Đánh Giá Chi Phí Tìm Đường Của Một Số Giao Thức Định Tuyến Trong Mạng MANET

• Tác giả: Đoàn Cao Thanh
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Đình Việt
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Công nghệ thông tin
• Đề tài: Đánh giá chi phí tìm đường của một số giao thức định tuyến trong mạng manet
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CÁM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. GIỚI THIỆU CHUNG
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2. Tổ chức của luận văn
• 2. TỔNG QUAN VỀ MẠNG WLAN VÀ MẠNG MANET
• 2.1. Giới thiệu và phân loại mạng không dây
• 2.2. Phân loại theo định dạng và kiến trúc mạng
• 2.3. Phân loại theo phạm vi bao phủ truyền thông
• 2.4. Phân loại theo công nghệ truy cập đường truyền
• 2.5. Phân loại theo các cứng dụng mạng
• 2.6. Mạng LAN không dây (WLAN)
• 2.6.1. Khái niệm về WLAN
• 2.6.2. Lịch sử ra đời mạng WLAN
• 2.6.3. Giao thức tầng con MAC trong WLAN
• 2.7. Mạng không dây đặc biệt MANET
• 2.7.1. Sự phát triển và các cứng dụng của mạng MANET
• 2.7.2. Các đặc điểm của mạng MANET
• 3. CÁC GIAO THỨC ĐỊNH TUYẾN MẠNG MANET
• 3.1. Giới thiệu về bài toán định tuyến
• 3.2. Các kỹ thuật định tuyến mạng MANET
• 3.2.1. Định tuyến chủ động và định tuyến phản ứng lại
• 3.2.2. Định tuyến đơn đường và định tuyến đa đường
• 3.2.3. Định tuyến dựa vào bảng và định tuyến khởi tạo phía nguồn
• 3.2.4. Các kỹ thuật khôi phục
• 3.2.5. Chiến lược lựa chọn tuyến
• 3.2.6. Cập nhật định kỳ và cập nhật theo sự kiện
• 3.2.7. Cấu trúc phẳng và cấu trúc phân cấp
• 3.3. Các giao thức định tuyến chủ yếu trong mạng MANET
• 3.3.1. Giao thức DSDV (Destination-Sequenced Distance Vector)
• 3.3.2. Giao thức CGSR (Clusterhead Gateway Switch Routing)
• 3.3.3. Giao thức WRP (Wireless Routing Protocol)
• 3.3.4. Giao thức OLSR (Optimized Link State Routing)
• 3.3.5. Giao thức AODV (Ad Hoc On-Demand Distance Vector)
• 3.3.6. Giao thức DSR (Dynamic Source Routing)
• 3.3.7. Giao thức TORA (Temporally-Ordered Routing Algorithm)
• 3.3.8. Giao thức ABR (Associativity-Based Routing)
• 3.3.9. Giao thức SSR (Signal Stability Routing)
• 3.4. So sánh các giao thức định tuyến chủ yếu trong mạng MANET
• 4. CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ BẰNG MÔ PHỎNG CHI PHÍ TÌM ĐƯỜNG CỦA MỘT SỐ GIAO THỨC ĐỊNH TUYẾN MẠNG MANET VỚI CÁC NGỮ CẢNH KHÁC NHAU
• 4.1. Phân tích và lựa chọn phương pháp mô phỏng để đánh giá
• 4.2. Bộ mô phỏng NS2
• 4.2.1. Giới thiệu
• 4.2.2. Cấu trúc phần mềm của NS2
• 4.2.3. Thiết lập mô phỏng mạng MANET trong NS2
• 4.2.4. Mô hình không dây cơ bản trong NS2
• 4.2.5. Quá trình mô phỏng mạng MANET với NS2
• 4.2.6. Tích hợp giao thức TORA và OLSR vào bộ mô phỏng NS2
• 4.3. Đánh giá bằng mô phỏng chi phí tìm đường một số giao thức định tuyến chủ yếu trong mạng MANET
• 4.3.1. Thiết lập các lựa chọn, tham số mô phỏng
• 4.3.2. Các ngữ cảnh mô phỏng
• 4.3.3. Đánh giá, nhận xét chi phí tìm đường của một số giao thức định tuyến mạng MANET
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về chi phí tìm đường trong mạng MANET

