Tổng quan nghiên cứu

Ngành hàng không Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, với Tổng công ty Hàng không Việt Nam – CTCP (Vietnam Airlines) giữ vai trò chủ đạo. Giai đoạn 2016-2018, vốn hoạt động thuần riêng lẻ của Vietnam Airlines tăng lần lượt 13,51% và 14,42%, tuy nhiên vốn hoạt động thuần hợp nhất lại giảm 64,68% và 1,97% trong cùng kỳ, cho thấy sự mất cân bằng tài chính giữa các nguồn vốn dài hạn và ngắn hạn. Hoạt động tài trợ vốn thông qua hình thức thuê mua tàu bay đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển đội tàu bay, giúp hãng mở rộng phạm vi khai thác và nâng cao hiệu quả kinh doanh trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và yêu cầu về an toàn, kỹ thuật ngày càng cao.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện hoạt động tài trợ vốn qua thuê mua tàu bay tại Vietnam Airlines, tập trung phân tích thực trạng giai đoạn 1997-2018 và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Vietnam Airlines, với dữ liệu thực tế và số liệu thứ cấp từ các hãng hàng không khác. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện cơ cấu vốn, tăng tính linh hoạt trong khai thác đội tàu bay, đồng thời giảm thiểu rủi ro tài chính và pháp lý, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của hãng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về tài trợ vốn doanh nghiệp, mô hình tài chính doanh nghiệp và quản trị rủi ro trong ngành hàng không. Khái niệm vốn được hiểu là toàn bộ giá trị vật chất và vô hình mà doanh nghiệp đầu tư để sản xuất kinh doanh, trong đó tài trợ vốn là việc cung cấp nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp với các điều kiện về lãi suất và thời hạn theo quy định nhà nước. Hoạt động thuê mua tàu bay được xem là một nghiệp vụ tài chính đặc thù, với các đặc điểm như bên thuê là hãng hàng không được cấp giấy chứng nhận khai thác, bên cho thuê là công ty chuyên cho thuê hoặc hãng hàng không khác, quyền sở hữu tàu bay thuộc bên cho thuê trong suốt thời hạn hợp đồng, và các rủi ro liên quan đến tài sản do bên cho thuê chịu trách nhiệm.

Các hình thức thuê mua tàu bay bao gồm thuê vận hành (cho thuê hoạt động), bán và thuê lại (sale and leaseback), mua và cho thuê lại (mua và thuê lại). Mỗi hình thức có ưu nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến cấu trúc vốn, chi phí tài chính và khả năng linh hoạt trong khai thác đội tàu bay. Luật Hàng không dân dụng Việt Nam quy định chặt chẽ về hợp đồng thuê mua tàu bay, bao gồm các điều kiện về an toàn, giấy phép khai thác, bảo hiểm và phê duyệt của cơ quan quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thực tế từ Vietnam Airlines giai đoạn 1997-2018 và số liệu thứ cấp từ các hãng hàng không trong khu vực. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hợp đồng thuê mua tàu bay và báo cáo tài chính liên quan trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Thống kê mô tả để đánh giá xu hướng vốn hoạt động, cơ cấu đội tàu bay, chi phí thuê mua.
  • Phân tích so sánh các chỉ tiêu tài chính qua các năm và giữa các hình thức thuê mua.
  • Phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong hoạt động tài trợ vốn.
  • Phân tích pháp lý để đánh giá sự phù hợp và rủi ro trong các hợp đồng thuê mua tàu bay.
  • Tổng hợp, phân tích dữ liệu nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện hoạt động tài trợ vốn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, tập trung thu thập, xử lý số liệu và xây dựng các giải pháp thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xu hướng vốn hoạt động: Vốn hoạt động thuần riêng lẻ của Vietnam Airlines tăng 13,51% năm 2017 và 14,42% năm 2018 so với năm trước, nhưng vốn hoạt động thuần hợp nhất giảm 64,68% năm 2017 và 1,97% năm 2018. Điều này cho thấy sự mất cân bằng trong nguồn vốn dài hạn và ngắn hạn, dẫn đến việc doanh nghiệp phải sử dụng tài sản cố định để thanh toán nợ ngắn hạn.

  2. Cơ cấu nguồn vốn: Hệ số nguồn vốn thường xuyên giảm từ 0,70 lần năm 2016 xuống còn 0,61 lần năm 2018 ở vốn riêng lẻ, và từ 0,77 lần xuống 0,67 lần ở vốn hợp nhất, phản ánh sự giảm tính ổn định và cân bằng tài chính. Ngược lại, tỷ lệ vốn chủ sở hữu tăng từ 0,19 lên 0,25 lần trong vốn riêng lẻ và từ 0,17 lên 0,23 lần trong vốn hợp nhất, cho thấy sự cải thiện về vốn chủ sở hữu.

