Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, dịch vụ du lịch đóng vai trò ngày càng quan trọng, góp phần tăng nguồn thu ngân sách, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế khác. Tại Việt Nam, dịch vụ du lịch được xác định là ngành dịch vụ ưu tiên phát triển theo Chiến lược tổng thể phát triển khu vực dịch vụ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Thành phố Hạ Long, với vị trí địa lý thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên phong phú và sự đầu tư mạnh mẽ của Nhà nước, đã trở thành trung tâm phát triển dịch vụ du lịch trọng điểm của tỉnh Quảng Ninh và khu vực Bắc Bộ.

Giai đoạn 2016-2020 chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng của dịch vụ du lịch tại Hạ Long với doanh thu tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế vốn có, đồng thời còn tồn tại nhiều thách thức về quản lý, quy hoạch và chính sách phát triển. Do đó, nghiên cứu vai trò của Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch tại thành phố Hạ Long là cần thiết nhằm làm rõ các hoạt động, chính sách và giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng vai trò Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch tại Hạ Long giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp cho giai đoạn 2021-2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý, quy hoạch, chính sách và tổ chức thực hiện của chính quyền địa phương trên địa bàn thành phố Hạ Long. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện vai trò Nhà nước, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ du lịch bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế chính trị liên quan đến phát triển dịch vụ du lịch và vai trò Nhà nước trong quản lý kinh tế. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phát triển dịch vụ du lịch: Dịch vụ du lịch được hiểu là sự kết hợp các hoạt động cung cấp dịch vụ và phương tiện vật chất nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ dưỡng của khách du lịch. Các đặc điểm nổi bật của dịch vụ du lịch bao gồm tính vô hình, không đồng nhất, không thể tách rời sản xuất và tiêu dùng, tính thời vụ và tính trọn gói. Phát triển dịch vụ du lịch là quá trình tăng trưởng cả về quy mô và chất lượng dịch vụ, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường.

  2. Lý thuyết vai trò Nhà nước trong phát triển kinh tế: Nhà nước đóng vai trò điều tiết, định hướng và hỗ trợ phát triển kinh tế thông qua các công cụ chính sách, quy hoạch, đầu tư hạ tầng và quản lý thị trường. Trong lĩnh vực dịch vụ du lịch, vai trò Nhà nước thể hiện qua việc xây dựng quy hoạch phát triển, ban hành chính sách thu hút đầu tư, phát triển nguồn nhân lực, kiểm tra, giám sát và bảo vệ môi trường du lịch.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: dịch vụ du lịch, phát triển dịch vụ du lịch, vai trò Nhà nước, quy hoạch phát triển, chính sách phát triển dịch vụ du lịch, quản lý nhà nước về du lịch, và phát triển bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ du lịch tại thành phố Hạ Long.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thống kê của thành phố Hạ Long, các văn bản pháp luật liên quan, các nghiên cứu trước đây và tài liệu chuyên ngành. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và người dân địa phương.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 200 người tham gia gồm cán bộ quản lý, doanh nghiệp và khách du lịch, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có trọng số nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu phát triển dịch vụ du lịch như số lượng khách, doanh thu, số lượng doanh nghiệp; phân tích so sánh để đánh giá sự thay đổi giai đoạn 2016-2020; phân tích nội dung các chính sách, quy hoạch và hoạt động quản lý của Nhà nước; sử dụng phương pháp so sánh để rút ra bài học kinh nghiệm từ các địa phương khác như Nha Trang và Sầm Sơn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2016-2020 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng quy mô dịch vụ du lịch: Giai đoạn 2016-2020, số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ du lịch tại Hạ Long tăng khoảng 30%, với tổng doanh thu dịch vụ du lịch tăng trung bình 20% mỗi năm. Số lượt khách du lịch đến thành phố đạt khoảng 5 triệu lượt năm 2020, tăng 25% so với năm 2016.

  2. Chất lượng và đa dạng dịch vụ: Dịch vụ du lịch tại Hạ Long đã phát triển đa dạng các loại hình như lưu trú, ăn uống, vận chuyển, du lịch trải nghiệm và dịch vụ MICE. Tuy nhiên, mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng dịch vụ chỉ đạt khoảng 75%, thấp hơn so với các điểm đến như Nha Trang (85%).

  3. Vai trò Nhà nước trong quy hoạch và chính sách: Chính quyền thành phố đã xây dựng các quyết định quy hoạch và kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch phù hợp với chiến lược tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, việc thực thi quy hoạch còn hạn chế do thiếu đồng bộ và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành liên quan.

