Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt ở bậc tiểu học. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với hơn 268 nghìn dân và 27 trường tiểu học, đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ, đòi hỏi hệ thống giáo dục phải đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, thực trạng trang bị và quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng công tác quản lý TBDH tại 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Nghiên cứu tập trung vào các đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên phụ trách thiết bị và học sinh, với phạm vi khảo sát cụ thể tại các trường như TH Phước Mỹ, TH Ngô Quyền, TH Nhơn Phú, TH Lê Lợi, TH Kim Đồng, v.v.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý TBDH, góp phần hoàn thiện hệ thống thiết bị dạy học, đồng thời nâng cao nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ, giáo viên, từ đó thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý luận về thiết bị dạy học, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục tiêu của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm vận hành hệ thống giáo dục theo đường lối, nguyên lý của Đảng và Nhà nước, đảm bảo chất lượng đào tạo và phát triển bền vững.

  • Lý thuyết về thiết bị dạy học: TBDH là công cụ, phương tiện vật chất hỗ trợ quá trình dạy và học, góp phần nâng cao tính trực quan, kích thích hoạt động nhận thức và phát triển kỹ năng cho học sinh. TBDH được phân thành nhóm truyền thống (tranh ảnh, mô hình, mẫu vật) và nhóm hiện đại (máy chiếu, phần mềm đa phương tiện).

  • Nguyên tắc quản lý TBDH: Bao gồm tính mục đích, phù hợp, kế thừa và phát triển, tuân thủ chu trình quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra). Quản lý TBDH nhằm đảm bảo trang bị, sử dụng, bảo quản thiết bị hiệu quả, phục vụ mục tiêu giáo dục.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học, nguyên tắc và yêu cầu quản lý TBDH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát 30 cán bộ quản lý, 150 giáo viên, 15 nhân viên phụ trách thiết bị và 60 học sinh tại 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2019-2022. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và ý kiến chuyên gia.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng phiếu hỏi trực tiếp và online, phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý và giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng và định tính để đánh giá thực trạng quản lý TBDH, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2019-2020 đến 2021-2022, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm đưa ra các giải pháp khả thi, hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Trung bình mỗi trường tiểu học được trang bị khoảng 70-80% số lượng TBDH theo danh mục tối thiểu quy định. Tuy nhiên, chất lượng thiết bị còn hạn chế, với 35% thiết bị đã xuống cấp hoặc không còn sử dụng được. Tỷ lệ thiết bị hiện đại chiếm khoảng 20%, chủ yếu là máy chiếu và thiết bị nghe nhìn.

  2. Hiệu quả khai thác và sử dụng TBDH: Khoảng 60% giáo viên sử dụng thiết bị dạy học thường xuyên trong các tiết học, nhưng chỉ có 45% sử dụng đúng mục đích và phương pháp phù hợp. Tần suất sử dụng TBDH trong các giờ dạy chiếm khoảng 50% tổng số tiết học, thấp hơn so với yêu cầu đổi mới chương trình.

  3. Công tác bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị: Chỉ có 40% trường thực hiện đầy đủ quy trình bảo quản và sửa chữa thiết bị theo quy định. Việc thanh lý thiết bị hư hỏng chưa được thực hiện kịp thời, dẫn đến tồn đọng thiết bị không sử dụng được chiếm 15% tổng số thiết bị.

  4. Nhận thức và năng lực quản lý TBDH: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của TBDH trong dạy học, nhưng chỉ 50% cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý thiết bị đạt chuẩn. Đội ngũ nhân viên phụ trách thiết bị còn thiếu kỹ năng chuyên môn, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã đạt được một số kết quả tích cực như nhận thức về vai trò thiết bị dạy học được nâng cao, tỷ lệ trang bị thiết bị đạt khoảng 70-80% danh mục tối thiểu. Tuy nhiên, hạn chế về chất lượng thiết bị, hiệu quả sử dụng và công tác bảo quản còn nhiều bất cập.

Nguyên nhân chủ yếu do nguồn lực đầu tư còn hạn chế, chưa đồng bộ giữa các trường; thiếu sự phối hợp chặt chẽ trong quản lý và kiểm tra sử dụng thiết bị; trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý và nhân viên phụ trách chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục cho thấy tình trạng này phổ biến ở nhiều địa phương có điều kiện kinh tế tương đồng.

Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trang bị thiết bị theo từng loại và biểu đồ tròn phân bố mức độ sử dụng TBDH sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng hiện tại. Bảng tổng hợp đánh giá nhận thức và năng lực quản lý cũng góp phần làm rõ các điểm mạnh và hạn chế.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên phụ trách thiết bị
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn về quản lý và sử dụng TBDH định kỳ hàng năm nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Giáo dục thành phố Quy Nhơn. Thời gian: Triển khai từ năm học 2023-2024.

  2. Tăng cường quản lý việc trang bị thiết bị dạy học
    Xây dựng kế hoạch trang bị thiết bị cụ thể, ưu tiên đầu tư thiết bị hiện đại, đồng bộ theo danh mục tối thiểu. Khuyến khích các trường huy động nguồn lực xã hội hóa, tự làm thiết bị đơn giản phù hợp với điều kiện thực tế. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường tiểu học, Phòng Giáo dục. Thời gian: Lập kế hoạch hàng năm, thực hiện liên tục.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý khai thác, sử dụng thiết bị dạy học
    Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát việc sử dụng TBDH trong các tiết học, đảm bảo sử dụng đúng mục đích, đúng phương pháp. Khuyến khích giáo viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học gắn với sử dụng thiết bị. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn các trường. Thời gian: Thường xuyên trong năm học.

  4. Tăng cường công tác bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị
    Xây dựng quy trình bảo quản khoa học, phân công cán bộ chuyên trách, tổ chức kiểm kê định kỳ 2 lần/năm. Thực hiện sửa chữa kịp thời và thanh lý thiết bị hư hỏng theo quy định để tránh lãng phí. Chủ thể thực hiện: Nhân viên phụ trách thiết bị, Ban giám hiệu. Thời gian: Triển khai ngay từ năm học 2022-2023.

  5. Phát động phong trào sưu tầm và tự làm thiết bị dạy học đơn giản
    Khuyến khích giáo viên và học sinh tham gia sáng tạo, tự làm thiết bị dạy học từ các vật liệu sẵn có nhằm bổ sung thiết bị phục vụ dạy học, đồng thời phát huy tính sáng tạo và tiết kiệm. Chủ thể thực hiện: Giáo viên, học sinh, Ban giám hiệu. Thời gian: Thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý thiết bị dạy học, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư và quản lý hiệu quả thiết bị tại các trường tiểu học.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường tiểu học
    Cung cấp cơ sở khoa học để tổ chức quản lý, khai thác, sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Giáo viên tiểu học
    Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học trong giảng dạy, từ đó phát huy hiệu quả thiết bị, tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh.

  4. Nhân viên phụ trách thiết bị dạy học
    Hỗ trợ trong công tác bảo quản, sửa chữa, kiểm kê và quản lý thiết bị, đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái tốt, phục vụ hiệu quả cho hoạt động dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường tiểu học?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, từ đó nâng cao chất lượng dạy học, kích thích sự tích cực và sáng tạo của học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học hiện nay là gì?
    Bao gồm hạn chế về nguồn lực đầu tư, chất lượng thiết bị chưa đồng đều, thiếu kỹ năng quản lý và sử dụng thiết bị của cán bộ, giáo viên, cũng như công tác bảo quản, sửa chữa chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức tập huấn nâng cao năng lực sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học, đồng thời kiểm tra, giám sát việc sử dụng thiết bị thường xuyên.

  4. Vai trò của việc tự làm thiết bị dạy học trong các trường tiểu học?
    Tự làm thiết bị giúp bổ sung thiết bị phục vụ dạy học, tiết kiệm chi phí, đồng thời phát huy sự sáng tạo của giáo viên và học sinh, góp phần đổi mới phương pháp dạy học.

  5. Các biện pháp bảo quản thiết bị dạy học hiệu quả là gì?
    Bao gồm xây dựng quy trình bảo quản khoa học, phân công cán bộ chuyên trách, thực hiện kiểm kê định kỳ, sửa chữa kịp thời và tuân thủ các hướng dẫn kỹ thuật của nhà sản xuất.

Kết luận

  • Thiết bị dạy học là yếu tố không thể thiếu trong đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Quy Nhơn.
  • Thực trạng quản lý thiết bị dạy học còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng, hiệu quả sử dụng và công tác bảo quản.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp, bao gồm nâng cao nhận thức, tăng cường quản lý trang bị, sử dụng, bảo quản và phát động phong trào tự làm thiết bị.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi và cần được triển khai đồng bộ bởi các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên trong giai đoạn tiếp theo.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và đội ngũ giáo viên phối hợp thực hiện để nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học, góp phần phát triển giáo dục tiểu học bền vững.

Hành động tiếp theo: Triển khai các chương trình tập huấn, xây dựng kế hoạch trang bị và quản lý thiết bị chi tiết, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, quý độc giả và các đơn vị có thể liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn.