Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo ước tính, các dự án xây dựng tại Việt Nam có giá trị đầu tư lên đến hàng trăm nghìn tỷ đồng mỗi năm, đòi hỏi công tác quản lý hợp đồng và thanh quyết toán phải được thực hiện một cách chặt chẽ và hiệu quả. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý khối lượng hợp đồng và lập hồ sơ thanh quyết toán công trình xây dựng căn hộ chung cư Green Town Bình Tân – Block B1, một dự án có quy mô lớn với tổng giá trị hợp đồng hơn 34,6 tỷ đồng (bao gồm VAT).

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý khối lượng hợp đồng và quy trình lập hồ sơ thanh quyết toán tại dự án, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tiến độ, chất lượng và lợi nhuận cho chủ đầu tư và nhà thầu. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi dự án Green Town Bình Tân, quận Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh, với dữ liệu thu thập từ năm 2021 đến 2022. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện quy trình quản lý hợp đồng xây dựng, giảm thiểu rủi ro tài chính và tăng cường minh bạch trong thanh toán, từ đó hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý hợp đồng xây dựng: Nhấn mạnh vai trò của hợp đồng trong việc ràng buộc quyền và nghĩa vụ giữa các bên, đảm bảo thực hiện đúng tiến độ, chất lượng và chi phí. Hợp đồng xây dựng được phân loại theo tính chất công việc, hình thức giá và mối quan hệ giữa các bên tham gia.
  • Mô hình quản lý khối lượng hợp đồng: Tập trung vào việc xác định, kiểm soát và điều chỉnh khối lượng công việc thực tế so với kế hoạch, nhằm đảm bảo tính chính xác trong thanh toán và quyết toán.
  • Khái niệm thanh quyết toán trong xây dựng: Bao gồm các quy trình lập hồ sơ thanh toán, hồ sơ quyết toán, các loại hợp đồng thanh quyết toán (trọn gói, đơn giá cố định, đơn giá điều chỉnh) và vai trò của thanh quyết toán trong quản lý tài chính dự án.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hợp đồng xây dựng, khối lượng hợp đồng, hồ sơ thanh toán, hồ sơ quyết toán, bảo lãnh tiền tạm ứng, điều chỉnh giá hợp đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thực tế và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm hồ sơ hợp đồng, biên bản nghiệm thu, bảng tổng hợp khối lượng và giá trị thanh toán, biên bản thí nghiệm vật liệu, chứng từ thanh toán của dự án Green Town Bình Tân – Block B1.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn dự án Green Town Bình Tân – Block B1 làm mẫu nghiên cứu điển hình do quy mô lớn, tính phức tạp trong quản lý hợp đồng và thanh quyết toán.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích số liệu khối lượng theo kế hoạch và thực tế, so sánh giá trị thanh toán từng đợt, đánh giá hiệu quả quản lý khối lượng và quy trình lập hồ sơ thanh quyết toán. Phân tích các nguyên nhân phát sinh sai lệch và đề xuất giải pháp cải tiến.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ tháng 6/2021 đến quý 2/2022, tương ứng với tiến độ thi công và bàn giao dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khối lượng thực tế thi công so với kế hoạch: Khối lượng thi công thực tế tại dự án có sự chênh lệch so với kế hoạch ban đầu, ví dụ như khối lượng gạch và chống thấm vượt khoảng 10-15% so với dự kiến, trong khi một số hạng mục như trát vữa và hoàn thiện tường giảm khoảng 5-7%. Sự khác biệt này ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thanh toán và điều chỉnh hợp đồng.

  2. Giá trị thanh toán theo các đợt: Tổng giá trị hợp đồng là 34,650 tỷ VNĐ, trong đó đã thực hiện thanh toán 4 đợt chính với tỷ lệ thanh toán đạt khoảng 80% giá trị khối lượng nghiệm thu mỗi đợt, trừ đi 20% tiền tạm ứng được khấu trừ dần. Đợt thanh toán cuối cùng chiếm 5% giá trị hợp đồng được giữ lại để bảo hành công trình.

  3. Quy trình lập hồ sơ thanh quyết toán: Hồ sơ thanh toán được chuẩn bị đầy đủ các biên bản nghiệm thu, bảng tổng hợp khối lượng, chứng từ thí nghiệm vật liệu và hóa đơn VAT, đảm bảo tính pháp lý và minh bạch. Tuy nhiên, việc điều chỉnh đơn giá do biến động giá vật liệu và nhân công được thực hiện chưa kịp thời, gây ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà thầu.

  4. Bảo lãnh tiền tạm ứng và bảo đảm thực hiện hợp đồng: Nhà thầu đã cung cấp chứng thư bảo lãnh tiền tạm ứng và bảo đảm thực hiện hợp đồng đúng quy định, góp phần giảm thiểu rủi ro tài chính cho chủ đầu tư. Việc này giúp duy trì dòng tiền ổn định trong quá trình thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chênh lệch khối lượng thi công chủ yếu do điều kiện thực tế thi công khác biệt so với thiết kế ban đầu và phát sinh các hạng mục ngoài hợp đồng. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ sai lệch khối lượng từ 5-15% là phổ biến và cần được quản lý chặt chẽ để tránh tranh chấp.

Việc thanh toán theo tiến độ và khấu trừ tiền tạm ứng giúp nhà thầu có nguồn vốn duy trì hoạt động, đồng thời bảo vệ quyền lợi chủ đầu tư. Tuy nhiên, sự chậm trễ trong điều chỉnh đơn giá do biến động thị trường vật liệu làm giảm hiệu quả tài chính của dự án, điều này cũng được phản ánh trong báo cáo của ngành xây dựng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh khối lượng kế hoạch và thực tế theo từng hạng mục, bảng tổng hợp giá trị thanh toán từng đợt và biểu đồ dòng tiền thanh toán theo thời gian, giúp minh bạch và dễ dàng theo dõi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát và cập nhật khối lượng thi công: Áp dụng hệ thống quản lý dự án điện tử để theo dõi khối lượng thực tế liên tục, giảm thiểu sai sót và phát hiện kịp thời các phát sinh. Mục tiêu giảm sai lệch khối lượng xuống dưới 5% trong vòng 6 tháng, do phòng kỹ thuật và quản lý dự án thực hiện.

  2. Cải tiến quy trình điều chỉnh đơn giá hợp đồng: Thiết lập cơ chế rà soát và điều chỉnh đơn giá định kỳ theo biến động thị trường vật liệu và nhân công, đảm bảo lợi nhuận cho nhà thầu và tránh tranh chấp. Thực hiện trong vòng 3 tháng, phối hợp giữa phòng kế toán và phòng pháp chế.

  3. Nâng cao chất lượng hồ sơ thanh quyết toán: Đào tạo nhân sự về chuẩn bị hồ sơ thanh toán, đảm bảo đầy đủ chứng từ, biên bản nghiệm thu và hóa đơn VAT, tăng tỷ lệ hồ sơ thanh toán hợp lệ lên 95% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là phòng kế toán và phòng quản lý chất lượng.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban liên quan: Thiết lập quy trình làm việc liên phòng ban (kỹ thuật, vật tư, kế toán, quản lý chất lượng) nhằm đồng bộ thông tin, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả quản lý hợp đồng. Thời gian triển khai 6 tháng, do ban quản lý dự án chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư dự án xây dựng: Nắm bắt quy trình quản lý hợp đồng và thanh quyết toán để kiểm soát chi phí, tiến độ và chất lượng công trình hiệu quả, giảm thiểu rủi ro tài chính.

  2. Nhà thầu xây dựng: Áp dụng các giải pháp quản lý khối lượng và lập hồ sơ thanh toán nhằm tối ưu hóa dòng tiền, nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo lợi nhuận.

  3. Chuyên viên quản lý dự án và kế toán xây dựng: Học hỏi quy trình chuẩn bị hồ sơ thanh toán, quyết toán và các kỹ thuật kiểm soát khối lượng công việc, giúp nâng cao hiệu quả công việc.

  4. Các tổ chức đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế xây dựng: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để phát triển chương trình đào tạo và nghiên cứu chuyên sâu về quản lý hợp đồng và thanh quyết toán trong xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý khối lượng hợp đồng có vai trò gì trong dự án xây dựng?
    Quản lý khối lượng hợp đồng giúp xác định chính xác khối lượng công việc thực tế so với kế hoạch, từ đó đảm bảo thanh toán đúng giá trị và tránh tranh chấp. Ví dụ, tại dự án Green Town Bình Tân, việc quản lý khối lượng giúp điều chỉnh hợp đồng khi khối lượng thực tế tăng hơn 20%.

  2. Hồ sơ thanh quyết toán gồm những tài liệu gì?
    Hồ sơ thanh quyết toán bao gồm biên bản nghiệm thu khối lượng hoàn thành, bảng tổng hợp giá trị thanh toán, chứng từ thí nghiệm vật liệu, hóa đơn VAT và các tài liệu liên quan khác. Hồ sơ đầy đủ giúp quá trình thanh toán diễn ra nhanh chóng và minh bạch.

  3. Làm thế nào để điều chỉnh giá hợp đồng khi giá vật liệu biến động?
    Theo hợp đồng đơn giá điều chỉnh, khi giá vật liệu thay đổi trên 5%, các bên sẽ thương thảo để điều chỉnh đơn giá dự toán theo hệ số điều chỉnh quy định trong Thông tư 07/2016/TT-BXD, đảm bảo lợi ích cho cả hai bên.

  4. Bảo lãnh tiền tạm ứng có ý nghĩa gì?
    Bảo lãnh tiền tạm ứng là cam kết của ngân hàng đảm bảo nhà thầu sử dụng tiền tạm ứng đúng mục đích. Điều này giúp chủ đầu tư giảm thiểu rủi ro mất vốn và đảm bảo tiến độ thi công.

  5. Tại sao cần phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong quản lý hợp đồng?
    Phối hợp giữa phòng kỹ thuật, vật tư, kế toán và quản lý chất lượng giúp đồng bộ thông tin, kiểm soát tiến độ và chi phí hiệu quả, giảm sai sót trong thanh toán và quyết toán, từ đó nâng cao hiệu quả dự án.

Kết luận

  • Quản lý khối lượng hợp đồng và lập hồ sơ thanh quyết toán là yếu tố then chốt đảm bảo thành công của dự án xây dựng với tổng giá trị hợp đồng hơn 34,6 tỷ VNĐ tại Green Town Bình Tân – Block B1.
  • Khối lượng thi công thực tế có sự chênh lệch so với kế hoạch, ảnh hưởng đến giá trị thanh toán và lợi nhuận của nhà thầu.
  • Quy trình lập hồ sơ thanh quyết toán được thực hiện đầy đủ, nhưng cần cải tiến trong điều chỉnh đơn giá và phối hợp liên phòng ban.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý khối lượng, cải tiến quy trình thanh toán và tăng cường phối hợp nội bộ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng hệ thống quản lý dự án điện tử, đào tạo nhân sự và xây dựng quy trình điều chỉnh giá hợp đồng linh hoạt.

Luận văn kêu gọi các chủ thể trong ngành xây dựng chú trọng hoàn thiện công tác quản lý hợp đồng và thanh quyết toán để nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững.