Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu truyện ngắn đương đại Đồng bằng sông Cửu Long từ góc nhìn văn hóa

LỜI CAM ĐOAN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

1.1. Những công trình ở nước ngoài về văn hóa học được dịch thuật và giới thiệu ở Việt Nam

1.2. Những công trình ở Việt Nam về văn hóa học và vận dụng văn hóa học vào nghiên cứu văn học

1.3. Những công trình nghiên cứu về truyện ngắn đương đại Đồng bằng sông Cửu Long

1.4. Bàn về thành tựu

1.5. Bàn về hạn chế

1.6. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: TRUYỆN NGẮN ĐƯƠNG ĐẠI ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG, NHÌN TỪ VĂN HÓA HỌC - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VÀ LỊCH SỬ

2.1. Những căn cứ lý thuyết

2.2. Một số khái niệm cơ bản

2.3. Một số khuynh hướng nghiên cứu văn học dưới lăng kính văn hóa

2.4. Những căn cứ lịch sử

2.5. Điều kiện tự nhiên, lịch sử, xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long

2.6. Đôi nét về các tác giả có truyện ngắn ở Đồng bằng sông Cửu Long 1986-2016

2.7. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: TRUYỆN NGẮN ĐƯƠNG ĐẠI ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG - CHỦ ĐỀ VÀ NHÂN VẬT VĂN HÓA

3.1. BALLAD. Với cây cối, muông thú

3.2. Văn hóa thờ cúng tổ tiên

3.3. Văn hóa thờ thánh thần

3.4. Nhân vật văn hóa

3.4.1. Nhân vật trọng nghĩa, hiếu khách và tài tử

3.4.2. Nhân vật năng động, thực tiễn

3.5. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: TRUYỆN NGẮN ĐƯƠNG ĐẠI ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG - CÁC THỦ PHÁP NGHỆ THUẬT BIỂU ĐẠT VĂN HÓA

4.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

4.1.1. Miêu tả ngoại hình nhân vật

4.1.2. Miêu tả hành động nhân vật

4.1.3. Miêu tả tâm lí của nhân vật

4.2. Biểu tượng dòng sông

4.3. Biểu tượng cánh đồng

4.4. Không gian văn hóa

4.5. Thời gian văn hóa

4.6. Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đậm chất văn hóa

4.6.1. Nghệ thuật sử dụng lớp từ biến âm

4.6.2. Nghệ thuật sử dụng lớp từ chỉ địa danh

4.6.3. Nghệ thuật sử dụng lớp từ chỉ sự vật, hiện tượng

4.6.4. Nghệ thuật sử dụng lớp từ chỉ tên người và cách xưng hô

4.6.5. Nghệ thuật sử dụng khí từ, lớp ngữ khẩu ngữ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về luận án

Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc nghiên cứu truyện ngắn đương đại của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) từ góc nhìn văn hóa. Luận án nhằm khám phá những đặc trưng văn hóa được phản ánh qua các tác phẩm truyện ngắn, đồng thời phân tích sự tương tác giữa văn học và văn hóa trong bối cảnh đương đại. Đối tượng nghiên cứu chính là các truyện ngắn được sáng tác từ năm 1986 đến 2016, với mục tiêu làm nổi bật những giá trị văn hóa độc đáo của vùng đất này.

1.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Luận án tập trung vào các tác phẩm truyện ngắn đương đại của ĐBSCL, đặc biệt là những tác phẩm có dấu ấn văn hóa sâu sắc. Phạm vi nghiên cứu bao gồm cả lý thuyết văn hóa học và thực tiễn sáng tác, với việc khảo sát hơn 200 tác phẩm từ khoảng 40 tác giả. Năm 1986 được chọn làm mốc thời gian quan trọng, đánh dấu sự đổi mới trong văn học Việt Nam.

1.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng phương pháp phân tích văn hóa học kết hợp với các phương pháp liên ngành như xã hội học, sinh thái học, và ký hiệu học. Cách tiếp cận này giúp làm rõ mối quan hệ giữa văn học và văn hóa, đồng thời khám phá những biểu tượng văn hóa được thể hiện trong các tác phẩm.

II. Truyện ngắn đương đại ĐBSCL từ góc nhìn văn hóa

Luận án đi sâu vào phân tích các chủ đề văn hóa và nhân vật văn hóa trong truyện ngắn đương đại của ĐBSCL. Các tác phẩm được nghiên cứu không chỉ phản ánh đời sống văn hóa của người dân miền Tây Nam Bộ mà còn thể hiện những giá trị truyền thống và hiện đại đan xen. Qua đó, luận án làm nổi bật vai trò của văn học trong việc lưu giữ và truyền tải văn hóa.

2.1. Chủ đề văn hóa

Các chủ đề như văn hóa sông nước, văn hóa thờ cúng tổ tiên, và văn hóa dân gian được khai thác sâu trong các tác phẩm. Những chủ đề này không chỉ phản ánh đặc trưng văn hóa của ĐBSCL mà còn thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên.

2.2. Nhân vật văn hóa

Các nhân vật trong truyện ngắn thường mang đậm tính cách và phẩm chất của người dân miền Tây, như trọng nghĩa, hiếu khách, và năng động. Những nhân vật này không chỉ là đại diện cho văn hóa địa phương mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.

III. Nghệ thuật biểu đạt văn hóa trong truyện ngắn

Luận án phân tích các thủ pháp nghệ thuật được sử dụng để biểu đạt văn hóa trong truyện ngắn đương đại của ĐBSCL. Các yếu tố như ngôn ngữ, không gian, và thời gian được khai thác để làm nổi bật những đặc trưng văn hóa của vùng đất này.

3.1. Ngôn ngữ văn hóa

Ngôn ngữ trong các tác phẩm mang đậm chất địa phương, với việc sử dụng các từ ngữ chỉ địa danh, sự vật, và hiện tượng đặc trưng của ĐBSCL. Điều này không chỉ tạo nên sự chân thực mà còn làm nổi bật bản sắc văn hóa của vùng đất.

3.2. Không gian và thời gian văn hóa

Không gian và thời gian trong truyện ngắn thường gắn liền với đời sống sông nước và các hoạt động văn hóa truyền thống. Những yếu tố này giúp tái hiện một cách sinh động bức tranh văn hóa của ĐBSCL.

IV. Đóng góp và ý nghĩa của luận án

Luận án không chỉ góp phần làm sáng tỏ những đặc trưng văn hóa của ĐBSCL qua truyện ngắn đương đại mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc kết hợp văn học và văn hóa. Những kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong giảng dạy và nghiên cứu văn học địa phương, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của vùng đất này.

4.1. Đóng góp khoa học

Luận án đã khảo sát và phân tích sâu hơn 200 tác phẩm truyện ngắn, làm nổi bật những đặc trưng văn hóa của ĐBSCL. Đây là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực văn học và văn hóa.

4.2. Ý nghĩa thực tiễn

Những kết quả nghiên cứu từ luận án có thể được sử dụng để phát triển các chương trình giảng dạy về văn học địa phương, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa của ĐBSCL trong cộng đồng.

Luận án tiến sĩ: Khám phá truyện ngắn đương đại Đồng bằng sông Cửu Long qua lăng kính văn hóa