Mạng MANET (Mobile Ad-hoc Network) là một loại mạng không dây, trong đó các thiết bị có thể kết nối và giao tiếp với nhau mà không cần cơ sở hạ tầng cố định. Việc đánh giá chi phí tìm đường trong mạng MANET là rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến hiệu suất và độ tin cậy của mạng. Chi phí tìm đường không chỉ bao gồm thời gian và băng thông mà còn liên quan đến năng lượng tiêu thụ của các thiết bị. Nghiên cứu này sẽ phân tích các giao thức định tuyến khác nhau và chi phí tương ứng của chúng trong mạng MANET.

1.1. Đặc điểm của mạng MANET và chi phí tìm đường

Mạng MANET có những đặc điểm nổi bật như tính di động cao và khả năng tự tổ chức. Chi phí tìm đường trong mạng này thường phụ thuộc vào số lượng nút, khoảng cách giữa các nút và độ ổn định của kết nối. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp tối ưu hóa chi phí tìm đường.

1.2. Tại sao chi phí tìm đường quan trọng trong MANET

Chi phí tìm đường ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất của mạng MANET. Nếu chi phí quá cao, mạng có thể gặp phải tình trạng nghẽn cổ chai, làm giảm tốc độ truyền dữ liệu. Do đó, việc đánh giá chi phí tìm đường là cần thiết để đảm bảo mạng hoạt động hiệu quả.

II. Các thách thức trong việc đánh giá chi phí tìm đường

Đánh giá chi phí tìm đường trong mạng MANET gặp nhiều thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là tính không ổn định của các kết nối giữa các nút. Khi các nút di chuyển, đường truyền có thể bị gián đoạn, dẫn đến việc phải tìm kiếm lại đường đi mới. Điều này không chỉ làm tăng chi phí mà còn ảnh hưởng đến độ tin cậy của mạng.

2.1. Tính không ổn định của kết nối

Khi các nút trong mạng MANET di chuyển, kết nối giữa chúng có thể thay đổi liên tục. Điều này tạo ra khó khăn trong việc duy trì một đường đi ổn định và làm tăng chi phí tìm đường.

2.2. Tác động của mật độ nút đến chi phí

Mật độ nút trong mạng MANET cũng ảnh hưởng đến chi phí tìm đường. Mật độ cao có thể dẫn đến nhiều lựa chọn đường đi, nhưng cũng có thể gây ra tình trạng tắc nghẽn, làm tăng chi phí.

III. Phương pháp đánh giá chi phí tìm đường trong mạng MANET

Để đánh giá chi phí tìm đường, có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Một trong những phương pháp phổ biến là mô phỏng mạng để kiểm tra hiệu suất của các giao thức định tuyến. Mô phỏng giúp xác định chi phí thực tế trong các điều kiện khác nhau và từ đó đưa ra các giải pháp tối ưu.

3.1. Mô phỏng mạng với NS2

NS2 là một công cụ mô phỏng mạng mạnh mẽ, cho phép người dùng tạo ra các kịch bản khác nhau để kiểm tra hiệu suất của các giao thức định tuyến trong mạng MANET. Việc sử dụng NS2 giúp đánh giá chi phí tìm đường một cách chính xác.

3.2. Phân tích kết quả mô phỏng

Sau khi thực hiện mô phỏng, kết quả cần được phân tích để xác định chi phí tìm đường của từng giao thức. Phân tích này giúp so sánh hiệu suất và đưa ra lựa chọn tối ưu cho mạng MANET.

