Luận án tiến sĩ kinh tế phát triển: Thang đo văn hóa truyền thống và ảnh hưởng đến phản ứng người tiêu dùng bán lẻ tại TP.HCM

• Tác giả: Võ Duy Minh
• Người hướng dẫn: PGS. Hồ Chí Minh
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Thống kê
• Đề tài: Ảnh Hưởng Văn Hóa Truyền Thống Đến Phản Ứng Người Tiêu Dùng Bán Lẻ Tại TP.HCM
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• Lời cam đoan
• Mục lục
• Danh mục từ viết tắt
• Danh mục bảng
• Danh mục hình
• Danh mục phụ lục
• Tóm tắt luận án
• 1. CHƯƠNG 1: Bối cảnh nghiên cứu
• 1.1. Bối cảnh Văn hóa truyền thống của Việt Nam trong thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng
• 1.2. Bối cảnh lý thuyết
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5.1. Phương pháp phát triển thang đo
• 1.5.2. Kiểm định lại bộ thang đo và các giả thuyết cho nghiên cứu chính thức
• 1.6. Ý nghĩa của nghiên cứu
• 1.6.1. Về mặt thực tiễn
• 1.6.1.1. Phát triển thang đo Văn hóa truyền thống
• 1.6.1.2. Thang đo Văn hóa truyền thống trong sự kết nối với Văn hóa Nho giáo Việt Nam và mô hình S-O-R
• 1.6.1.3. Điều chỉnh và bổ sung thang đo từ thang đo gốc
• 1.6.1.4. Thực hiện kiểm định biến trung gian xác định vị trí của nhân tố Văn hóa truyền thống
• 1.6.2. Về mặt lý thuyết
• 1.7. Kết cấu luận án
• 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
• 2.1. Tổng quan các nghiên cứu đo lường văn hóa
• 2.2. Cơ sở lý thuyết về văn hóa Nho giáo Việt Nam
• 2.2.1. Khái niệm văn hóa Nho giáo
• 2.2.2. Văn hóa Nho giáo Việt Nam
• 2.2.3. Văn hóa Nho giáo Việt Nam trong thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng
• 2.2.3.1. Khái niệm văn hóa Nho giáo Việt Nam trong thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng
• 2.3. Tổng quan các nghiên cứu về sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng
• 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài về sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng
• 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước về sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng
• 2.4. Tổng quan các nghiên cứu về sự sẵn sàng tẩy chay của người tiêu dùng
• 2.4.1. Các nghiên cứu nước ngoài về tẩy chay của người tiêu dùng
• 2.4.2. Các nghiên cứu trong nước về tẩy chay của người tiêu dùng
• 2.5. Tổng quan các mối quan hệ trong sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng
• 2.5.1. Mối quan hệ giữa sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng và sự sẵn sàng tẩy chay
• 2.5.2. Mối quan hệ của niềm tin, cam kết, chất lượng dịch vụ cảm nhận đối với sự đòi hỏi quyền lợi người tiêu dùng
