I. Lý luận về chế định cấp dưỡng
Chế định cấp dưỡng là một phần quan trọng trong Luật Hôn nhân và Gia đình, thể hiện trách nhiệm và nghĩa vụ giữa các thành viên trong gia đình. Luận án tiến sĩ này tập trung phân tích khái niệm, bản chất, và ý nghĩa xã hội của chế định này. Cấp dưỡng không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn mang tính nhân văn, đảm bảo sự chăm sóc và hỗ trợ vật chất cho những người không có khả năng tự lo liệu cuộc sống. Luận án cũng khảo sát sự phát triển của chế định này qua các giai đoạn lịch sử, từ thời kỳ phong kiến đến hiện đại, cho thấy sự tiến bộ và hoàn thiện của pháp luật Việt Nam.
1.1. Khái niệm cấp dưỡng
Cấp dưỡng được định nghĩa là việc cung cấp các điều kiện vật chất để đảm bảo cuộc sống cho người khác trong mối quan hệ gia đình. Nghĩa vụ này xuất phát từ bản năng tự nhiên của con người trong việc duy trì sự sống và phát triển. Trong lịch sử, từ thời kỳ nguyên thủy, con người đã biết chia sẻ thức ăn và chăm sóc lẫn nhau. Đến thời kỳ phong kiến, các quy định về cấp dưỡng được ghi nhận trong các bộ luật cổ như Hồng Đức thiện chính thư, thể hiện tư tưởng Nho giáo về hiếu nghĩa và trách nhiệm gia đình.
1.2. Bản chất và ý nghĩa xã hội
Bản chất của cấp dưỡng là sự đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ giữa các thành viên gia đình, đặc biệt là người chưa thành niên, người già, và người tàn tật. Ý nghĩa xã hội của chế định này là góp phần ổn định gia đình và xã hội, thúc đẩy tinh thần tương thân tương ái. Luận án nhấn mạnh rằng, chế định cấp dưỡng không chỉ là quy định pháp lý mà còn là giá trị đạo đức, phản ánh truyền thống văn hóa và lối sống của người Việt Nam.
II. Thực tiễn áp dụng chế định cấp dưỡng
Luận án phân tích thực tiễn áp dụng chế định cấp dưỡng trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000. Các quy định về cấp dưỡng đã được mở rộng, bao gồm nghĩa vụ giữa cha mẹ và con, anh chị em, ông bà và cháu, cũng như vợ chồng khi ly hôn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều trường hợp chưa được giải quyết thỏa đáng, dẫn đến tình trạng người già, trẻ em, và người tàn tật không được chăm sóc đầy đủ. Luận án đánh giá những hạn chế trong quá trình thi hành và đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả áp dụng.
2.1. Quy định chung về cấp dưỡng
Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 quy định rõ các căn cứ phát sinh và chấm dứt nghĩa vụ cấp dưỡng, mức cấp dưỡng, và phương thức thực hiện. Luận án chỉ ra rằng, mặc dù các quy định này đã được hoàn thiện, nhưng việc áp dụng trên thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong các vụ án ly hôn và tranh chấp gia đình.
2.2. Các trường hợp cấp dưỡng
Luận án phân tích các trường hợp cụ thể như cấp dưỡng giữa cha mẹ và con, anh chị em, ông bà và cháu, cũng như vợ chồng khi ly hôn. Trong đó, cấp dưỡng giữa cha mẹ và con là phổ biến nhất, nhưng cũng gặp nhiều tranh chấp do sự thiếu hiểu biết về pháp luật và ý thức trách nhiệm của các bên.
III. Phương hướng hoàn thiện chế định cấp dưỡng
Luận án đề xuất các phương hướng hoàn thiện chế định cấp dưỡng trong bối cảnh hiện nay. Cần xác định rõ vai trò của gia đình trong việc bảo vệ quyền lợi của các thành viên, đặc biệt là người chưa thành niên, người tàn tật, và người cao tuổi. Đồng thời, cần hoàn thiện các quy định pháp luật để đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả trong quá trình thi hành. Luận án cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao ý thức pháp luật và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong xã hội.
3.1. Yêu cầu hoàn thiện
Luận án chỉ ra rằng, chế định cấp dưỡng cần được hoàn thiện dựa trên thực trạng gia đình Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Các quy định phải phù hợp với thực tế quan hệ hôn nhân và gia đình, đồng thời đảm bảo tính rõ ràng và toàn diện để tạo điều kiện thuận lợi cho việc thi hành.
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả
Các giải pháp được đề xuất bao gồm hoàn thiện chế định cấp dưỡng trong Luật Hôn nhân và Gia đình, nâng cao ý thức của cá nhân, và tăng cường hiệu quả công tác thi hành án. Luận án cũng đề nghị bổ sung các quy định về thứ tự cấp dưỡng, thời điểm cấp dưỡng, và nghĩa vụ cấp dưỡng giữa các thành viên gia đình khác như cô, dì, chú, bác.