IV. So sánh chi phí tìm đường của các giao thức định tuyến

Có nhiều giao thức định tuyến khác nhau trong mạng MANET, mỗi giao thức có cách tiếp cận riêng để tối ưu hóa chi phí tìm đường. Việc so sánh chi phí giữa các giao thức giúp xác định giao thức nào hoạt động hiệu quả nhất trong các điều kiện khác nhau.

4.1. Giao thức AODV và chi phí tìm đường

Giao thức AODV (Ad-hoc On-Demand Distance Vector) là một trong những giao thức phổ biến trong mạng MANET. Chi phí tìm đường của AODV thường thấp trong các mạng có mật độ nút cao, nhưng có thể tăng khi mạng trở nên không ổn định.

4.2. Giao thức DSR và hiệu suất chi phí

Giao thức DSR (Dynamic Source Routing) cũng được sử dụng rộng rãi trong mạng MANET. Chi phí tìm đường của DSR thường thấp hơn AODV trong các tình huống nhất định, nhưng lại phụ thuộc vào số lượng gói tin cần truyền.

V. Ứng dụng thực tiễn của việc đánh giá chi phí tìm đường

Việc đánh giá chi phí tìm đường trong mạng MANET không chỉ có ý nghĩa lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong nhiều lĩnh vực. Các ứng dụng như cứu hộ khẩn cấp, quân sự và các sự kiện lớn đều cần đến mạng MANET với chi phí tìm đường tối ưu.

5.1. Ứng dụng trong cứu hộ khẩn cấp

Trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, mạng MANET có thể được sử dụng để thiết lập liên lạc nhanh chóng. Việc đánh giá chi phí tìm đường giúp đảm bảo rằng thông tin được truyền tải hiệu quả nhất.

5.2. Ứng dụng trong quân sự

Mạng MANET cũng được sử dụng trong các hoạt động quân sự, nơi mà việc duy trì liên lạc là rất quan trọng. Đánh giá chi phí tìm đường giúp tối ưu hóa các chiến lược truyền thông trong môi trường không ổn định.

VI. Kết luận và tương lai của nghiên cứu chi phí tìm đường

Nghiên cứu về chi phí tìm đường trong mạng MANET là một lĩnh vực quan trọng và đang phát triển. Các giao thức định tuyến cần được cải tiến để đáp ứng tốt hơn với các thách thức trong môi trường di động. Tương lai của nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc phát triển các giao thức mới và cải tiến các giao thức hiện tại để tối ưu hóa chi phí tìm đường.

6.1. Hướng phát triển giao thức định tuyến mới

Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc phát triển các giao thức định tuyến mới, có khả năng tự thích ứng với các điều kiện mạng khác nhau, nhằm giảm thiểu chi phí tìm đường.

6.2. Tích hợp công nghệ mới vào mạng MANET

Việc tích hợp các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo và học máy vào mạng MANET có thể giúp cải thiện hiệu suất và giảm chi phí tìm đường, mở ra nhiều cơ hội mới cho nghiên cứu và ứng dụng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, mạng không dây ngày càng trở nên phổ biến và đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các thiết bị di động. Theo ước tính, số lượng thiết bị di động kết nối mạng không dây toàn cầu đã vượt qua hàng tỷ đơn vị, tạo ra nhu cầu cấp thiết về các giải pháp mạng linh hoạt, hiệu quả và tiết kiệm năng lượng. Mạng MANET (Mobile Ad hoc Network) là một loại mạng không dây đặc biệt, không phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng cố định, cho phép các thiết bị di động tự tổ chức và truyền thông tin với nhau trong phạm vi động.

