổn định cuộc sống cho nhóm đối tượng này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động tại trường Hoa Sữa, đánh giá hiệu quả các hoạt động trợ giúp của công tác xã hội (CTXH), từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề và tạo cơ hội việc làm cho người khuyết tật vận động. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa, Hà Nội, trong vòng 6 tháng, với ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy hòa nhập xã hội cho người khuyết tật vận động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính trong công tác xã hội để phân tích và đề xuất giải pháp:

  • Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Phân loại nhu cầu của con người thành năm cấp bậc từ cơ bản đến cao cấp, bao gồm nhu cầu sống còn, an toàn, thuộc về nhóm, được tôn trọng và tự thể hiện bản thân. Lý thuyết này giúp hiểu rõ đặc điểm tâm sinh lý và nhu cầu đa dạng của người khuyết tật vận động, từ đó xây dựng các hoạt động trợ giúp phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu học nghề, việc làm và hòa nhập xã hội.

  • Thuyết hệ thống: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa cá nhân với các hệ thống xã hội chính thức và phi chính thức như gia đình, cộng đồng, tổ chức xã hội. Lý thuyết này giúp nhận diện các nguồn lực hỗ trợ và vai trò của nhân viên xã hội trong việc kết nối, vận động các nguồn lực nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật vận động trong đào tạo nghề và tìm kiếm việc làm.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ bao gồm: khuyết tật vận động, đào tạo nghề, việc làm cho người khuyết tật vận động, công tác xã hội, đặc điểm tâm sinh lý của người khuyết tật vận động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích tài liệu: Thu thập và hệ thống hóa các tài liệu lý luận, báo cáo thống kê, văn bản pháp luật liên quan đến người khuyết tật, đào tạo nghề và công tác xã hội nhằm xây dựng cơ sở lý luận vững chắc.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện 13 cuộc phỏng vấn với các cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên xã hội, học sinh khuyết tật vận động đang học và đã ra trường tại trường Hoa Sữa để khai thác thông tin thực tiễn, nhận thức và kinh nghiệm.

  • Quan sát trực tiếp: Ghi nhận thực trạng cơ sở vật chất, hoạt động đào tạo nghề và các hoạt động trợ giúp tại trường Hoa Sữa nhằm đánh giá khách quan môi trường học tập và hỗ trợ người khuyết tật vận động.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 13 trường hợp phỏng vấn sâu, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo đa dạng các nhóm đối tượng liên quan. Thời gian nghiên cứu kéo dài 6 tháng, tập trung tại trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa, Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động tại trường Hoa Sữa: Trường có cơ sở vật chất hiện đại với diện tích sàn xây dựng gần 5.000 m², 20 phòng thực hành, 65 máy tính và các xưởng thực hành chuyên ngành. Hệ thống ký túc xá với sức chứa 500 chỗ ưu tiên cho người khuyết tật vận động. Tỷ lệ người khuyết tật vận động được đào tạo nghề miễn phí tại trường chiếm khoảng 19% trong 20 năm qua. Trường đã đào tạo các ngành nghề phù hợp như may thêu, nấu ăn, phục vụ bàn, với cam kết 100% học sinh khuyết tật vận động sau tốt nghiệp được giới thiệu việc làm.

  2. Hoạt động trợ giúp công tác xã hội (CTXH): Trường tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ học phí, chi phí đi lại, ăn ở, chăm sóc y tế và tham vấn tâm lý cho người khuyết tật vận động. Nhân viên xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối nguồn lực, tư vấn tâm lý và hướng nghiệp. Các hoạt động ngoại khóa, vui chơi giải trí cũng được tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần và xã hội của học sinh.

  3. Khó khăn và thách thức: Trường Hoa Sữa gặp khó khăn về vị trí địa lý xa trung tâm, gây trở ngại cho việc quảng bá, kêu gọi tài trợ và giới thiệu việc làm. Địa hình dốc, nhiều đá ảnh hưởng đến việc đi lại của người khuyết tật vận động. Ngoài ra, nhận thức của một số doanh nghiệp về khả năng làm việc của người khuyết tật vận động còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc tạo việc làm ổn định cho học sinh sau đào tạo.

  4. Hiệu quả đào tạo và việc làm: Theo khảo sát, trên 50% học sinh khuyết tật vận động sau khi tốt nghiệp có việc làm ổn định, chủ yếu trong các lĩnh vực phù hợp với khả năng như may mặc, dịch vụ nhà hàng. So với tỷ lệ chung của người khuyết tật được đào tạo nghề trên toàn quốc chỉ khoảng 1,94%, kết quả của trường Hoa Sữa là một thành tựu đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng các hoạt động trợ giúp CTXH tại trường Hoa Sữa đã góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động. Việc hỗ trợ toàn diện từ vật chất đến tinh thần giúp học sinh vượt qua các rào cản tâm lý, tự ti, từ đó tăng khả năng tiếp thu kiến thức và kỹ năng nghề.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình của trường Hoa Sữa thể hiện sự kết hợp hiệu quả giữa đào tạo nghề và trợ giúp xã hội, phù hợp với lý thuyết nhu cầu và hệ thống. Việc cam kết giới thiệu việc làm sau đào tạo tạo động lực lớn cho học sinh, đồng thời góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm người khuyết tật vận động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học sinh khuyết tật vận động được đào tạo nghề miễn phí theo năm, bảng thống kê cơ sở vật chất và số lượng học sinh được hỗ trợ các hoạt động CTXH, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ có việc làm sau đào tạo giữa học sinh trường Hoa Sữa và mức trung bình toàn quốc.