• 2.5.3. Mối quan hệ của Văn hóa truyền thống đối với niềm tin, cam kết, chất lượng dịch vụ cảm nhận, đối xử ưu tiên, sự can thiệp của cơ quan chức năng
• 2.5.4. Mối quan hệ của đối xử ưu tiên đối với niềm tin, cam kết, chất lượng dịch vụ cảm nhận
• 2.5.5. Mối quan hệ của sự can thiệp của cơ quan chức năng đối với niềm tin, cam kết, chất lượng dịch vụ cảm nhận
• 2.6. Xác định khoảng trống nghiên cứu
• 2.7. Cơ sở lý thuyết về hành vi người tiêu dùng
• 2.7.1. Khái niệm người tiêu dùng
• 2.7.2. Các nhân tố chi phối hành vi của người tiêu dùng
• 2.8. Tổng quan các lý thuyết nghiên cứu hành vi người tiêu dùng
• 2.8.1. Lý thuyết trao đổi xã hội (Social exchange theory-SET)
• 2.8.2. Lý thuyết tiếp thị mối quan hệ
• 2.9. Xây dựng giả thuyết nghiên cứu
• 2.9.1. Phương pháp xây dựng giả thuyết và mô hình nghiên cứu
• 2.9.2. Xây dựng các giả thuyết nghiên cứu
• 2.9.3. Mô tả phương trình toán về vấn đề nghiên cứu
• 2.10. Khung phân tích S-O-R
• 2.10.1. Kích thích (Stimuli-S)
• 2.11. Mô hình nghiên cứu đề xuất và các giả thuyết cần kiểm định
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu luận án
• 3.2. Thiết kế nghiên cứu của luận án
• 3.2.1. Cách tiếp cận hỗn hợp
• 3.2.2. Thiết kế nghiên cứu định tính
• 3.2.2.1. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia
• 3.2.2.2. Phương pháp thảo luận nhóm
• 3.2.3. Thiết kế nghiên cứu định lượng
• 3.2.3.1. Phương pháp thiết kế bảng câu hỏi khảo sát
• 3.2.3.2. Phương pháp thu thập dữ liệu bảng khảo sát
• 3.2.4. Thiết kế mẫu cho nghiên cứu luận án
• 3.3. Quy trình phát triển thang đo
• 3.3.1. Khái niệm thang đo
• 3.3.2. Quy trình phát triển thang đo Văn hóa truyền thống
• 3.3.3. Quy trình điều chỉnh và bổ sung thang đo từ thang đo gốc
• 3.4. Công cụ thống kê đánh giá thang đo
• 3.4.1. Đánh giá độ tin cậy và phân tích nhân tố khám phá (EFA)
• 3.4.1.1. Đánh giá độ tin cậy
• 3.4.1.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA)
• 3.4.2. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA)
• 3.4.3. Mô hình cấu trúc tuyến tính SEM
• 3.4.3.1. Phương pháp tiếp cận CB-SEM
• 3.4.3.2. Mô hình đo lường CFA
• 3.4.3.3. Mô hình cấu trúc
• 3.5. Phương pháp kiểm định thang đo và mô hình nghiên cứu cho nghiên cứu chính thức
• 3.5.1. Kiểm định ước lượng mô hình bằng thủ tục bootstrap
• 3.5.2. Biến trung gian trong mô hình S-O-R
• 3.5.2.1. Khái niệm biến trung gian
• 3.5.2.2. Mục đích kiểm định biến trung gian
• 3.5.2.3. Phương pháp kiểm định biến trung gian
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH VÀ ĐỊNH LƯỢNG
• 4.1. Kết quả nghiên cứu định tính
• 4.1.1. Nghiên cứu định tính xây dựng giả thuyết, phương trình toán về vấn đề nghiên cứu và đề xuất mô hình nghiên cứu
• 4.1.2. Nghiên cứu định tính phát triển thang đo Văn hóa truyền thống
• 4.1.2.1. Nghiên cứu 1: Xây dựng định nghĩa Văn hóa truyền thống và xác định giới hạn nội dung của định nghĩa
• 4.1.2.2. Nghiên cứu 2: Đánh giá các biến quan sát trong thang đo
• 4.1.3. Nghiên cứu định tính điều chỉnh và bổ sung thang đo từ thang đo gốc
• 4.2. Kết quả nghiên cứu định lượng
• 4.2.1. Nghiên cứu 3: Gạn lọc thang đo Văn hóa truyền thống
• 4.2.2. Nghiên cứu 3: Gạn lọc thang đo cho các thang đo điều chỉnh và bổ sung từ thang đo gốc
• 4.2.3. Nghiên cứu 4: Hoàn thiện thang đo Văn hóa truyền thống
• 4.2.4. Nghiên cứu 4: Hoàn thiện bộ thang đo cho nghiên cứu chính thức
• 4.2.5. Phân tích CFA cho toàn bộ các thang đo với n4 = 386
• 4.2.6. Kết luận chung về bộ thang đo trong nghiên cứu
• 4.3. Kết quả nghiên cứu chính thức
• 4.3.1. Dữ liệu cho nghiên cứu chính thức
• 4.3.2. Đánh giá độ tin cậy của bộ thang đo
• 4.3.3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA)
• 4.3.4. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA)
• 4.3.5. Kết luận chung về bộ thang đo trong nghiên cứu
• 4.3.6. Kiểm định mô hình và các giả thuyết nghiên cứu
• 4.3.6.1. Kiểm định sai lệch phương pháp chung (CMB)
• 4.3.6.2. Kiểm định mô hình nghiên cứu
• 4.3.6.3. Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu
• 4.3.6.4. Phương sai giải thích bởi mô hình
• 4.3.7. Kết quả kiểm định ước lượng mô hình lý thuyết bằng thủ tục Bootstrap
• 4.3.8. Kết quả kiểm định biến trung gian xác định vị trí của nhân tố Văn hóa truyền thống
• 4.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.4.1. Phát triển thang đo Văn hóa truyền thống
• 4.4.2. Kết quả điều chỉnh và bổ sung thang đo từ thang đo gốc
• 4.4.3. Kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu và các giả thuyết trong nghiên cứu chính thức
• 4.4.4. Kết quả kiểm định biến trung gian trong mô hình S-O-R
• 5. HÀM Ý NGHIÊN CỨU VÀ KẾT LUẬN CHUNG
• 5.1. Những đóng góp mới của luận án
• 5.1.1. Đóng góp về mặt thực tiễn
• 5.1.1.1. Phát triển thang đo Văn hóa truyền thống
• 5.1.1.2. Thang đo Văn hóa truyền thống trong sự kết nối với Văn hóa Nho giáo Việt Nam và mô hình S-O-R
• 5.1.1.3. Điều chỉnh và bổ sung thang đo từ thang đo gốc
• 5.1.1.4. Thực hiện kiểm định biến trung gian xác định vị trí của nhân tố Văn hóa truyền thống
• 5.1.2. Đóng góp về mặt lý thuyết
• 5.2. Kết luận của nghiên cứu
• 5.3. Hàm ý nghiên cứu
• 5.3.1. Đối với nhà bán lẻ
• 5.3.2. Đối với cơ quan chức năng
• 5.3.3. Đối với người tiêu dùng
• 5.4. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài
• KẾT LUẬN CHUNG
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHẦN PHỤ LỤC