Tuy nhiên, đặc điểm động của MANET cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc định tuyến, đặc biệt là chi phí tìm đường – một yếu tố quyết định hiệu suất và độ tin cậy của mạng. Luận văn tập trung đánh giá chi phí tìm đường của một số giao thức định tuyến điển hình trong mạng MANET dưới các ngữ cảnh khác nhau, nhằm mục tiêu phân tích, so sánh và đề xuất giải pháp tối ưu cho việc định tuyến trong môi trường mạng động với mức độ di động và tải khác nhau. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi mô phỏng mạng MANET với số lượng nút từ khoảng 50 đến 100, sử dụng bộ mô phỏng NS2, trong khoảng thời gian mô phỏng từ vài phút đến vài giờ thực tế.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn toàn diện về hiệu quả của các giao thức định tuyến phổ biến như DSDV, AODV, DSR, OLSR, TORA… trong việc cân bằng giữa chi phí tìm đường, độ trễ và tiêu thụ năng lượng, từ đó hỗ trợ các nhà nghiên cứu và kỹ sư mạng lựa chọn hoặc phát triển giao thức phù hợp cho các ứng dụng thực tế như mạng khẩn cấp, quân sự, hoặc mạng cảm biến di động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình cơ bản về mạng không dây và định tuyến trong mạng MANET, bao gồm:

• Lý thuyết mạng không dây ad hoc: Mạng MANET là mạng tự tổ chức, không có cơ sở hạ tầng cố định, các nút mạng vừa là thiết bị truyền thông vừa là bộ định tuyến. Tính chất động và phân tán của mạng ảnh hưởng lớn đến việc định tuyến và quản lý tài nguyên.

• Mô hình định tuyến trong mạng MANET: Giao thức định tuyến được phân loại theo chiến lược hoạt động như định tuyến chủ động (proactive), định tuyến phản ứng (reactive), và định tuyến lai (hybrid). Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng về chi phí tìm đường, độ trễ và tiêu thụ năng lượng.

• Khái niệm chi phí tìm đường: Bao gồm các yếu tố như số lượng gói tin điều khiển, thời gian phát hiện và thiết lập đường đi, mức tiêu thụ năng lượng cho việc truyền thông tin định tuyến, và độ ổn định của đường đi.

• Mô hình mô phỏng mạng NS2: Bộ công cụ mô phỏng mạng NS2 được sử dụng để thiết lập mô hình mạng MANET, tích hợp các giao thức định tuyến, và thu thập số liệu về chi phí tìm đường trong các ngữ cảnh khác nhau.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô phỏng trên bộ công cụ NS2, với các bước chính:

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ các mô phỏng mạng MANET với số lượng nút từ 50 đến 100, các mô hình di động như Random Waypoint và Random Walk, các mô hình lưu lượng TCP và CBR.

• Phương pháp chọn mẫu: Mô hình mạng được thiết lập với các tham số cố định về diện tích vùng phủ sóng, tốc độ di chuyển của nút, và số lượng nguồn phát dữ liệu. Các giao thức định tuyến điển hình như DSDV, AODV, DSR, OLSR, TORA được tích hợp và đánh giá.

• Phương pháp phân tích: Thu thập các chỉ số chi phí tìm đường như số gói tin điều khiển trung bình, thời gian phát hiện đường đi, chi phí tiêu thụ năng lượng, và độ ổn định đường đi. So sánh hiệu quả của các giao thức trong các ngữ cảnh khác nhau về mật độ nút, tốc độ di chuyển, và tải mạng.

• Timeline nghiên cứu: Quá trình mô phỏng và phân tích diễn ra trong khoảng thời gian vài tháng, bao gồm thiết kế mô hình, chạy mô phỏng, thu thập và xử lý dữ liệu, so sánh và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chi phí tìm đường của giao thức chủ động (DSDV, OLSR) cao hơn giao thức phản ứng (AODV, DSR)
   Mô phỏng cho thấy, số lượng gói tin điều khiển trung bình của DSDV và OLSR cao hơn từ 20% đến 35% so với AODV và DSR trong các mô hình mạng có 50-70 nút. Điều này do giao thức chủ động phải duy trì bảng định tuyến cập nhật liên tục, trong khi giao thức phản ứng chỉ tìm đường khi cần thiết.

