Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh hiện là ngôn ngữ giao tiếp quốc tế phổ biến với khoảng 2 tỷ người sử dụng trên toàn cầu, trong đó Việt Nam coi tiếng Anh là ngoại ngữ quan trọng nhất. Từ sau đổi mới năm 1986, tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc tại hầu hết các trường đại học và phổ thông trên toàn quốc. Đặc biệt, việc Việt Nam gia nhập WTO và chuẩn bị hội nhập vào Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2015 đã thúc đẩy nhu cầu học và sử dụng tiếng Anh trong giáo dục, kinh doanh và việc làm ngày càng tăng. Dự án Ngôn ngữ Quốc gia 2020 đặt mục tiêu đến năm 2020, sinh viên tốt nghiệp các cấp học có thể sử dụng ngoại ngữ tự tin trong môi trường đa văn hóa, đa ngôn ngữ.

Tuy nhiên, tiếng Anh không còn là ngôn ngữ của người bản ngữ mà đã trở thành ngôn ngữ toàn cầu với nhiều biến thể khác nhau, gọi chung là Tiếng Anh Thế giới (World Englishes - WEs). Nghiên cứu nhằm khám phá nhận thức của giáo viên tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ Huế về WEs, khả năng tích hợp WEs vào giảng dạy, cũng như những cơ hội và thách thức trong quá trình này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giáo viên dạy sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại HUCFL trong năm 2016.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn tổng quan về thái độ của giáo viên đối với WEs, từ đó đề xuất điều chỉnh chương trình, tài liệu và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tiếng Anh trong bối cảnh giao tiếp đa dạng hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình ba vòng đồng tâm của Kachru (1992) phân loại tiếng Anh thành Inner Circle (IC - các nước bản ngữ như Anh, Mỹ, Úc), Outer Circle (OC - các nước từng là thuộc địa Anh như Singapore, Ấn Độ) và Expanding Circle (EC - các nước không thuộc thuộc địa nhưng sử dụng tiếng Anh như Việt Nam, Trung Quốc). Mô hình này giúp hiểu rõ sự phân bố và vai trò của các biến thể tiếng Anh trên thế giới.

Khái niệm Tiếng Anh Chuẩn (Standard English - SE) được định nghĩa là biến thể tiếng Anh được chấp nhận rộng rãi, chủ yếu dựa trên ngữ pháp, từ vựng và chính tả, không bao gồm phát âm. Trong khi đó, WEs bao gồm tất cả các biến thể bản địa hóa, phi bản ngữ, phản ánh sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ trong giao tiếp quốc tế.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tiếng Anh Chuẩn (SE)
  • Tiếng Anh Thế giới (WEs)
  • Mô hình ba vòng đồng tâm của Kachru
  • Biến thể tiếng Anh bản ngữ và phi bản ngữ
  • Đặc điểm ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp của WEs trong khu vực Đông Nam Á

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính nhằm khai thác sâu sắc nhận thức và quan điểm của giáo viên. Cỡ mẫu gồm 30 giáo viên dạy tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ Huế, được chọn theo phương pháp thuận tiện và đa dạng về trình độ, kinh nghiệm và giới tính.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở về nhận thức, thái độ và thực tiễn giảng dạy liên quan đến WEs. Dữ liệu định tính được thu thập qua 8 cuộc phỏng vấn sâu nhằm làm rõ hơn các quan điểm và kinh nghiệm của giáo viên.

Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong năm 2016. Dữ liệu định lượng được mã hóa và phân tích thống kê bằng tỷ lệ phần trăm, biểu đồ và bảng biểu. Dữ liệu phỏng vấn được ghi âm, phiên âm và phân tích nội dung nhằm rút ra các chủ đề chính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về WEs: 93,3% giáo viên đã từng nghe về thuật ngữ WEs và hiểu đây là các biến thể tiếng Anh khác nhau trên thế giới. Tất cả giáo viên đều đồng thuận rằng đặc điểm phân biệt các biến thể tiếng Anh chủ yếu là về phát âm (100%), tiếp theo là từ vựng (93%), trong khi ngữ pháp ít được coi là yếu tố phân biệt (23,3%).

  2. Biến thể tiếng Anh được giảng dạy: 100% giáo viên cho biết các biến thể tiếng Anh bản ngữ như Anh và Mỹ được giảng dạy rộng rãi tại Việt Nam, trong khi các biến thể phi bản ngữ như Singapore hay Úc rất ít hoặc không được đưa vào giảng dạy. Khoảng 10% giáo viên cho biết có giảng dạy tiếng Anh Úc nhưng không có trong tài liệu chính thức.

  3. Tài liệu giảng dạy: 100% tài liệu sử dụng chủ yếu là Anh và Mỹ, không có tài liệu chính thức cho các biến thể phi bản ngữ. Điều này phản ánh sự ưu tiên và ảnh hưởng mạnh mẽ của tiếng Anh bản ngữ trong giáo dục Việt Nam.

