Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông, việc kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) các trường trung học phổ thông (THPT) đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Tỉnh Cao Bằng, với hệ thống hơn 30 trường THPT, đã triển khai công tác KĐCLGD từ năm học 2013-2014 đến 2017-2018 theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) và Sở Giáo dục và Đào tạo (Sở GD&ĐT) tỉnh. Theo báo cáo tổng hợp, khoảng 95,3% trường phổ thông trên địa bàn đã thực hiện tự đánh giá, trong đó 36,2% trường đã tiến hành đánh giá ngoài và được công nhận đạt chuẩn chất lượng. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện KĐCLGD vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế về nhận thức, kỹ năng kiểm tra, đánh giá, cũng như cơ sở vật chất và nguồn lực con người.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng tổ chức thực hiện KĐCLGD các trường THPT trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động KĐCLGD, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trong giai đoạn đổi mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động tự đánh giá và đánh giá ngoài theo tiêu chuẩn quy định tại Thông tư số 42/2012/TT-BGDĐT, trong giai đoạn năm học 2013-2014 đến 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý giáo dục và các trường THPT nâng cao năng lực tổ chức KĐCLGD, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng giáo dục, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (TQM): Nhấn mạnh vai trò của việc cải tiến liên tục và sự tham gia của toàn bộ các bên liên quan trong tổ chức giáo dục nhằm nâng cao chất lượng.
  • Mô hình CIPO (Context-Input-Process-Output): Được UNESCO đề xuất, mô hình này giúp đánh giá toàn diện các yếu tố đầu vào, quá trình và đầu ra của nhà trường trong kiểm định chất lượng.
  • Khái niệm kiểm định chất lượng giáo dục: Theo Thông tư 42/2012/TT-BGDĐT, KĐCLGD là hoạt động đánh giá và công nhận mức độ thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục của nhà trường thông qua tự đánh giá và đánh giá ngoài.
  • Các khái niệm chính: Chất lượng giáo dục, tự đánh giá, đánh giá ngoài, thẩm định và công nhận chất lượng, cải tiến chất lượng sau đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu, văn bản pháp luật, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về KĐCLGD trường THPT.
  • Phương pháp điều tra thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua phiếu hỏi khảo sát đối với cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT trên địa bàn tỉnh Cao Bằng; phỏng vấn sâu lãnh đạo trường và các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý giáo dục.
  • Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả KĐCLGD.
  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý dữ liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng tổ chức thực hiện KĐCLGD.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về KĐCLGD còn hạn chế: Khoảng 68% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng và đầy đủ về mục đích, ý nghĩa của KĐCLGD; 32% còn chưa nắm rõ hoặc hiểu chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  2. Thực trạng tự đánh giá chất lượng giáo dục: 85% trường THPT đã thực hiện tự đánh giá theo tiêu chuẩn quy định, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% báo cáo tự đánh giá đạt yêu cầu về nội dung và minh chứng. Việc thu thập và xử lý minh chứng còn thiếu hệ thống và chưa đầy đủ.
  3. Hoạt động đánh giá ngoài và thẩm định: Trong giai đoạn 2013-2018, 36,2% trường đã được đánh giá ngoài và công nhận đạt chuẩn chất lượng. Kết quả đánh giá ngoài cho thấy 75% trường đạt mức chất lượng tốt, 25% còn tồn tại điểm yếu cần cải tiến.
  4. Cải tiến chất lượng sau đánh giá ngoài: Khoảng 70% trường đã xây dựng và thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng dựa trên khuyến nghị của đoàn đánh giá ngoài, tuy nhiên tiến độ và hiệu quả cải tiến còn chưa đồng đều giữa các trường.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do nhận thức chưa đồng bộ về vai trò của KĐCLGD, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên còn hạn chế, cũng như thiếu hụt về nguồn lực vật chất và công nghệ thông tin hỗ trợ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự.