Tuy nhiên, những khó khăn về địa lý, nhận thức xã hội và nguồn lực tài chính vẫn là thách thức cần được giải quyết để nâng cao hơn nữa hiệu quả đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm cho người khuyết tật vận động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông và quảng bá mô hình đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng và thu hút nguồn lực tài trợ. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu trường Hoa Sữa phối hợp với các tổ chức xã hội.

  2. Phát triển hệ thống cơ sở vật chất và hạ tầng giao thông thuận tiện hơn cho người khuyết tật vận động tại trường, đặc biệt cải tạo đường đi và khu vực nội trú. Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý trường và các nhà tài trợ.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng công tác xã hội cho cán bộ, giáo viên và nhân viên xã hội nhằm nâng cao chất lượng hỗ trợ học sinh khuyết tật vận động. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Ban Công tác học sinh.

  4. Mở rộng mạng lưới hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước để tạo thêm nhiều cơ hội việc làm phù hợp cho người khuyết tật vận động sau đào tạo. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Trung tâm tuyển sinh, hướng nghiệp và giới thiệu việc làm.

  5. Tăng cường các hoạt động tham vấn tâm lý, hỗ trợ tinh thần và tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm đáp ứng nhu cầu tâm lý và xã hội của người khuyết tật vận động, giúp họ tự tin và hòa nhập cộng đồng. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác học sinh và nhân viên xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên xã hội và cán bộ công tác xã hội: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của CTXH trong đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động, giúp họ nâng cao kỹ năng và phương pháp trợ giúp hiệu quả.

  2. Nhà quản lý giáo dục và đào tạo nghề: Thông tin về mô hình đào tạo nghề tại trường Hoa Sữa và các giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động có thể làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách và chương trình đào tạo phù hợp.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức quốc tế hoạt động trong lĩnh vực người khuyết tật: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và đề xuất giải pháp hỗ trợ người khuyết tật vận động, giúp các tổ chức thiết kế chương trình trợ giúp hiệu quả hơn.

  4. Gia đình và người thân của người khuyết tật vận động: Hiểu rõ đặc điểm tâm sinh lý, nhu cầu và các hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề giúp gia đình có thể đồng hành và hỗ trợ người khuyết tật vận động tốt hơn trong quá trình học tập và hòa nhập xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề lại quan trọng đối với người khuyết tật vận động?
    Đào tạo nghề giúp người khuyết tật vận động có kỹ năng, kiến thức để tự lập, tạo thu nhập và hòa nhập cộng đồng, giảm sự phụ thuộc vào gia đình và xã hội. Ví dụ, tại trường Hoa Sữa, 100% học sinh khuyết tật vận động được giới thiệu việc làm sau đào tạo.

  2. Những khó khăn chính trong đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động là gì?
    Khó khăn bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất phù hợp, tâm lý tự ti, thiếu nhận thức của xã hội và doanh nghiệp, cũng như khó khăn trong đi lại do địa hình. Trường Hoa Sữa đã cải thiện nhiều mặt nhưng vẫn còn thách thức về vị trí xa trung tâm.

  3. Vai trò của công tác xã hội trong đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động như thế nào?
    Công tác xã hội giúp tư vấn tâm lý, kết nối nguồn lực, hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt và hướng nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật vận động học tập và tìm việc làm phù hợp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động?
    Cần tăng cường cơ sở vật chất, đào tạo nâng cao năng lực nhân viên xã hội, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp, tổ chức các hoạt động hỗ trợ toàn diện về vật chất và tinh thần. Trường Hoa Sữa đã áp dụng nhiều giải pháp này và đạt kết quả tích cực.

  5. Người khuyết tật vận động có thể học và làm những nghề gì?
    Họ có thể học và làm các nghề phù hợp với khả năng vận động như may thêu, nấu ăn, phục vụ bàn, thiết kế đồ họa, công nghệ thông tin, tùy theo năng lực và sở thích. Tại Hoa Sữa, các ngành may thêu và dịch vụ nhà hàng là những ngành đào tạo chủ lực.

Kết luận

  • Người khuyết tật vận động chiếm tỷ lệ cao trong tổng số người khuyết tật tại Việt Nam, với nhu cầu đào tạo nghề và việc làm rất cấp thiết.
  • Trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa là mô hình tiêu biểu trong đào tạo nghề và trợ giúp xã hội cho người khuyết tật vận động, với cơ sở vật chất hiện đại và các hoạt động hỗ trợ toàn diện.
  • Hoạt động công tác xã hội đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, từ hỗ trợ vật chất đến tư vấn tâm lý và kết nối việc làm.
  • Các khó khăn về địa lý, nhận thức xã hội và nguồn lực tài chính cần được giải quyết để mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường truyền thông, cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao năng lực nhân viên xã hội và mở rộng hợp tác với doanh nghiệp để tạo cơ hội việc làm bền vững.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình tại các địa phương khác.

Call to action: Các nhà quản lý, nhân viên xã hội và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để phát huy hiệu quả đào tạo nghề và hỗ trợ người khuyết tật vận động hòa nhập cộng đồng, góp phần xây dựng xã hội công bằng và phát triển bền vững.