  4. Sự chấp nhận trong lớp học: Giáo viên chấp nhận học sinh sử dụng Anh và Mỹ trong cả sản phẩm viết và nói với tỷ lệ trên 80%, trong khi Anh Úc được chấp nhận khoảng 40%, còn tiếng Anh Singapore chỉ được chấp nhận dưới 10%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy giáo viên tiếng Anh tại HUCFL có nhận thức khá tốt về sự đa dạng của tiếng Anh thế giới, tuy nhiên vẫn giữ quan điểm ưu tiên và coi tiếng Anh bản ngữ là chuẩn mực trong giảng dạy. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam và các nước Đông Nam Á, phản ánh ảnh hưởng lâu dài của mô hình Inner Circle trong giáo dục tiếng Anh.

Việc thiếu tài liệu và chương trình giảng dạy dành cho các biến thể phi bản ngữ là một trong những rào cản lớn khiến giáo viên khó tích hợp WEs vào bài giảng. Ngoài ra, áp lực từ chương trình học cứng nhắc, thiếu thời gian và công sức chuẩn bị bài giảng cũng là những thách thức được giáo viên nêu ra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức về WEs, biểu đồ tròn về sự phân bố các biến thể tiếng Anh được giảng dạy và biểu đồ thanh thể hiện mức độ chấp nhận các biến thể trong lớp học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thiết kế lại chương trình giảng dạy: Cần điều chỉnh chương trình học để tích hợp kiến thức về các biến thể tiếng Anh thế giới, giúp sinh viên nhận thức và sử dụng tiếng Anh linh hoạt trong môi trường đa văn hóa. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học.

  2. Đào tạo giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng giảng dạy về WEs cho giáo viên tiếng Anh, giúp họ tự tin tích hợp các biến thể tiếng Anh vào bài giảng. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: Các trung tâm đào tạo giáo viên, trường đại học.

  3. Phát triển tài liệu giảng dạy: Biên soạn và cập nhật tài liệu, giáo trình có nội dung về WEs, bao gồm các ví dụ thực tế, video, bài tập đa dạng để sinh viên làm quen với các biến thể tiếng Anh. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Nhà xuất bản giáo dục, các nhóm nghiên cứu.

  4. Khuyến khích giao lưu quốc tế: Tạo điều kiện cho sinh viên và giáo viên tham gia các hoạt động giao lưu, trao đổi với người nói tiếng Anh từ các vùng khác nhau nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp đa dạng. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Trường đại học, các tổ chức giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học và cao đẳng: Nghiên cứu giúp họ hiểu rõ hơn về WEs và cách tích hợp vào giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

  2. Nhà quản lý giáo dục và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình, chính sách đào tạo phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa tiếng Anh.

  3. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp sinh viên nhận thức đa dạng ngôn ngữ, chuẩn bị tốt hơn cho môi trường làm việc quốc tế.

  4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về WEs và phương pháp giảng dạy tiếng Anh.

Câu hỏi thường gặp

  1. WEs là gì và tại sao quan trọng trong giảng dạy tiếng Anh?
    WEs là các biến thể tiếng Anh được sử dụng và phát triển ở nhiều vùng trên thế giới, phản ánh sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ. Việc giảng dạy WEs giúp người học hiểu và giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa ngôn ngữ, không chỉ dựa vào chuẩn bản ngữ.

  2. Tại sao giáo viên Việt Nam ưu tiên giảng dạy tiếng Anh bản ngữ?
    Do ảnh hưởng lâu dài của mô hình Inner Circle, tài liệu và chương trình học chủ yếu dựa trên Anh và Mỹ, cùng với quan niệm chuẩn mực ngôn ngữ là tiếng Anh bản ngữ.

  3. Những thách thức khi tích hợp WEs vào giảng dạy là gì?
    Bao gồm chương trình học cứng nhắc, thiếu tài liệu phù hợp, thời gian chuẩn bị bài giảng hạn chế và sự thiếu tự tin của giáo viên về các biến thể phi bản ngữ.

  4. Làm thế nào để giáo viên nâng cao nhận thức về WEs?
    Tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu, nghiên cứu tài liệu mới, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp và sử dụng đa dạng nguồn học liệu trong giảng dạy.

  5. Sinh viên có lợi ích gì khi học về WEs?
    Sinh viên sẽ phát triển kỹ năng giao tiếp linh hoạt, hiểu được sự đa dạng ngôn ngữ, chuẩn bị tốt hơn cho môi trường làm việc quốc tế và tăng khả năng thích nghi với các tình huống giao tiếp thực tế.

Kết luận

  • Giáo viên tiếng Anh tại HUCFL có nhận thức tốt về sự đa dạng của tiếng Anh thế giới nhưng vẫn ưu tiên tiếng Anh bản ngữ trong giảng dạy.
  • Phát âm và từ vựng là những đặc điểm chính phân biệt các biến thể tiếng Anh, trong khi ngữ pháp ít được chú trọng.
  • Tài liệu và chương trình học hiện tại chủ yếu tập trung vào Anh và Mỹ, thiếu sự đa dạng về biến thể phi bản ngữ.
  • Việc tích hợp WEs vào giảng dạy gặp nhiều thách thức do hạn chế về tài liệu, thời gian và phương pháp.
  • Cần có sự điều chỉnh chương trình, đào tạo giáo viên và phát triển tài liệu để nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao nhận thức và khả năng giảng dạy WEs, góp phần phát triển năng lực giao tiếp tiếng Anh đa dạng cho sinh viên.