Việc tự đánh giá được xem là bước nền tảng quan trọng trong quy trình KĐCLGD, tuy nhiên nếu không được tổ chức bài bản và có sự giám sát chặt chẽ sẽ dẫn đến kết quả không phản ánh đúng thực trạng. Đánh giá ngoài giúp khách quan hóa kết quả, tạo cơ sở cho việc công nhận và cải tiến chất lượng. Việc cải tiến chất lượng sau đánh giá ngoài là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của nhà trường, cần được quan tâm đúng mức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường thực hiện tự đánh giá, đánh giá ngoài và cải tiến chất lượng theo từng năm học; bảng tổng hợp điểm mạnh, điểm yếu của các trường sau đánh giá ngoài; biểu đồ tròn phân bố mức độ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về KĐCLGD.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực KĐCLGD cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về kiểm định chất lượng giáo dục, kỹ năng tự đánh giá và đánh giá ngoài. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống minh chứng và dữ liệu phục vụ tự đánh giá
    Hỗ trợ các trường THPT xây dựng hệ thống lưu trữ minh chứng khoa học, ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý dữ liệu. Mục tiêu 100% trường có hệ thống minh chứng đầy đủ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Sở GD&ĐT.

  3. Tăng cường công tác đánh giá ngoài và thẩm định chất lượng
    Mở rộng quy mô đánh giá ngoài, đảm bảo ít nhất 50% trường THPT được đánh giá ngoài trong chu kỳ 3 năm tới. Đảm bảo tính khách quan, minh bạch và công khai kết quả. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, các đoàn đánh giá ngoài.

  4. Thúc đẩy hoạt động cải tiến chất lượng sau đánh giá ngoài
    Xây dựng cơ chế giám sát, hỗ trợ và đánh giá việc thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng của các trường. Mục tiêu 80% trường hoàn thành kế hoạch cải tiến đúng tiến độ trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Ban giám hiệu trường THPT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại Sở GD&ĐT và các phòng giáo dục
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và giám sát hoạt động KĐCLGD trường THPT.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THPT
    Hỗ trợ tổ chức thực hiện tự đánh giá, chuẩn bị hồ sơ minh chứng và phối hợp với đoàn đánh giá ngoài.

  3. Giáo viên và nhân viên các trường THPT
    Nâng cao nhận thức về vai trò của KĐCLGD, tham gia tích cực vào quá trình tự đánh giá và cải tiến chất lượng.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về kiểm định chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm định chất lượng giáo dục là gì?
    Kiểm định chất lượng giáo dục là hoạt động đánh giá và công nhận mức độ thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục của nhà trường thông qua tự đánh giá và đánh giá ngoài theo tiêu chuẩn quy định.

  2. Tại sao tự đánh giá lại quan trọng trong KĐCLGD?
    Tự đánh giá giúp nhà trường nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, từ đó xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp, tạo nền tảng cho đánh giá ngoài và nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Chu kỳ kiểm định chất lượng các trường THPT là bao lâu?
    Theo quy định, chu kỳ kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục phổ thông thường là 3 đến 5 năm, tùy theo quy định của Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT địa phương.

  4. Ai chịu trách nhiệm tổ chức đánh giá ngoài?
    Đánh giá ngoài được tổ chức bởi các đoàn đánh giá ngoài do Sở GD&ĐT thành lập, gồm các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục và kiểm định chất lượng.

  5. Làm thế nào để cải tiến chất lượng giáo dục sau khi đánh giá ngoài?
    Nhà trường cần xây dựng kế hoạch cải tiến dựa trên khuyến nghị của đoàn đánh giá ngoài, triển khai các biện pháp cụ thể, giám sát tiến độ và hiệu quả thực hiện, đồng thời báo cáo kết quả cho cơ quan quản lý.

Kết luận

  • Kiểm định chất lượng giáo dục các trường THPT tại tỉnh Cao Bằng đã được triển khai bài bản trong giai đoạn 2013-2018, góp phần nâng cao nhận thức và chất lượng giáo dục.
  • Thực trạng tổ chức thực hiện KĐCLGD còn nhiều hạn chế về nhận thức, kỹ năng và nguồn lực, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống minh chứng, tăng cường đánh giá ngoài và thúc đẩy cải tiến chất lượng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường trong việc tổ chức KĐCLGD hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện hệ thống quản lý dữ liệu và mở rộng đánh giá ngoài trong vòng 2-3 năm tới nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục bền vững.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng các kết quả và đề xuất của nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm định chất lượng giáo dục tại địa phương và đơn vị mình.