Hiện đại hóa văn học VN: Thể loại tự sự đầu thế kỷ XX

PHẦN MỞ ĐẦU

Lý do chọn đề tài

Lịch sử vấn đề

Nhiệm vụ của đề tài

Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Phƣơng pháp nghiên cứu

Đóng góp của luận án

Cấu trúc của luận án

1. CHƯƠNG 1: NHỮNG TIỀN ĐỀ HIỆN ĐẠI HÓA TỰ SỰ

1.1. Những tiền đề văn hóa xã hội

1.1.1. Đô thị và đời sống đô thị

1.1.2. Những thiết chế văn hóa và các hoạt động văn hóa

1.1.3. Báo chí và xuất bản

1.1.4. Nhà trường Pháp - Việt và mô hình giáo dục hiện đại kiểu phương Tây

1.1.5. Những lựa chọn ngôn ngữ

1.1.6. Những vận động văn hóa và tinh thần thời đại

1.1.7. Những vận động nội sinh của văn học

1.1.7.1. Truyền thống văn xuôi và tư duy tự sự; sự vận động của văn học trước thế kỷ XX

1.1.7.2. Sự hình thành của trường văn học Những tiếng nói trong trường văn học

1.1.7.3. Sự hình thành của trường văn học ở Việt Nam

1.1.7.4. Những tiếng nói trong trường văn học

1.1.7.4.1. Độc giả và tinh hoa của độc giả - giới phê bình

1.1.7.4.2. Giới nhà văn

1.1.8. Tiểu kết

2. CHƯƠNG 2: DIỄN TIẾN QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA TỰ SỰ TRONG GIAI ĐOẠN GIAO THỜI

2.1. Quá trình hình thành một quan niệm thể loại đặc trưng của giai đoạn

2.2. Quan niệm về văn chương và vị thế của thể văn tự sự trong tổng thể văn chương

2.3. Hình dung và những cách định danh thể loại

2.4. Những giá trị đặc thù của tự sự trong giai đoạn giao thời

2.5. Mối quan hệ giữa kể và tả trong tự sự nghệ thuật

2.6. Mối quan hệ giữa nghệ thuật và luân lý

2.7. Tự sự và những giá trị xã hội

2.8. Một phát triển đầy đứt đoạn

2.9. Giai đoạn cuối thế kỷ XIX – Những người đi tiên phong

2.10. Hai thập niên đầu của thế kỷ XX - Làn sóng thứ nhất những người viết tiểu thuyết quốc ngữ

2.11. Những năm 1920 và làn sóng thứ hai những người viết tiểu thuyết

2.12. Tiểu kết

3. CHƯƠNG 3: NHỮNG KHUYNH HƯỚNG HIỆN ĐẠI HÓA CẤU TRÚC HÌNH THỨC THỂ LOẠI

3.1. Tự sự ngắn - Một không gian mơ hồ

3.2. Giữa hư cấu và phi hư cấu

3.3. Tiểu thuyết và đoản thiên, hai cơ cấu luôn có sự thẩm thấu

3.4. Những dạng thức đoản thiên chủ yếu

3.5. Những cấu trúc hình thức của truyện kể

3.6. Người kể chuyện và điểm nhìn

3.6.1. Người kể chuyện

3.6.2. Giới thuyết về người kể chuyện

3.6.3. Các hình thức người kể chuyện và trần thuật Việt Nam trước năm 1932

3.6.4. Điểm nhìn trong trần thuật Việt Nam trước năm 1932

3.6.5. Các yếu tố cấu thành hành vi kể. Tác động của người kể và điểm nhìn đối với hành vi trần thuật

3.7. Sự miêu tả

3.8. Phân tích tâm lý. Sự hiện diện của tư duy phân tích và tư duy duy lý

3.9. Khi con người tự thể hiện. Lời gián tiếp tự do

3.10. Thời gian và cấu trúc truyện kể

3.10.1. Độ dài thời gian tính và tốc độ trần thuật

3.10.2. Phá vỡ trật tự của thời gian. Các mô hình trần thuật

3.11. Tiểu kết

4. CHƯƠNG 4: NGÔN NGỮ, TỰ SỰ VÀ Ý THỨC HỆ

4.1. Từ vựng, ý thức hệ và cái nhìn thế giới

4.2. Độ phong phú từ vựng

4.3. Từ vựng, ý thức hệ và những giá trị văn hóa

4.4. Cú pháp - Cuộc xung đột giữa các giá trị

4.5. Diễn ngôn; ngữ nghĩa và cấu trúc hệ thống nhân vật

4.5.1. Cơ chế tạo nghĩa của diễn ngôn

4.5.2. Ngữ nghĩa, mô hình hành động và cấu trúc ngữ nghĩa của hệ thống nhân vật

4.6. Tiểu kết

PHẦN KẾT LUẬN

