I. Cơ sở lý luận và thực tiễn
Luận văn thạc sĩ này tập trung vào việc dạy học giải toán cho học sinh lớp 3 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Phần cơ sở lý luận đã làm rõ các khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, cấu trúc và các mức độ biểu hiện của năng lực này. Đồng thời, luận văn cũng phân tích quan niệm về bài toán có lời văn và vai trò của hoạt động giải toán trong việc rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo cho học sinh. Phần thực tiễn đã khảo sát thực trạng dạy học giải toán có lời văn tại các trường tiểu học, từ đó đưa ra những nhận định về ưu điểm và hạn chế trong phương pháp giảng dạy hiện nay.
1.1 Khái niệm và cấu trúc năng lực
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo được định nghĩa là khả năng nhận biết, phân tích và tìm ra giải pháp hiệu quả cho các tình huống phức tạp. Cấu trúc của năng lực này bao gồm các thành phần như khả năng tư duy logic, sự linh hoạt trong tiếp cận vấn đề và khả năng đề xuất ý tưởng mới. Trong giáo dục tiểu học, việc phát triển năng lực này thông qua dạy học giải toán là một hướng đi quan trọng, giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức toán học mà còn rèn luyện kỹ năng sáng tạo và giải quyết vấn đề.
1.2 Thực trạng dạy học giải toán có lời văn
Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy, nhiều giáo viên vẫn chú trọng vào việc truyền thụ kiến thức mà chưa quan tâm đúng mức đến việc phát triển năng lực học tập và kỹ năng sáng tạo cho học sinh. Điều này dẫn đến tình trạng học sinh gặp khó khăn khi giải các bài toán có lời văn, đặc biệt là những bài toán đòi hỏi tư duy sáng tạo và khả năng ứng dụng thực tiễn. Luận văn đã chỉ ra sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.
II. Biện pháp dạy học giải toán có lời văn
Luận văn đề xuất các biện pháp dạy học giải toán có lời văn theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh lớp 3. Các biện pháp này được xây dựng dựa trên nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu, tính thực tiễn và tính vừa sức với học sinh. Một trong những biện pháp quan trọng là khai thác các tình huống có vấn đề trong dạy học, giúp học sinh rèn luyện khả năng tư duy và sáng tạo. Ngoài ra, việc tăng cường các bài toán có yếu tố thực tiễn cũng được nhấn mạnh, nhằm giúp học sinh áp dụng kiến thức toán học vào cuộc sống hàng ngày.
2.1 Nguyên tắc xây dựng biện pháp
Các biện pháp dạy học được đề xuất dựa trên bốn nguyên tắc chính: đảm bảo tính mục tiêu, tính thực tiễn, tính vừa sức và tính tự giác của học sinh. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu yêu cầu giáo viên phải bám sát nội dung và yêu cầu cần đạt của môn học. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn nhấn mạnh việc gắn kết kiến thức toán học với các tình huống thực tế, giúp học sinh hiểu rõ ứng dụng của toán học trong đời sống.
2.2 Biện pháp cụ thể
Một số biện pháp cụ thể được đề xuất bao gồm: khai thác các tình huống có vấn đề, tăng cường các bài toán có yếu tố thực tiễn và hướng dẫn học sinh tìm nhiều cách giải khác nhau cho cùng một bài toán. Các biện pháp này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán lớp 3.
III. Thực nghiệm sư phạm
Luận văn đã tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp dạy học được đề xuất. Thực nghiệm được thực hiện trên hai nhóm học sinh lớp 3: nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Kết quả thực nghiệm cho thấy, nhóm thực nghiệm có sự tiến bộ rõ rệt trong việc giải các bài toán có lời văn, đặc biệt là những bài toán đòi hỏi tư duy sáng tạo và khả năng ứng dụng thực tiễn. Điều này chứng minh rằng các biện pháp dạy học được đề xuất có tính khả thi và hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh.
3.1 Mục đích và đối tượng thực nghiệm
Mục đích của thực nghiệm là kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp dạy học được đề xuất. Đối tượng thực nghiệm bao gồm 350 học sinh lớp 3 tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Thực nghiệm được tiến hành trong thời gian từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2024, với sự tham gia của 45 giáo viên.
3.2 Kết quả thực nghiệm
Kết quả thực nghiệm cho thấy, nhóm thực nghiệm có sự tiến bộ đáng kể trong việc giải các bài toán có lời văn, đặc biệt là những bài toán đòi hỏi tư duy sáng tạo và khả năng ứng dụng thực tiễn. Điều này chứng minh rằng các biện pháp dạy học được đề xuất có tính khả thi và hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh lớp 3.
