Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công và thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước. Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, là một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND huyện, có chức năng tham mưu và tổ chức thực hiện các hoạt động liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tạo quỹ đất và quản lý quỹ đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2017 đến 2019, Trung tâm đã đạt được nhiều thành tựu như giải phóng mặt bằng đạt khoảng 90% kế hoạch, nguồn thu tiền sử dụng đất vượt trên 110% chỉ tiêu giao, đồng thời tăng cường trang thiết bị công nghệ thông tin với 15 máy vi tính hiện đại.

Tuy nhiên, công tác kế toán tại Trung tâm còn tồn tại nhiều hạn chế như quy trình kế toán chưa hoàn chỉnh, bố trí lao động chưa hợp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính và sử dụng nguồn lực. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính và phát triển bền vững trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung kế toán tài chính, phạm vi nghiên cứu tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước trong năm 2019, với ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ lãnh đạo đơn vị đưa ra quyết định đúng đắn, kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết về đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do Nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì lợi nhuận, phục vụ lợi ích cộng đồng và được cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước. Đơn vị sự nghiệp công được phân loại theo mức độ tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên, từ tự bảo đảm toàn bộ đến được Nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí.

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Tổ chức công tác kế toán là hệ thống các yếu tố cấu thành gồm tổ chức bộ máy kế toán, vận dụng phương pháp kế toán, kỹ thuật hạch toán, chính sách và chế độ kế toán nhằm thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và điều hành.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Ba mô hình chính gồm mô hình kế toán tập trung, mô hình kế toán phân tán và mô hình kế toán kết hợp vừa tập trung vừa phân tán, được lựa chọn dựa trên quy mô, đặc điểm hoạt động và yêu cầu quản lý của đơn vị.

  • Khái niệm chính: Hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán (bao gồm tài khoản phục vụ lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách), hệ thống sổ kế toán (nhật ký chung, nhật ký - sổ cái, chứng từ - ghi sổ, kế toán trên máy vi tính), hệ thống báo cáo kế toán và công tác kiểm tra kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin qua phỏng vấn trực tiếp với Giám đốc, phụ trách kế toán và các viên chức kế toán tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước. Các câu hỏi tập trung vào tổ chức công tác kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán, báo cáo và công tác kiểm tra kế toán.
    • Dữ liệu thứ cấp: Tài liệu pháp luật, các văn bản hướng dẫn chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, báo cáo tài chính và quyết toán của Trung tâm.

  • Phương pháp phân tích: Kiểm tra, đối chiếu, xác minh và phân loại dữ liệu thu thập được để đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán, xác định tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Phân tích so sánh với các chuẩn mực, quy định hiện hành và các nghiên cứu tương tự.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm 2019, với thu thập dữ liệu và phân tích thực trạng trong năm này, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo 2020-2021.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn toàn bộ 4 viên chức kế toán và lãnh đạo Trung tâm có liên quan trực tiếp đến công tác kế toán nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung: Trung tâm tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình tập trung với một bộ phận kế toán duy nhất gồm 4 viên chức, trong đó Phó Giám đốc phụ trách kế toán và kế toán trưởng điều hành công tác kế toán tổng hợp. Mô hình này phù hợp với quy mô nhỏ của Trung tâm nhưng gây hạn chế trong việc kiểm tra, giám sát tại chỗ và cập nhật thông tin kịp thời cho các bộ phận khác.

  2. Chất lượng nguồn nhân lực kế toán: 100% nhân viên kế toán có trình độ đại học trở lên, kinh nghiệm trên 7 năm, có đạo đức nghề nghiệp và trung thực. Tuy nhiên, việc phân công nhiệm vụ chưa tối ưu, dẫn đến sử dụng lao động chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công tác kế toán.

  3. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán: Trung tâm áp dụng đầy đủ hệ thống chứng từ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và hệ thống tài khoản kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập. Tuy nhiên, việc sử dụng hệ thống mục lục ngân sách nhà nước còn hạn chế, chưa khai thác triệt để để phục vụ công tác quyết toán và quản lý chi tiết các nguồn kinh phí.

  4. Hình thức kế toán và báo cáo tài chính: Trung tâm sử dụng hình thức kế toán “Nhật ký chung” phù hợp với quy mô và số lượng nghiệp vụ. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách được lập đầy đủ, đúng hạn với tỷ lệ nộp báo cáo quý đạt 100%, tuy nhiên, báo cáo chưa phản ánh kịp thời và chi tiết các biến động tài chính theo từng dự án, ảnh hưởng đến khả năng phân tích và ra quyết định.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ quy mô nhỏ của Trung tâm, hạn chế về nguồn lực và công nghệ thông tin, cũng như sự thiếu đồng bộ trong phân công nhiệm vụ kế toán. So với các nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác, như trong lĩnh vực y tế hay giáo dục, Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước có đặc thù riêng về quản lý quỹ đất và các nguồn thu từ đấu giá quyền sử dụng đất, đòi hỏi hệ thống kế toán phải linh hoạt và chi tiết hơn.