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng quan về sự hình thành hệ thống thể loại tự sự nghệ thuật

Sự hình thành hệ thống thể loại tự sự nghệ thuật trong văn học Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX là một quá trình phức tạp và đa dạng. Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của văn học từ những hình thức truyền thống sang những thể loại hiện đại hơn. Các tác phẩm tự sự không chỉ phản ánh đời sống xã hội mà còn thể hiện những tư tưởng mới mẻ, phù hợp với bối cảnh lịch sử và văn hóa của thời kỳ này. Việc nghiên cứu sự hình thành này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về văn học Việt Nam mà còn mở ra những hướng đi mới cho nghiên cứu văn học hiện đại.

1.1. Những tiền đề văn hóa xã hội cho sự hình thành tự sự

Giai đoạn đầu thế kỷ XX, Việt Nam chứng kiến nhiều biến động về văn hóa và xã hội. Sự phát triển của đô thị, sự xuất hiện của báo chí và các thiết chế văn hóa mới đã tạo ra môi trường thuận lợi cho sự hình thành các thể loại tự sự nghệ thuật. Những yếu tố này không chỉ thúc đẩy sự sáng tạo của các nhà văn mà còn tạo ra một độc giả mới, có nhu cầu cao về văn học. Sự giao thoa giữa các nền văn hóa cũng góp phần làm phong phú thêm nội dung và hình thức của các tác phẩm tự sự.

1.2. Đặc điểm của thể loại tự sự trong văn học Việt Nam

Thể loại tự sự trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX có những đặc điểm nổi bật như sự đa dạng về hình thức và nội dung. Các tác phẩm tự sự không chỉ đơn thuần là kể chuyện mà còn chứa đựng những giá trị tư tưởng sâu sắc. Sự kết hợp giữa yếu tố hiện thực và hư cấu, giữa cái cá nhân và cái tập thể đã tạo nên những tác phẩm có sức sống lâu bền. Các nhà văn như Hoàng Ngọc Phách, Hồ Biểu Chánh đã đóng góp không nhỏ vào việc định hình thể loại này.

II. Vấn đề và thách thức trong quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam

Quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XX không chỉ đơn thuần là sự tiếp nhận các yếu tố văn hóa phương Tây mà còn là một cuộc cách mạng trong tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, quá trình này cũng gặp phải nhiều thách thức, từ việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống đến việc tìm kiếm một bản sắc văn học mới. Những vấn đề này đã đặt ra cho các nhà văn và nhà nghiên cứu nhiều câu hỏi về định hướng phát triển của văn học Việt Nam.

2.1. Sự đứt gãy giữa văn học truyền thống và hiện đại

Sự chuyển đổi từ văn học Hán - Nôm sang văn học quốc ngữ đã tạo ra một sự đứt gãy trong lịch sử văn học Việt Nam. Nhiều nhà văn đã phải đối mặt với áp lực từ việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống trong khi vẫn phải đổi mới để phù hợp với xu thế hiện đại. Điều này dẫn đến những tranh cãi về bản sắc văn học và vai trò của văn học trong xã hội.

2.2. Những thách thức trong việc tiếp nhận văn học phương Tây

Việc tiếp nhận văn học phương Tây không chỉ đơn thuần là sao chép mà còn là một quá trình phức tạp. Các nhà văn Việt Nam đã phải tìm cách kết hợp giữa các yếu tố văn hóa phương Tây và bản sắc văn hóa dân tộc. Điều này không chỉ đòi hỏi sự sáng tạo mà còn cần có sự nhạy bén trong việc lựa chọn và áp dụng các hình thức nghệ thuật mới.