2. Thời gian phát hiện đường đi của giao thức phản ứng nhanh hơn giao thức chủ động trong môi trường di động cao
   Ở tốc độ di chuyển nút trung bình 10 m/s, thời gian phát hiện đường đi trung bình của AODV và DSR thấp hơn khoảng 25% so với DSDV và OLSR. Giao thức phản ứng thích nghi tốt hơn với sự thay đổi cấu trúc mạng nhanh.

3. Giao thức lai TORA và ABR thể hiện sự cân bằng tốt giữa chi phí tìm đường và độ ổn định đường đi
   TORA và ABR có chi phí tìm đường trung bình thấp hơn 15% so với DSDV và OLSR, đồng thời duy trì độ ổn định đường đi cao hơn 10% trong các mô hình mạng có mật độ nút lớn (trên 80 nút).

4. Ảnh hưởng của mô hình di động và tải mạng đến chi phí tìm đường
   Trong mô hình Random Waypoint với tải TCP, chi phí tìm đường tăng khoảng 30% so với mô hình Random Walk với tải CBR do sự thay đổi vị trí nút và lưu lượng dữ liệu không đồng đều. Điều này cho thấy giao thức cần được tối ưu hóa theo đặc điểm lưu lượng và di động thực tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả mô phỏng khẳng định rằng không có giao thức định tuyến nào hoàn hảo cho mọi ngữ cảnh mạng MANET. Giao thức chủ động như DSDV và OLSR phù hợp với mạng có mật độ nút thấp và di động hạn chế, nhờ khả năng cung cấp đường đi nhanh nhưng chi phí duy trì cao. Trong khi đó, giao thức phản ứng như AODV và DSR tiết kiệm tài nguyên hơn trong mạng động cao nhưng có thể gây độ trễ khi tìm đường.

Giao thức lai như TORA và ABR thể hiện ưu thế trong việc cân bằng chi phí và độ ổn định, phù hợp với mạng có mật độ nút lớn và di động phức tạp. Các kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành và các nghiên cứu gần đây, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn giao thức phù hợp với đặc điểm mạng và ứng dụng cụ thể.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số lượng gói tin điều khiển, thời gian phát hiện đường đi và tiêu thụ năng lượng của từng giao thức dưới các mô hình di động và tải khác nhau, giúp trực quan hóa hiệu quả từng giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa giao thức định tuyến lai cho mạng có mật độ nút cao và di động phức tạp
   Khuyến nghị phát triển và áp dụng các giao thức lai như TORA, ABR với cơ chế tự điều chỉnh tham số theo mật độ và tốc độ di chuyển nút nhằm giảm chi phí tìm đường và tăng độ ổn định. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Các nhóm nghiên cứu và phát triển phần mềm mạng.

2. Áp dụng giao thức phản ứng cho mạng có di động cao và lưu lượng không đồng đều
   Đề xuất sử dụng AODV hoặc DSR trong các ứng dụng mạng khẩn cấp, quân sự hoặc cảm biến di động, nơi di động và thay đổi cấu trúc mạng nhanh. Thời gian thực hiện: triển khai ngay trong các dự án mạng thực tế. Chủ thể: Nhà cung cấp thiết bị và dịch vụ mạng.

3. Phát triển mô hình mô phỏng đa dạng hơn để đánh giá giao thức trong các ngữ cảnh thực tế
   Khuyến khích mở rộng mô hình mô phỏng với các kịch bản di động và lưu lượng đa dạng, bao gồm các mô hình di động thực tế và lưu lượng hỗn hợp TCP/CBR để đánh giá chính xác hơn chi phí tìm đường. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng. Chủ thể: Các trung tâm nghiên cứu và trường đại học.

4. Tăng cường đào tạo và phổ biến kiến thức về lựa chọn giao thức định tuyến phù hợp
   Đề xuất tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu về mạng MANET và các giao thức định tuyến nhằm nâng cao năng lực cho kỹ sư mạng và nhà nghiên cứu. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công nghệ thông tin, truyền thông
   Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về mạng MANET và các giao thức định tuyến, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển các giải pháp mạng không dây động.

2. Kỹ sư phát triển phần mềm và thiết bị mạng không dây
   Thông tin về chi phí tìm đường và hiệu quả các giao thức giúp lựa chọn và tối ưu hóa giao thức phù hợp cho các sản phẩm và dịch vụ mạng.

3. Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng và viễn thông
   Nghiên cứu giúp đánh giá và áp dụng các giải pháp mạng không dây linh hoạt, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ trong các môi trường mạng động.

4. Các tổ chức ứng dụng mạng MANET trong thực tế
   Ví dụ như mạng khẩn cấp, quân sự, mạng cảm biến di động, nơi cần giải pháp định tuyến hiệu quả, ổn định và tiết kiệm năng lượng.

Câu hỏi thường gặp

1. Mạng MANET là gì và khác gì so với mạng không dây thông thường?
   Mạng MANET là mạng không dây tự tổ chức, không cần cơ sở hạ tầng cố định, các nút vừa là thiết bị truyền thông vừa là bộ định tuyến. Khác với mạng WLAN truyền thống có điểm truy cập cố định, MANET linh hoạt hơn trong môi trường di động.

2. Chi phí tìm đường trong mạng MANET bao gồm những yếu tố nào?
   Bao gồm số lượng gói tin điều khiển, thời gian phát hiện và thiết lập đường đi, tiêu thụ năng lượng cho việc truyền thông tin định tuyến, và độ ổn định của đường đi.

3. Giao thức định tuyến nào phù hợp cho mạng MANET có mật độ nút cao?
   Giao thức lai như TORA và ABR được đánh giá có hiệu quả tốt trong mạng có mật độ nút lớn nhờ cân bằng giữa chi phí tìm đường và độ ổn định đường đi.

4. Tại sao giao thức chủ động có chi phí tìm đường cao hơn giao thức phản ứng?
   Giao thức chủ động duy trì bảng định tuyến cập nhật liên tục, gây ra nhiều gói tin điều khiển hơn, trong khi giao thức phản ứng chỉ tìm đường khi cần thiết, tiết kiệm tài nguyên hơn.

5. Làm thế nào để giảm chi phí tìm đường trong mạng MANET?
   Có thể tối ưu hóa giao thức định tuyến theo đặc điểm mạng, sử dụng mô hình lai, điều chỉnh tham số theo mật độ và tốc độ di chuyển, đồng thời áp dụng các kỹ thuật mô phỏng và phân tích để lựa chọn giải pháp phù hợp.

Kết luận

• Luận văn đã đánh giá chi phí tìm đường của các giao thức định tuyến chủ động, phản ứng và lai trong mạng MANET qua mô phỏng NS2 với các ngữ cảnh di động và tải khác nhau.
• Giao thức phản ứng như AODV, DSR tiết kiệm chi phí hơn trong mạng động cao, trong khi giao thức chủ động như DSDV, OLSR phù hợp mạng ổn định, mật độ thấp.
• Giao thức lai TORA, ABR thể hiện sự cân bằng tốt giữa chi phí và độ ổn định, phù hợp mạng mật độ lớn.
• Nghiên cứu đề xuất tối ưu hóa giao thức, phát triển mô hình mô phỏng đa dạng và tăng cường đào tạo để nâng cao hiệu quả ứng dụng mạng MANET.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng mô hình mô phỏng, thử nghiệm thực tế và phát triển giao thức mới phù hợp hơn với các ứng dụng mạng không dây động.

Hành động khuyến nghị: Các nhà nghiên cứu và kỹ sư mạng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để lựa chọn và phát triển giao thức định tuyến phù hợp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của mạng không dây di động.