Việc áp dụng mô hình kế toán tập trung giúp tiết kiệm chi phí và đơn giản hóa bộ máy, nhưng hạn chế khả năng kiểm soát và cung cấp thông tin kịp thời cho các bộ phận chuyên môn. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán được tổ chức theo quy định pháp luật, tuy nhiên, chưa tận dụng hết các công cụ quản lý tài chính hiện đại như phần mềm kế toán chuyên dụng, dẫn đến hiệu quả công tác kế toán chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành kế hoạch giải phóng mặt bằng, nguồn thu tiền sử dụng đất qua các năm, biểu đồ phân bổ lao động kế toán theo nhiệm vụ, và bảng so sánh tiến độ lập báo cáo tài chính với các đơn vị tương đương. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét hiệu quả và hạn chế trong tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán:

    • Tăng cường phân công nhiệm vụ rõ ràng, tránh chồng chéo và kiêm nhiệm không cần thiết.
    • Xây dựng quy chế làm việc cụ thể cho từng vị trí kế toán viên.
    • Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm 2021.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán:

    • Triển khai phần mềm kế toán chuyên dụng phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập và lĩnh vực đất đai.
    • Đào tạo nhân viên kế toán sử dụng thành thạo phần mềm để nâng cao hiệu quả xử lý nghiệp vụ.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng kể từ quý II năm 2021.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận Kế toán phối hợp với phòng Công nghệ thông tin.

  3. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán:

    • Rà soát, bổ sung và cập nhật hệ thống chứng từ kế toán theo quy định mới nhất của Bộ Tài chính.
    • Tăng cường sử dụng hệ thống mục lục ngân sách nhà nước để quản lý chi tiết các nguồn kinh phí.
    • Thời gian thực hiện: 9 tháng trong năm 2021.
    • Chủ thể thực hiện: Kế toán trưởng và Phó Giám đốc phụ trách tài chính.

  4. Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quyết toán:

    • Thiết lập quy trình lập báo cáo chi tiết theo từng dự án, nguồn thu, chi để phục vụ quản lý và ra quyết định.
    • Tăng cường kiểm tra, đối chiếu số liệu trước khi lập báo cáo để đảm bảo tính chính xác và kịp thời.
    • Thời gian thực hiện: liên tục trong năm 2021.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận Kế toán và Ban Giám đốc Trung tâm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập:

    • Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện tổ chức công tác kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Nhân viên kế toán và cán bộ tài chính:

    • Cung cấp kiến thức thực tiễn về tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản và báo cáo kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị tài chính công:

    • Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán trong lĩnh vực đất đai.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán:

    • Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Tổ chức công tác kế toán giúp ghi chép, phản ánh chính xác tình hình tài chính, kiểm soát thu chi, cung cấp thông tin kịp thời cho quản lý, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và hoàn thành nhiệm vụ được giao.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước?
    Mô hình kế toán tập trung phù hợp với quy mô nhỏ của Trung tâm, tuy nhiên cần bổ sung các giải pháp để khắc phục hạn chế về kiểm soát và cập nhật thông tin.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần hoàn thiện bộ máy kế toán, ứng dụng công nghệ thông tin, cập nhật hệ thống chứng từ và tài khoản, đồng thời nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và kiểm tra kế toán.

  4. Hệ thống mục lục ngân sách nhà nước có vai trò gì trong công tác kế toán?
    Hệ thống này giúp phân loại, quản lý chi tiết các khoản thu, chi ngân sách, phục vụ công tác lập dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách hiệu quả.

  5. Phần mềm kế toán có thể hỗ trợ gì cho công tác kế toán tại Trung tâm?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa ghi chép, tổng hợp số liệu, giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ xử lý nghiệp vụ và cung cấp báo cáo chính xác, kịp thời phục vụ quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định năm 2019.
  • Phân tích chỉ ra các tồn tại về mô hình tổ chức, phân công lao động, hệ thống chứng từ, tài khoản và báo cáo kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy kế toán, ứng dụng công nghệ thông tin, cập nhật hệ thống chứng từ và nâng cao chất lượng báo cáo tài chính.
  • Các giải pháp được thiết kế phù hợp với đặc điểm hoạt động và yêu cầu quản lý của Trung tâm, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2022, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong lĩnh vực đất đai.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Trung tâm cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, phân công trách nhiệm cụ thể và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán.