Tổng quan nghiên cứu

Ngành hàng sữa đậu nành tại Việt Nam giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân và đời sống xã hội, tuy nhiên mức độ phát triển còn thấp so với các ngành sữa khác trong nước và khu vực. Thị trường sữa đậu nành cạnh tranh gay gắt, đặc biệt với các hãng sữa nước ngoài. Việc hội nhập kinh tế quốc tế qua các hiệp định như AFTA và WTO đặt ra yêu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành hàng này. Trong bối cảnh đó, quản trị chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, hạ giá thành, đồng thời đầu tư phát triển sản phẩm mới và mở rộng thị trường.

Luận văn tập trung nghiên cứu kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành phục vụ quản trị chi phí tại Công ty Sữa Đậu nành Vinasoy, một doanh nghiệp có vốn điều lệ khoảng 91 tỷ đồng, hoạt động từ năm 1997 và là doanh nghiệp hàng đầu trong ngành sữa đậu nành Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng số liệu thu thập năm 2016 tại công ty nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành.

Mục tiêu nghiên cứu là tìm hiểu, đánh giá phương pháp và quy trình kế toán chi phí hiện tại, từ đó hoàn thiện phương pháp tính giá thành phù hợp nhằm cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho quản trị chi phí sản xuất. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, tăng sức cạnh tranh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong môi trường hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, trong đó có:

  • Lý thuyết quản trị chi phí sản xuất: Quản trị chi phí bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, ghi chép phản ánh và phân tích đánh giá chi phí nhằm kiểm soát và tối ưu hóa chi phí sản xuất. Quản trị chi phí giúp doanh nghiệp tập trung năng lực vào các điểm mạnh, cải thiện chất lượng sản phẩm mà không làm tăng chi phí, đồng thời nhận diện nguồn lực có chi phí thấp nhất.

  • Mô hình tính giá thành truyền thống: Tính giá thành dựa trên tổng chi phí sản xuất, bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung. Phương pháp này tập hợp chi phí theo công việc hoặc theo quá trình sản xuất, sử dụng các tiêu thức phân bổ chi phí chung cho sản phẩm.

  • Phương pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động (ABC): Phương pháp ABC tập trung vào việc tập hợp chi phí theo các hoạt động phát sinh chi phí, sau đó phân bổ chi phí cho sản phẩm dựa trên mức độ sử dụng các hoạt động đó. ABC giúp cung cấp thông tin chi phí chính xác hơn, phù hợp với cơ cấu sản phẩm đa dạng và chi phí quản lý ngày càng cao.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp, trung tâm chi phí, đối tượng tập hợp chi phí, tiêu thức phân bổ chi phí, sản phẩm dở dang, và các cấp độ hoạt động trong ABC (đơn vị sản phẩm, lô sản phẩm, sản phẩm, khách hàng, khu vực/doanh nghiệp).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp mô tả, giải thích và biện luận nhằm khảo sát thực trạng kế toán chi phí và tính giá thành tại Công ty Sữa Đậu nành Vinasoy.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập trực tiếp từ Phòng Kế toán Tài chính của công ty, bao gồm báo cáo chi phí hàng quý, báo cáo tài chính năm 2016 và các bảng phân bổ chi phí chi tiết.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu chi phí, so sánh tỷ lệ chi phí từng loại, đánh giá quy trình tập hợp chi phí và tính giá thành theo phương pháp truyền thống và ABC. Phân tích định tính qua phỏng vấn, quan sát thực tế để nhận diện hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hoạt động kế toán chi phí của công ty trong năm 2016, với dữ liệu chi tiết về chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2017-2018, bao gồm thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp cung cấp cơ sở thực tiễn cho việc hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành tại công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tập hợp chi phí và tính giá thành theo phương pháp truyền thống còn nhiều hạn chế: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 60% tổng chi phí sản xuất, nhân công trực tiếp chiếm 15%, còn lại là chi phí sản xuất chung. Quy trình tập hợp chi phí và phân bổ chi phí sản xuất chung chưa phản ánh chính xác mức độ tiêu hao nguồn lực của từng sản phẩm, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành.