  4. Quản lý và kiểm tra: Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực dịch vụ du lịch được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đạt hiệu quả cao, dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh và một số vi phạm về môi trường, an ninh trật tự vẫn còn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý của chính quyền địa phương còn hạn chế, nguồn nhân lực trong lĩnh vực dịch vụ du lịch chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa hiệu quả. So sánh với kinh nghiệm thành phố Nha Trang, nơi có chính sách thu hút đầu tư mạnh mẽ, phát triển nguồn nhân lực và đa dạng hóa dịch vụ, Hạ Long còn nhiều điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp và doanh thu dịch vụ du lịch giai đoạn 2016-2020, bảng so sánh mức độ hài lòng khách du lịch giữa Hạ Long và các địa phương khác, cũng như sơ đồ mô tả các hoạt động quản lý của Nhà nước tại địa phương.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò thiết yếu của Nhà nước trong việc định hướng, quản lý và hỗ trợ phát triển dịch vụ du lịch, đồng thời chỉ ra các điểm nghẽn cần khắc phục để nâng cao hiệu quả phát triển bền vững tại thành phố Hạ Long.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển dịch vụ du lịch: Cần rà soát, cập nhật và hoàn thiện quy hoạch phát triển dịch vụ du lịch phù hợp với điều kiện thực tế và xu hướng phát triển mới, đảm bảo tính liên kết vùng và bền vững. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do chính quyền thành phố chủ trì phối hợp với các sở ngành.

  2. Tăng cường chính sách thu hút đầu tư và phát triển nguồn nhân lực: Xây dựng chính sách ưu đãi thu hút đầu tư vào các loại hình dịch vụ du lịch mới, đồng thời phối hợp với các cơ sở đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt về kỹ năng phục vụ và quản lý du lịch. Thời gian triển khai từ 2023-2025, phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo nghề.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý, thanh tra, kiểm tra: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm trong lĩnh vực dịch vụ du lịch, đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh và an toàn cho du khách. Xây dựng hệ thống giám sát trực tuyến và báo cáo định kỳ. Thực hiện liên tục, do các cơ quan chức năng địa phương đảm nhiệm.

  4. Phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ du lịch: Khuyến khích phát triển các loại hình dịch vụ du lịch đặc thù như du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch MICE nhằm thu hút đa dạng đối tượng khách hàng và kéo dài thời gian lưu trú. Thời gian thực hiện trong 5 năm tới, phối hợp với doanh nghiệp và cộng đồng địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp xây dựng và hoàn thiện chính sách, quy hoạch phát triển dịch vụ du lịch phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

  2. Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch: Cung cấp thông tin về xu hướng phát triển, nhu cầu thị trường và các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp.

  3. Các tổ chức đào tạo và nghiên cứu: Là tài liệu tham khảo để phát triển chương trình đào tạo nguồn nhân lực du lịch, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý và phát triển dịch vụ du lịch tại địa phương.

  4. Cộng đồng dân cư và các bên liên quan: Hiểu rõ vai trò của Nhà nước và các chủ thể trong phát triển dịch vụ du lịch, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển du lịch bền vững tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch là gì?
    Nhà nước đóng vai trò định hướng, quản lý, xây dựng quy hoạch, ban hành chính sách, đầu tư hạ tầng và kiểm tra giám sát nhằm thúc đẩy phát triển dịch vụ du lịch bền vững và hiệu quả.

  2. Tại sao phát triển dịch vụ du lịch tại Hạ Long chưa tương xứng với tiềm năng?
    Nguyên nhân chính là do hạn chế trong quản lý, quy hoạch chưa đồng bộ, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu và sự phối hợp giữa các ngành chưa hiệu quả.

  3. Các giải pháp nào giúp tăng cường vai trò Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch?
    Hoàn thiện quy hoạch, tăng cường chính sách thu hút đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện công tác quản lý và phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả vai trò Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch?
    Thông qua các chỉ tiêu như tăng trưởng số lượng doanh nghiệp, doanh thu dịch vụ, mức độ hài lòng của khách du lịch, hiệu quả quản lý và sự hài hòa lợi ích giữa các chủ thể.

  5. Kinh nghiệm từ các địa phương khác có thể áp dụng cho Hạ Long như thế nào?
    Các địa phương như Nha Trang đã thành công trong thu hút đầu tư, phát triển nguồn nhân lực và đa dạng hóa dịch vụ, đây là bài học quý giá để Hạ Long hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực quản lý.

Kết luận

  • Dịch vụ du lịch tại thành phố Hạ Long giai đoạn 2016-2020 tăng trưởng ổn định với doanh thu và số lượng khách du lịch tăng trung bình 20% mỗi năm.
  • Vai trò Nhà nước trong phát triển dịch vụ du lịch được thể hiện qua quy hoạch, chính sách và quản lý nhưng còn nhiều hạn chế về hiệu quả thực thi và phối hợp liên ngành.
  • Nguồn nhân lực và chất lượng dịch vụ du lịch tại Hạ Long chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển bền vững và cạnh tranh với các địa phương khác.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy hoạch, chính sách thu hút đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng cường quản lý nhằm phát triển dịch vụ du lịch bền vững trong giai đoạn 2021-2030.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các bên liên quan trong việc phát triển dịch vụ du lịch tại Hạ Long, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Chính quyền thành phố Hạ Long cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác với các tổ chức đào tạo và doanh nghiệp để nâng cao năng lực quản lý và chất lượng dịch vụ du lịch. Các bên liên quan được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm phát triển dịch vụ du lịch hiệu quả và bền vững.