I. Văn hóa truyền thống và thị trường bán lẻ tại TP

Luận án tập trung vào việc phân tích ảnh hưởng văn hóa truyền thống đến phản ứng người tiêu dùng trong lĩnh vực bán lẻ tại TP.HCM. Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của văn hóa Nho giáo trong việc định hình hành vi tiêu dùng và thói quen mua sắm. Văn hóa truyền thống được xem là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến cách người tiêu dùng phản ứng với các chiến lược marketing và dịch vụ bán lẻ. Luận án cũng đề cập đến sự cần thiết của việc phát triển thang đo văn hóa truyền thống để đánh giá chính xác các yếu tố văn hóa trong bối cảnh thị trường hiện đại.

1.1. Văn hóa Nho giáo và hành vi tiêu dùng

Văn hóa Nho giáo đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hành vi tiêu dùng tại Việt Nam. Các giá trị như Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín ảnh hưởng đến cách người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm. Nghiên cứu chỉ ra rằng người tiêu dùng tại TP.HCM có xu hướng ưu tiên các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với giá trị văn hóa truyền thống. Điều này đặt ra thách thức cho các nhà bán lẻ trong việc thiết kế chiến lược marketing phù hợp với tâm lý người tiêu dùng.

1.2. Thị trường bán lẻ và xu hướng tiêu dùng

Thị trường bán lẻ tại TP.HCM đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ do sự phát triển của kinh tế và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, văn hóa tiêu dùng truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc định hướng xu hướng tiêu dùng. Nghiên cứu cho thấy người tiêu dùng có xu hướng ủng hộ các thương hiệu tôn trọng và phản ánh giá trị văn hóa địa phương. Điều này đòi hỏi các nhà bán lẻ phải hiểu rõ đặc điểm người tiêu dùng để xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả.

II. Phương pháp nghiên cứu và thang đo văn hóa truyền thống

Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng để phát triển và kiểm định thang đo văn hóa truyền thống. Quy trình nghiên cứu bao gồm việc phỏng vấn chuyên gia, thảo luận nhóm, và khảo sát người tiêu dùng. Thang đo văn hóa truyền thống được điều chỉnh và bổ sung từ các thang đo gốc để phù hợp với bối cảnh thị trường bán lẻ tại TP.HCM. Nghiên cứu cũng áp dụng các công cụ thống kê như EFA và CFA để đảm bảo độ tin cậy và giá trị của thang đo.

2.1. Phát triển thang đo văn hóa truyền thống

Quá trình phát triển thang đo văn hóa truyền thống được thực hiện theo quy trình của Netemeyer và cộng sự (2003). Nghiên cứu định tính được sử dụng để xác định các biến quan sát và điều chỉnh thang đo cho phù hợp với bối cảnh văn hóa Nho giáo. Kết quả cho thấy thang đo mới có độ tin cậy cao và phản ánh chính xác các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.

2.2. Kiểm định thang đo và mô hình nghiên cứu

Nghiên cứu định lượng được thực hiện với mẫu khảo sát gồm 465 người tiêu dùng tại TP.HCM. Kết quả kiểm định bằng CFA và SEM cho thấy thang đo văn hóa truyền thống đạt độ tin cậy và giá trị phân biệt cao. Mô hình nghiên cứu đề xuất cũng được kiểm định và chấp nhận, mở rộng mô hình S-O-R bằng việc bổ sung các yếu tố văn hóa và chiến lược marketing.

III. Kết quả nghiên cứu và hàm ý thực tiễn

Kết quả nghiên cứu cho thấy văn hóa truyền thống có ảnh hưởng đáng kể đến phản ứng người tiêu dùng trong lĩnh vực bán lẻ. Các yếu tố như niềm tin, cam kết, và chất lượng dịch vụ cảm nhận đóng vai trò trung gian trong mối quan hệ giữa văn hóa và hành vi tiêu dùng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người tiêu dùng có xu hướng tẩy chay các thương hiệu không đáp ứng được quyền lợi của họ. Điều này đặt ra yêu cầu cho các nhà bán lẻ trong việc xây dựng chiến lược marketing hiệu quả và tôn trọng giá trị văn hóa địa phương.

3.1. Ảnh hưởng của văn hóa truyền thống đến phản ứng người tiêu dùng

Nghiên cứu khẳng định văn hóa truyền thống là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến phản ứng người tiêu dùng. Các giá trị văn hóa như Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín tác động đến cách người tiêu dùng đánh giá sản phẩm và dịch vụ. Điều này đòi hỏi các nhà bán lẻ phải hiểu rõ tâm lý người tiêu dùng và thiết kế chiến lược phù hợp.

3.2. Hàm ý cho chiến lược marketing và quản lý bán lẻ

Kết quả nghiên cứu cung cấp hàm ý quan trọng cho các nhà bán lẻ trong việc xây dựng chiến lược marketing và quản lý bán lẻ. Các thương hiệu cần tôn trọng và phản ánh giá trị văn hóa truyền thống để thu hút và giữ chân người tiêu dùng. Ngoài ra, việc cải thiện chất lượng dịch vụ và đáp ứng quyền lợi người tiêu dùng là yếu tố then chốt để hạn chế hành vi tẩy chay.