  2. Thông tin kế toán chi phí chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản trị chi phí: Hệ thống kế toán chi phí chủ yếu phục vụ mục đích kế toán tài chính, chưa cung cấp kịp thời và chi tiết các thông tin chi phí theo hoạt động, trung tâm chi phí và sản phẩm. Khoảng 40% thông tin chi phí sản xuất chung chưa được phân bổ hợp lý, gây khó khăn cho việc kiểm soát và ra quyết định.

  3. Phương pháp tính giá thành ABC được áp dụng thử nghiệm cho một số sản phẩm chủ lực: Kết quả cho thấy chi phí sản xuất chung được phân bổ chính xác hơn theo các hoạt động như kiểm tra chất lượng, bảo trì máy móc, vận chuyển nguyên liệu. Giá thành sản phẩm tính theo ABC có sự khác biệt khoảng 5-8% so với phương pháp truyền thống, giúp nhà quản trị nhận diện rõ hơn các nguồn chi phí phát sinh.

  4. Quy trình sản xuất và tổ chức quản lý có tính chuyên môn hóa cao, nhưng chưa đồng bộ với hệ thống kế toán chi phí: Dây chuyền sản xuất tự động, phân chia công việc rõ ràng, tuy nhiên việc thu thập và xử lý thông tin chi phí chưa theo kịp tốc độ sản xuất, ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do hệ thống kế toán chi phí hiện tại tập trung vào báo cáo tài chính, chưa chú trọng cung cấp thông tin chi tiết phục vụ quản trị nội bộ. Việc phân bổ chi phí sản xuất chung theo tiêu thức truyền thống dựa trên chi phí trực tiếp không phản ánh đúng mức độ tiêu hao nguồn lực của từng sản phẩm, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành và khó khăn trong kiểm soát chi phí.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, phương pháp ABC được đánh giá là phù hợp với các doanh nghiệp có cơ cấu sản phẩm đa dạng và chi phí sản xuất chung chiếm tỷ trọng lớn. Việc áp dụng ABC tại Vinasoy giúp cung cấp thông tin chi phí chính xác hơn, hỗ trợ nhà quản trị trong việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định hiệu quả.

Biểu đồ phân bổ chi phí theo hoạt động và bảng so sánh giá thành sản phẩm theo hai phương pháp truyền thống và ABC minh họa rõ sự khác biệt và ưu điểm của phương pháp ABC. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và áp dụng phương pháp tính giá thành phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí sản xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo phương pháp ABC: Áp dụng rộng rãi phương pháp ABC trong tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm nhằm cung cấp thông tin chi phí chính xác, chi tiết theo hoạt động và sản phẩm. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do phòng Kế toán phối hợp với phòng Kỹ thuật – Sản xuất chịu trách nhiệm.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán và quản lý sản xuất: Tổ chức các khóa đào tạo về kế toán chi phí quản trị, phương pháp ABC và kỹ năng phân tích chi phí nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thông tin chi phí phục vụ quản trị. Thời gian đào tạo trong 6 tháng, do phòng Nhân sự phối hợp với chuyên gia tư vấn thực hiện.

  3. Cải tiến quy trình thu thập và xử lý dữ liệu chi phí: Xây dựng quy trình chuẩn hóa thu thập dữ liệu chi phí theo từng hoạt động, trung tâm chi phí và sản phẩm, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin để tự động hóa xử lý dữ liệu, giảm thiểu sai sót và tăng tính kịp thời. Thời gian triển khai 9 tháng, do phòng Công nghệ thông tin và phòng Kế toán phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường kiểm soát và đánh giá chi phí sản xuất: Thiết lập hệ thống báo cáo chi phí định kỳ theo hoạt động và sản phẩm, phân tích biến động chi phí so với kế hoạch để kịp thời điều chỉnh. Thời gian áp dụng liên tục, do ban Giám đốc và phòng Kế toán chịu trách nhiệm giám sát.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí sản xuất chung không hợp lý xuống dưới 10%, nâng cao độ chính xác của giá thành sản phẩm, từ đó hỗ trợ công tác quản trị chi phí hiệu quả hơn trong vòng 1-2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất sữa đậu nành và thực phẩm: Giúp hiểu rõ vai trò của kế toán chi phí và tính giá thành trong quản trị chi phí, từ đó áp dụng các phương pháp quản lý chi phí hiệu quả nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Phòng kế toán và tài chính doanh nghiệp: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về phương pháp tập hợp chi phí, tính giá thành truyền thống và ABC, hỗ trợ cải tiến hệ thống kế toán chi phí phục vụ quản trị nội bộ.

  3. Chuyên gia tư vấn quản trị chi phí và kiểm toán nội bộ: Là tài liệu tham khảo để đánh giá, tư vấn hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và quản trị chi phí sản xuất trong các doanh nghiệp có quy mô và cơ cấu sản phẩm tương tự.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Cung cấp nghiên cứu thực tiễn về ứng dụng kế toán chi phí và tính giá thành trong doanh nghiệp sản xuất, làm cơ sở học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

Luận văn giúp các đối tượng trên có cái nhìn toàn diện về thực trạng, phương pháp và giải pháp quản trị chi phí sản xuất trong ngành sữa đậu nành, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần áp dụng phương pháp tính giá thành ABC trong doanh nghiệp sản xuất?
    Phương pháp ABC giúp phân bổ chi phí sản xuất chung chính xác hơn theo các hoạt động phát sinh chi phí, phù hợp với cơ cấu sản phẩm đa dạng và chi phí quản lý cao. Ví dụ, tại Vinasoy, ABC giúp nhận diện rõ chi phí kiểm tra chất lượng, bảo trì máy móc, từ đó hỗ trợ quản trị chi phí hiệu quả hơn.

  2. Phương pháp tính giá thành truyền thống có những hạn chế gì?
    Phương pháp truyền thống thường phân bổ chi phí sản xuất chung dựa trên chi phí trực tiếp, không phản ánh đúng mức độ tiêu hao nguồn lực của từng sản phẩm, dẫn đến sai lệch giá thành và khó kiểm soát chi phí. Điều này làm giảm hiệu quả quản trị chi phí trong doanh nghiệp.

  3. Làm thế nào để lựa chọn tiêu thức phân bổ chi phí phù hợp?
    Tiêu thức phân bổ cần dựa trên mối quan hệ giữa chi phí và nguồn phát sinh chi phí, đồng thời phù hợp với đặc điểm sản xuất và khả năng thu thập dữ liệu của doanh nghiệp. Ví dụ, chi phí điện có thể phân bổ theo số giờ máy hoạt động, chi phí nhân công theo thời gian lao động.

  4. Quy trình thu thập dữ liệu chi phí theo phương pháp ABC được thực hiện như thế nào?
    Quy trình bao gồm xác định các hoạt động chính, tập hợp chi phí cho từng hoạt động, xác định nguồn sinh phí và mức độ tiêu thụ hoạt động của sản phẩm, sau đó phân bổ chi phí hoạt động cho sản phẩm dựa trên ma trận hoạt động – sản phẩm. Việc này có thể sử dụng phương pháp ước đoán, đánh giá hệ thống hoặc thu thập dữ liệu thực tế.

  5. Làm sao để đảm bảo hệ thống kế toán chi phí cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho quản trị?
    Cần xây dựng quy trình chuẩn hóa thu thập và xử lý dữ liệu, ứng dụng công nghệ thông tin tự động hóa, đào tạo nhân viên kế toán và quản lý sản xuất, đồng thời thiết lập hệ thống báo cáo chi phí định kỳ theo hoạt động và sản phẩm để giám sát và điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

  • Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành là công cụ quan trọng phục vụ quản trị chi phí, giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, hạ giá thành và nâng cao năng lực cạnh tranh.
  • Phương pháp tính giá thành truyền thống còn nhiều hạn chế trong việc phân bổ chi phí sản xuất chung, ảnh hưởng đến độ chính xác của giá thành sản phẩm.
  • Phương pháp ABC được áp dụng tại Công ty Sữa Đậu nành Vinasoy giúp cung cấp thông tin chi phí chính xác hơn, hỗ trợ quản trị chi phí hiệu quả.
  • Đề xuất hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo ABC, đào tạo nhân sự, cải tiến quy trình thu thập dữ liệu và tăng cường kiểm soát chi phí nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí trong 1-2 năm tới.
  • Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho doanh nghiệp và các đối tượng liên quan trong việc nâng cao công tác kế toán chi phí và quản trị chi phí sản xuất.

Hành động tiếp theo: Doanh nghiệp nên triển khai áp dụng phương pháp ABC rộng rãi, đồng thời đầu tư đào tạo và cải tiến hệ thống thông tin kế toán để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.