Văn Học Siêu Hư Cấu và Cảm Quan Hậu Hiện Đại trong Văn Xuôi Việt Nam Thời Đầu Đổi Mới: Luận Án Tiến Sĩ

Nghiên cứu này ra đời từ nhu cầu cấp thiết về sự cập nhật của lý thuyết văn học ở Việt Nam. Sự thiếu hụt các lý thuyết hiện đại dẫn đến những phê bình chủ quan và thiếu cơ sở. Đặc biệt, các tác phẩm văn xuôi siêu hư cấu thời kỳ đầu Đổi Mới thường nhận được những đánh giá trái chiều. Luận án này nhằm cải tiến hệ thống lý thuyết, bằng cách giới thiệu và ứng dụng các lý thuyết phê bình hiện đại để giải quyết những vấn đề còn tồn đọng trong phê bình văn học.

Luận án này ý thức được việc tiếp cận một lĩnh vực rộng lớn, song còn nhiều khó khăn. Chưa có một nghiên cứu toàn diện nào trước đó giới thiệu một cách đầy đủ lý thuyết siêu hư cấu ở Việt Nam. Mặc dù một vài nhà lý luận văn học có nhắc đến khái niệm này, nhưng chỉ dừng lại ở mức tham khảo. Khó khăn đến từ việc các hiện tượng văn học liên quan đến khái niệm này đã được bàn luận nhiều trong quá khứ. Do đó, luận án tập trung vào giai đoạn đầu Đổi Mới để có cái nhìn chi tiết hơn về sự hình thành dòng văn học này.

Khái niệm siêu hư cấu mới chỉ xuất hiện lẻ tẻ trong một số bài viết giới thiệu các lý thuyết văn học hậu hiện đại. Nó được nhắc đến như một khái niệm tham chiếu, chứ chưa phải là một hệ thống lý thuyết hoàn chỉnh. Bài viết Siêu tiểu thuyết của thời hậu hiện đại của Trịnh Thanh Thủy là một trong số ít những công trình áp dụng khái niệm này để nghiên cứu một tác phẩm văn học Việt Nam, tuy mới dừng ở mức phác thảo sơ sài.

Lý thuyết hậu hiện đại đã được giới thiệu tương đối nhiều ở Việt Nam, tuy chưa thật sự hệ thống và đầy đủ. Quá trình tiếp nhận lý thuyết này ở Việt Nam gặp nhiều khó khăn, do những điều kiện khoa học kỹ thuật và xã hội lịch sử chưa chín muồi. Thuật ngữ "hậu hiện đại" xuất hiện lần đầu tiên trên báo chí nước ta vào năm 1989 trong bài viết của Greg Lockhart về Nguyễn Huy Thiệp, gợi mở hướng tiếp cận tác phẩm này từ một số nét tương đồng với các tác giả nước ngoài.

Sử dụng các từ khóa LSI một cách tự nhiên và hợp lý là yếu tố quan trọng để tối ưu hóa nội dung luận án cho SEO. Điều này giúp tăng khả năng hiển thị của luận án trên các công cụ tìm kiếm khi người dùng tìm kiếm thông tin liên quan đến văn học siêu hư cấu, cảm quan hậu hiện đại, và văn xuôi Việt Nam thời Đổi Mới. Các từ khóa LSI giúp mở rộng phạm vi tìm kiếm và thu hút độc giả quan tâm đến đề tài này.

Luận án tập trung vào lý thuyết siêu hư cấu biên sử, nhấn mạnh rằng lịch sử không phải là một thực thể khách quan, mà là một cấu trúc được xây dựng. Các nhà văn sử dụng siêu hư cấu biên sử để tái hiện lịch sử một cách đa chiều và phản biện lại các diễn ngôn chính thống. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh văn học Việt Nam thời Đổi Mới, khi các nhà văn có cơ hội nhìn lại và đánh giá lại quá khứ.

Các nhà văn sử dụng nhiều chiến lược để biểu đạt quá khứ lịch sử trong văn xuôi siêu hư cấu. Trong đó, sử dụng tính liên văn bản và tính giễu nhại phổ biến nhằm giải cấu trúc các diễn ngôn lịch sử. Nguyễn Huy Thiệp là một ví dụ điển hình, ông thường sử dụng các nhân vật lịch sử và sự kiện lịch sử để tạo ra những câu chuyện đa nghĩa, phản ánh sự phức tạp của quá khứ.

Luận án xem xét cách lịch sử được nhìn nhận qua các góc độ khác nhau, bao gồm cả quan điểm của người phương Tây và phụ nữ. Các tác phẩm như Vàng lửa thể hiện cái nhìn của người phương Tây về lịch sử Việt Nam. Trong khi đó, các tác phẩm như Phẩm tiết, Chút thoáng Xuân Hương, Nguyễn Thị Lộ lại khám phá lịch sử từ góc độ nữ tính, mang đến những hiểu biết sâu sắc hơn về vai trò của phụ nữ trong lịch sử.

Luận án đi sâu vào phân tích các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Huy Thiệp, như Tướng về hưu, Không có vua, Vàng lửa. Nghiên cứu này tập trung vào cách Thiệp sử dụng siêu hư cấu biên sử để tái hiện các sự kiện lịch sử và phản ánh những vấn đề xã hội đương đại. Phân tích này nhấn mạnh sự phá vỡ các quy ước kể chuyện truyền thống và tạo ra một không gian đối thoại mở.

Tính đa thanh và tính liên văn bản là những đặc điểm nổi bật trong truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp. Ông thường sử dụng nhiều giọng điệu và góc nhìn khác nhau để kể một câu chuyện, tạo ra một bức tranh phức tạp và đa chiều về lịch sử và xã hội. Tính liên văn bản giúp Thiệp kết nối các tác phẩm văn học khác nhau, tạo ra những tầng ý nghĩa mới và thách thức các diễn giải truyền thống.

Văn học siêu hư cấu thường thể hiện sự hoài nghi về các giá trị truyền thống. Các nhà văn sử dụng các thủ pháp như tính giễu nhại và tính nhại để phá vỡ các khuôn mẫu và đặt câu hỏi về các chuẩn mực xã hội. Điều này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức và tư duy của con người trong bối cảnh hậu hiện đại.

Tính phi trung tâm là một đặc điểm quan trọng của văn học siêu hư cấu. Các nhà văn thường từ chối một góc nhìn duy nhất và thay vào đó, tập trung vào nhiều góc nhìn khác nhau. Điều này phản ánh sự đa dạng và phức tạp của xã hội hiện đại, nơi không có một chân lý tuyệt đối nào.

Văn học siêu hư cấu đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển của văn học Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn Đổi Mới. Nó đã mở ra những hướng đi mới cho các nhà văn và mang đến những trải nghiệm đọc khác biệt cho độc giả. Đồng thời, nó cũng góp phần vào việc khám phá và phê bình các vấn đề xã hội.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của công nghệ, văn học siêu hư cấu đang đối mặt với nhiều thách thức. Các nhà văn cần phải tìm ra những cách thức mới để duy trì sự hấp dẫn của thể loại này và kết nối với độc giả hiện đại. Tuy nhiên, cũng có nhiều cơ hội để phát triển văn học siêu hư cấu, như việc sử dụng các phương tiện truyền thông mới và khám phá các chủ đề mới.