Tổng quan nghiên cứu

Trong hơn 90 năm qua, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng xây dựng giai cấp nông dân, nông thôn và con người mới xã hội chủ nghĩa, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) được triển khai từ năm 2008 với Bộ tiêu chí quốc gia NTM, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tính đến tháng 12/2020, hơn 60% số xã trên toàn quốc đã về đích NTM, vượt gần 2 năm so với kế hoạch đề ra, với hơn 100 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM.

Tỉnh Bình Định, đặc biệt là thị xã An Nhơn, đã có nhiều thành tựu trong xây dựng NTM sau hơn 30 năm đổi mới. Đến cuối năm 2018, An Nhơn đã hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM sớm hơn kế hoạch, góp phần quan trọng vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, quá trình xây dựng NTM tại đây vẫn còn nhiều thách thức, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt trong việc thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các khu vực, phát triển hài hòa kinh tế, xã hội và môi trường nông thôn.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng xây dựng NTM ở thị xã An Nhơn giai đoạn 2011-2018, phân tích ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng NTM trong thời gian tới. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, với phạm vi thời gian từ năm 2011 đến năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách, nâng cao chất lượng xây dựng NTM, đồng thời góp phần phát triển bền vững vùng nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về xây dựng nông thôn mới. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phát triển nông thôn mới: Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện, bền vững về kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Mô hình NTM bao gồm 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị.

  2. Lý thuyết quản lý chính trị và phát triển cộng đồng: Nhấn mạnh vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM, với sự chỉ đạo, hỗ trợ của Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội. Quản lý xây dựng NTM cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và sự tham gia tích cực của người dân.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, tiêu chí xây dựng NTM, phát triển bền vững nông thôn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu chính trị học kết hợp phương pháp lịch sử và lôgíc để phân tích quá trình xây dựng NTM tại thị xã An Nhơn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Tài liệu thành văn: các văn bản pháp luật, nghị quyết, quyết định của Trung ương, tỉnh Bình Định và thị xã An Nhơn liên quan đến xây dựng NTM.
  • Số liệu thống kê từ các báo cáo của UBND thị xã, các phòng ban chuyên môn và các tổ chức liên quan.
  • Tài liệu tham khảo từ các công trình nghiên cứu, luận án, bài báo chuyên ngành về xây dựng NTM.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ 10 xã thuộc thị xã An Nhơn trong giai đoạn 2011-2018. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ các xã để đảm bảo tính toàn diện và đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM qua các năm, đánh giá kết quả đạt được và tồn tại. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2018, với các mốc quan trọng như thành lập thị xã (2011), hoàn thành mục tiêu NTM (2018).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý và chỉ đạo điều hành: Thị xã An Nhơn đã thành lập và kiện toàn Ban chỉ đạo xây dựng NTM ở các cấp, với sự phân công nhiệm vụ rõ ràng. Từ năm 2010 đến 2019, có hơn 15 quyết định liên quan đến kiện toàn Ban chỉ đạo và tổ chức giúp việc, đảm bảo công tác chỉ đạo xuyên suốt. Đây là nền tảng quan trọng giúp thị xã triển khai hiệu quả chương trình.

  2. Phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu: Từ năm 2011 đến 2018, thị xã đã đầu tư xây dựng và nâng cấp hệ thống giao thông nông thôn với 510,966 km đường bê tông xi măng, đạt 86,22% kế hoạch, tăng 367,378 km so với năm 2011. 100% xã đạt tiêu chí giao thông, với các tuyến đường xã, thôn, nội đồng được nhựa hóa hoặc bê tông hóa. Hệ thống thủy lợi được kiên cố hóa 96,03% kênh mương cấp 3, với tổng kinh phí gần 700 tỷ đồng. Mạng lưới điện nông thôn phủ sóng 100% thôn, với 180,47 km đường dây điện chiếu sáng được đầu tư. Tổng kinh phí đầu tư cho các hạng mục hạ tầng thiết yếu lên tới hàng trăm tỷ đồng.

  3. Phát triển giáo dục và văn hóa: Hệ thống trường học gồm 37 trường trên địa bàn 10 xã, với 25 trường đạt chuẩn quốc gia, tỷ lệ phòng học kiên cố đạt 83,3%. Cơ sở vật chất văn hóa được đầu tư xây mới 10 nhà văn hóa trung tâm xã, 62 nhà văn hóa thôn, với 240 câu lạc bộ văn hóa, 337 câu lạc bộ thể thao hoạt động hiệu quả. Các hoạt động văn hóa, thể thao được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao đời sống tinh thần người dân.

  4. Phát triển thương mại và dịch vụ nông thôn: Toàn thị xã có 10 chợ nông thôn hạng 3, trong đó 4 chợ được xây mới và 6 chợ được cải tạo nâng cấp với tổng kinh phí trên 18 tỷ đồng. Hệ thống thương mại phát triển đa dạng, với nhiều cửa hàng, siêu thị, trung tâm hội nghị được đầu tư, góp phần thúc đẩy lưu thông hàng hóa và nâng cao thu nhập người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả xây dựng NTM tại thị xã An Nhơn cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt, linh hoạt của các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương, cùng với sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư. Việc kiện toàn bộ máy quản lý và phân công nhiệm vụ rõ ràng đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các hoạt động xây dựng NTM. Hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ, đặc biệt là giao thông, thủy lợi và điện, góp phần cải thiện điều kiện sản xuất và sinh hoạt của người dân.

So với một số địa phương trong tỉnh Bình Định như huyện Hoài Nhơn, Tuy Phước và thành phố Quy Nhơn, An Nhơn có tốc độ phát triển NTM tương đối nhanh, với nhiều tiêu chí đạt chuẩn sớm hơn kế hoạch. Ví dụ, tỷ lệ đường giao thông bê tông hóa đạt trên 86%, cao hơn mức trung bình của nhiều địa phương khác. Việc phát triển giáo dục và văn hóa cũng được chú trọng, tạo nền tảng phát triển bền vững cho cộng đồng.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế như sự chênh lệch phát triển giữa các xã, một số tiêu chí cần nâng cao chất lượng hơn nữa để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ hoàn thành các tiêu chí NTM theo từng năm, bảng tổng hợp kinh phí đầu tư và tỷ lệ đạt chuẩn các tiêu chí để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng: Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, vận động người dân hiểu rõ vai trò chủ thể trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao sự tham gia và đóng góp của cộng đồng. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động xây dựng NTM lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM thị xã và các xã.

  2. Đẩy mạnh đầu tư phát triển hạ tầng đồng bộ và bền vững: Ưu tiên nâng cấp các tuyến đường nội đồng, hệ thống thủy lợi và điện nông thôn chưa đạt chuẩn, đảm bảo kết nối giao thông thuận tiện và an toàn. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp ít nhất 20% tuyến đường nội đồng trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã phối hợp với các sở ngành liên quan.

  3. Phát triển kinh tế nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững: Khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, phát triển các mô hình kinh tế hợp tác, liên kết chuỗi giá trị sản phẩm. Mục tiêu tăng giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân lên 15% mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế thị xã, các hợp tác xã nông nghiệp.

  4. Nâng cao chất lượng giáo dục, văn hóa và y tế nông thôn: Tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất trường học, nhà văn hóa, nâng cao chất lượng đào tạo và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Mục tiêu 100% trường học đạt chuẩn quốc gia và tăng tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế lên trên 85% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục, Phòng Y tế thị xã.

  5. Tăng cường quản lý, giám sát và đánh giá hiệu quả xây dựng NTM: Thiết lập hệ thống giám sát thường xuyên, minh bạch, công khai kết quả thực hiện các tiêu chí NTM, kịp thời xử lý các tồn tại, hạn chế. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM thị xã và các xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nắm bắt thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp xây dựng NTM tại thị xã An Nhơn, từ đó áp dụng, điều chỉnh chính sách phù hợp với địa phương mình.

  2. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực phát triển nông thôn và chính trị học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư nông thôn: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp và thực hiện các chương trình phát triển.

  4. Sinh viên, học viên cao học ngành Chính trị học, Quản lý kinh tế, Phát triển nông thôn: Là tài liệu học tập, nghiên cứu chuyên sâu về công tác xây dựng NTM trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện nông thôn về kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường, nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Ví dụ, thị xã An Nhơn đã hoàn thành 19 tiêu chí quốc gia về NTM vào năm 2018.

  2. Vai trò của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM như thế nào?
    Cộng đồng dân cư là chủ thể chính trong xây dựng NTM, tham gia bàn bạc, đóng góp công sức, tài chính và giám sát thực hiện. Tại An Nhơn, người dân đã hiến hơn 92.000 m2 đất và đóng góp gần 28 tỷ đồng cùng hàng chục ngàn ngày công cho các công trình giao thông.

  3. Những tiêu chí quan trọng trong Bộ tiêu chí quốc gia về NTM là gì?
    Bộ tiêu chí gồm 19 tiêu chí, trong đó có quy hoạch, giao thông, thủy lợi, điện, trường học, y tế, thu nhập, hộ nghèo, môi trường, an ninh trật tự. Ví dụ, An Nhơn đạt 100% xã đạt chuẩn tiêu chí giao thông và thủy lợi vào năm 2018.

  4. Các khó khăn thường gặp khi xây dựng NTM là gì?
    Khó khăn gồm sự chênh lệch phát triển giữa các xã, hạn chế về nguồn lực tài chính, nhân lực, và sự tham gia chưa đồng đều của cộng đồng. An Nhơn cũng đối mặt với thách thức trong việc nâng cao chất lượng các tiêu chí và phát triển bền vững.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM?
    Cần tăng cường tuyên truyền, huy động nguồn lực, phát triển hạ tầng đồng bộ, ứng dụng khoa học kỹ thuật, nâng cao năng lực quản lý và sự tham gia của cộng đồng. An Nhơn đã áp dụng các giải pháp này và đạt nhiều thành tựu nổi bật trong giai đoạn 2011-2018.

Kết luận

  • Thị xã An Nhơn đã hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM sớm hơn kế hoạch 2 năm, với 100% xã đạt chuẩn các tiêu chí quan trọng như giao thông, thủy lợi, điện, giáo dục và văn hóa.
  • Bộ máy quản lý xây dựng NTM được kiện toàn, phân công rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai chương trình.
  • Hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.
  • Cộng đồng dân cư tích cực tham gia, đóng góp công sức và tài chính, phát huy vai trò chủ thể trong xây dựng NTM.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Next steps: Tiếp tục triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ, phát huy vai trò chủ thể để xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, văn minh và bền vững.