Nghiên cứu truyện ngắn của các nhà văn nữ đương đại: Tư duy nghệ thuật và đặc trưng thể loại

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

0.4. Phương pháp nghiên cứu

0.5. Đóng góp mới của luận án

0.6. Cấu trúc luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Một số vấn đề lí luận về tư duy nghệ thuật

1.1.1. Khái niệm tư duy nghệ thuật

1.1.2. Đặc trưng của tư duy nghệ thuật

1.1.3. Tư duy nghệ thuật theo thể loại văn học

2. CHƯƠNG 2: DIỆN MẠO TRUYỆN NGẮN NỮ ĐƢƠNG ĐẠI TRONG SỰ VẬN ĐỘNG CỦA TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM THỜI KÌ ĐỔI MỚI

2.1. Bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hóa và sự đổi mới văn học

2.2. Sự “lên ngôi” và biến đổi của thể loại truyện ngắn

2.3. Vụ “được mùa” và ưu thế của thể loại truyện ngắn

2.4. Những biến đổi của thể loại truyện ngắn

2.5. “Hiện tượng” truyện ngắn nữ đương đại

2.6. Truyện ngắn nữ trước thời kì đổi mới

2.7. Truyện ngắn nữ thời kì đổi mới

2.8. Sự hòa nhịp chung với văn chương nữ thế giới

3. CHƯƠNG 3: TRUYỆN NGẮN NỮ VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI DƢỚI GÓC NHÌN TƢ DUY NGHỆ THUẬT

3.1. Quan niệm sáng tác của các nhà văn nữ Việt Nam đương đại

3.2. Cảm quan mới về cuộc sống của các nhà văn nữ

3.3. Hình tượng cuộc sống qua góc nhìn đạo đức, thế sự

3.4. Yếu tố tự truyện như một phương thức tư duy nghệ thuật đặc thù của phái nữ

3.5. Thế giới nhân vật trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

3.5.1. Hình tượng người phụ nữ

3.5.2. Một nửa còn lại của thế giới

3.6. Thế giới biểu tượng trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

3.6.1. Con người dị biệt- khát vọng hướng thiện và khát vọng được cứu rỗi

3.6.2. Sex- bản năng hay là khát vọng tình yêu

3.6.3. Giấc mơ- thế giới tâm linh thẳm sâu của con người

3.6.4. Thiên nhiên- dấu vết cổ mẫu và những ẩn dụ về cuộc đời con người

3.7. Không gian, thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

3.7.1. Những cặp tương quan không gian tiêu biểu trong truyện ngắn nữ

3.7.2. Cảm thức thời gian trong truyện ngắn nữ

4. CHƯƠNG 4: ĐẶC TRƢNG THỂ LOẠI TRUYỆN NGẮN NỮ VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI

4.1. Người kể chuyện ngôi thứ nhất trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

4.1.1. Các kiểu loại người kể chuyện ngôi thứ nhất trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

4.1.2. Đặc trưng điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ nhất trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

4.2. Nghệ thuật xây dựng tình huống

4.2.1. Tình huống giàu kịch tính

4.2.2. Tình huống tâm trạng

4.2.3. Tình huống tự nhận thức

4.3. Nghệ thuật tổ chức cốt truyện

4.3.1. Các loại hình cốt truyện trong truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại

4.3.2. Thủ pháp độc thoại nội tâm và “dòng ý thức”

4.3.3. Xây dựng các kiểu kết truyện theo nguyên lí “đồng sáng tạo”

4.4. Những sáng tạo về mặt kết cấu

4.4.1. Kết cấu đảo lộn thời gian tuyến tính

4.4.2. Kết cấu vòng tròn

4.4.3. Kết cấu truyện lồng trong truyện

4.4.4. Kết cấu liên văn bản

4.4.5. Kết cấu lắp ghép, phân mảnh

4.5. Ngôn ngữ và giọng điệu

4.5.1. Ngôn ngữ đa phong cách

4.5.2. Giọng điệu đa sắc thái

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu

Nghiên cứu về truyện ngắn của các nhà văn nữ đương đại đã trở thành một lĩnh vực quan trọng trong phân tích văn học. Từ năm 1986, khi Đại hội Đảng VI diễn ra, văn học Việt Nam đã trải qua nhiều biến đổi lớn, đặc biệt là sự xuất hiện của các tác giả nữ. Sự gia tăng số lượng tác phẩm của họ không chỉ phản ánh sự phát triển của văn học nữ mà còn cho thấy sự thay đổi trong tư duy nghệ thuật. Các nhà văn nữ đã mang đến những góc nhìn mới mẻ, thể hiện rõ nét đặc trưng thể loại của truyện ngắn. Họ không chỉ viết về cuộc sống mà còn khám phá sâu sắc tâm tư, tình cảm của nhân vật, từ đó tạo nên những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao. Sự “lên ngôi” của các tác giả nữ không chỉ là một hiện tượng mà còn là một dấu hiệu cho thấy sự chuyển mình của văn học đương đại. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ những đặc điểm riêng biệt trong tư duy sáng tạo của họ mà còn góp phần vào việc khẳng định vị trí của văn học nữ trong bối cảnh văn học Việt Nam hiện đại.

1.1. Khái niệm tư duy nghệ thuật

Tư duy nghệ thuật được hiểu là quá trình nhận thức và sáng tạo của các nhà văn, trong đó họ không chỉ phản ánh hiện thực mà còn thể hiện quan điểm, cảm xúc và tư tưởng của mình. Theo các nhà nghiên cứu, tư duy nghệ thuật không chỉ đơn thuần là việc mô tả mà còn là sự khôi phục và sáng tạo các biểu tượng, hình tượng hóa hiện thực theo cách riêng của mỗi tác giả. Điều này đặc biệt quan trọng trong truyện ngắn, nơi mà không gian và thời gian thường bị giới hạn, đòi hỏi nhà văn phải tinh tế trong việc chọn lọc và thể hiện nội dung. Tư duy nghệ thuật của các nhà văn nữ thường mang tính nhạy cảm, sâu sắc và đa chiều, phản ánh những khía cạnh tinh tế của cuộc sống và tâm hồn con người.

1.2. Đặc trưng thể loại truyện ngắn

Thể loại truyện ngắn có những đặc trưng riêng biệt, bao gồm sự cô đọng, súc tích và khả năng tạo ra những ấn tượng mạnh mẽ trong một khoảng thời gian ngắn. Các nhà văn nữ đã tận dụng những đặc điểm này để truyền tải những thông điệp sâu sắc về cuộc sống, tình yêu và những khát vọng của con người. Họ thường sử dụng các yếu tố như tình huống kịch tính, người kể chuyện và ngôn ngữ đa dạng để tạo nên những tác phẩm độc đáo. Đặc biệt, việc sử dụng người kể chuyện ngôi thứ nhất giúp tăng cường tính chân thực và gần gũi trong các tác phẩm, từ đó tạo ra sự kết nối mạnh mẽ với độc giả. Những yếu tố này không chỉ làm nổi bật phong cách sáng tác của các nhà văn nữ mà còn khẳng định giá trị nghệ thuật của truyện ngắn trong nền văn học Việt Nam đương đại.

II. Diện mạo truyện ngắn nữ đương đại

Sự phát triển của truyện ngắn nữ trong thời kỳ đổi mới đã tạo ra một diện mạo mới cho văn học Việt Nam. Các tác giả nữ không chỉ đơn thuần là người kể chuyện mà còn là những người khám phá sâu sắc tâm tư, tình cảm của nhân vật. Họ đã đưa vào tác phẩm của mình những vấn đề xã hội, những khát vọng và nỗi đau của con người trong bối cảnh lịch sử, văn hóa đầy biến động. Sự “lên ngôi” của các nhà văn nữ không chỉ là một hiện tượng mà còn là một dấu hiệu cho thấy sự chuyển mình của văn học đương đại. Các tác phẩm của họ thường mang tính tự sự, thể hiện rõ nét tính cách nhân vật và những mối quan hệ phức tạp trong xã hội. Điều này không chỉ giúp làm phong phú thêm nội dung của truyện ngắn mà còn khẳng định vị trí của văn học nữ trong bối cảnh văn học Việt Nam hiện đại.

2.1. Bối cảnh lịch sử và xã hội

Bối cảnh lịch sử và xã hội có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của truyện ngắn nữ. Thời kỳ đổi mới đã mở ra nhiều cơ hội cho các nhà văn nữ thể hiện tiếng nói của mình. Họ đã tận dụng những thay đổi này để khám phá và phản ánh những vấn đề xã hội, những khát vọng và nỗi đau của con người. Các tác phẩm của họ thường mang tính tự sự, thể hiện rõ nét tính cách nhân vật và những mối quan hệ phức tạp trong xã hội. Điều này không chỉ giúp làm phong phú thêm nội dung của truyện ngắn mà còn khẳng định vị trí của văn học nữ trong bối cảnh văn học Việt Nam hiện đại.

2.2. Sự hòa nhịp với văn chương nữ thế giới

Sự phát triển của truyện ngắn nữ Việt Nam đương đại không chỉ diễn ra trong bối cảnh nội địa mà còn hòa nhịp với văn chương nữ thế giới. Các nhà văn nữ Việt Nam đã tiếp thu và vận dụng những xu hướng mới trong văn học quốc tế, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Họ đã tạo ra những tác phẩm độc đáo, phản ánh những vấn đề xã hội, tâm lý và văn hóa đặc trưng của người phụ nữ Việt Nam. Sự giao thoa này không chỉ làm phong phú thêm nội dung của truyện ngắn mà còn khẳng định vị trí của văn học nữ trong bối cảnh văn học toàn cầu.

Luận án tiến sĩ về tư duy nghệ thuật và đặc trưng thể loại trong truyện ngắn của các nhà văn nữ đương đại