III. Phương pháp nghiên cứu sự hình thành thể loại tự sự nghệ thuật

Để nghiên cứu sự hình thành hệ thống thể loại tự sự nghệ thuật trong văn học Việt Nam, cần áp dụng nhiều phương pháp khác nhau. Phân tích văn bản, so sánh văn học và nghiên cứu lịch sử văn học là những phương pháp quan trọng giúp làm rõ những biến đổi trong thể loại tự sự. Việc kết hợp các phương pháp này sẽ giúp tạo ra một cái nhìn toàn diện hơn về sự phát triển của văn học Việt Nam trong giai đoạn này.

3.1. Phân tích văn bản và thể loại tự sự

Phân tích văn bản là phương pháp chủ yếu trong nghiên cứu thể loại tự sự. Qua việc phân tích các tác phẩm cụ thể, có thể nhận diện được những đặc điểm nổi bật của thể loại này, từ cấu trúc, ngôn ngữ đến các yếu tố nghệ thuật. Điều này giúp làm rõ hơn về sự phát triển của thể loại tự sự trong bối cảnh văn học Việt Nam.

3.2. So sánh văn học và ảnh hưởng của văn hóa

So sánh văn học giữa các nền văn hóa khác nhau sẽ giúp nhận diện được những ảnh hưởng lẫn nhau trong quá trình hình thành thể loại tự sự. Việc tìm hiểu các tác phẩm văn học từ các nền văn hóa khác sẽ giúp làm phong phú thêm nội dung và hình thức của thể loại tự sự nghệ thuật trong văn học Việt Nam.

IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu sự hình thành hệ thống thể loại tự sự nghệ thuật không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc giảng dạy và nghiên cứu văn học. Những kết quả từ nghiên cứu này có thể giúp các nhà giáo dục xây dựng chương trình giảng dạy phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh, sinh viên. Đồng thời, nó cũng mở ra những hướng đi mới cho các nghiên cứu văn học trong tương lai.

4.1. Giá trị giáo dục từ nghiên cứu văn học

Nghiên cứu văn học không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về lịch sử văn học mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng phân tích. Việc đưa các tác phẩm tự sự vào giảng dạy sẽ giúp sinh viên tiếp cận với những giá trị văn hóa và nghệ thuật phong phú của dân tộc.

4.2. Hướng đi mới cho nghiên cứu văn học

Kết quả nghiên cứu về thể loại tự sự nghệ thuật mở ra nhiều hướng đi mới cho nghiên cứu văn học. Các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục khai thác các khía cạnh khác nhau của thể loại này, từ việc phân tích các tác phẩm cụ thể đến việc nghiên cứu các xu hướng văn học hiện đại.

V. Kết luận và tương lai của nghiên cứu văn học Việt Nam

Sự hình thành hệ thống thể loại tự sự nghệ thuật trong tiến trình hiện đại hóa văn học Việt Nam là một chủ đề phong phú và đa dạng. Nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ những biến đổi trong văn học mà còn mở ra những hướng đi mới cho nghiên cứu văn học trong tương lai. Việc tiếp tục khai thác các vấn đề liên quan đến thể loại tự sự sẽ giúp làm phong phú thêm bức tranh văn học Việt Nam trong bối cảnh hiện đại.

5.1. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu văn học

Nghiên cứu văn học không chỉ giúp bảo tồn các giá trị văn hóa mà còn góp phần vào việc phát triển tư duy sáng tạo trong xã hội. Việc hiểu rõ về sự hình thành và phát triển của thể loại tự sự sẽ giúp các thế hệ sau tiếp nối và phát triển văn học Việt Nam.

5.2. Triển vọng tương lai của văn học Việt Nam

Văn học Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức trong bối cảnh toàn cầu hóa. Việc tiếp tục nghiên cứu và phát triển các thể loại tự sự sẽ giúp văn học Việt Nam khẳng định được vị thế của mình trong nền văn học thế giới.

Luận án TS Phạm Xuân Thạch: Hình thành thể loại tự sự văn học VN đầu TKXX