  3. Phát triển đội tàu bay: Giá trị đầu tư đội tàu bay tăng nhanh, gấp 8 lần năm 2007 so với 2002 và gấp 3 lần năm 2017 so với 2007. Vietnam Airlines đã sử dụng hình thức thuê vận hành để linh hoạt trong khai thác, giảm áp lực tài chính và rủi ro lỗi thời công nghệ.

  4. Chi phí thuê mua tàu bay: Chi phí thuê tàu bay của các hãng hàng không như Vietjet tăng đều qua các năm, ví dụ năm 2016 chi phí thuê gần 160 triệu USD cho 40 tàu bay thuê khai thác. Hình thức bán và thuê lại giúp giảm nợ và cân đối tài chính nhưng chi phí thuê cố định cao hơn so với mua trực tiếp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân mất cân bằng vốn hoạt động chủ yếu do nguồn vốn dài hạn không đủ để tài trợ cho tài sản cố định, buộc doanh nghiệp phải sử dụng vốn ngắn hạn, gây áp lực thanh khoản. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng tài trợ vốn linh hoạt qua thuê mua tàu bay nhằm giảm rủi ro tài chính và tăng khả năng thích ứng với biến động thị trường.

Việc tăng tỷ lệ vốn chủ sở hữu là tín hiệu tích cực, giúp nâng cao độ vững chắc tài chính và tăng khả năng huy động vốn trong tương lai. Đội tàu bay phát triển nhanh phản ánh chiến lược mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, chi phí thuê cao và các rủi ro pháp lý, kỹ thuật đòi hỏi Vietnam Airlines cần hoàn thiện quy trình quản lý và lựa chọn hình thức thuê mua phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xu hướng vốn hoạt động, bảng so sánh chi phí thuê mua theo năm và phân tích SWOT để minh họa điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong hoạt động tài trợ vốn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh hoạt động bán và thuê lại tàu bay
    Tăng tỷ trọng sử dụng hình thức sale and leaseback nhằm giảm nợ vay, cân đối dòng tiền và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Thực hiện trong ngắn hạn (1-2 năm) do Ban Tổng giám đốc Vietnam Airlines chủ trì.

  2. Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn
    Tối ưu hóa cơ cấu vốn dài hạn và ngắn hạn, tăng cường quản lý dòng tiền, giảm chi phí tài chính. Áp dụng các công cụ tài chính phái sinh để phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Thời gian thực hiện trung hạn (2-3 năm), phối hợp giữa phòng Tài chính và Kế hoạch.

  3. Tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chuyên ngành
    Nâng cao trình độ, kỹ năng quản lý tài chính và nghiệp vụ thuê mua tàu bay cho cán bộ quản lý và nhân viên liên quan. Triển khai chương trình đào tạo liên tục trong 3 năm, phối hợp với các trường đại học và tổ chức đào tạo chuyên ngành.

  4. Mở rộng hợp tác quốc tế và đa dạng hóa nguồn vốn
    Tăng cường liên kết với các công ty cho thuê tàu bay quốc tế, mở rộng đường bay mới để tăng doanh thu và khả năng tài trợ vốn. Thực hiện dài hạn (3-5 năm), do Ban Đầu tư và Ban Kinh doanh phối hợp triển khai.

  5. Đánh giá lại tài sản và hợp đồng thuê mua
    Thường xuyên rà soát, đánh giá giá trị đội tàu bay và các hợp đồng thuê mua để điều chỉnh phù hợp với thị trường và chiến lược phát triển. Thực hiện định kỳ hàng năm, do phòng Quản lý tài sản và Pháp chế đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Vietnam Airlines
    Hỗ trợ xây dựng chiến lược tài trợ vốn, quản lý đội tàu bay và tối ưu hóa chi phí tài chính.

  2. Các chuyên gia tài chính và đầu tư trong ngành hàng không
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về hình thức thuê mua tàu bay, giúp đánh giá hiệu quả và rủi ro tài chính.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về hàng không và tài chính
    Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật liên quan đến hoạt động thuê mua tàu bay và tài trợ vốn.

  4. Các học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kinh tế đầu tư và quản trị doanh nghiệp
    Là tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu về tài trợ vốn, quản lý tài sản và phát triển doanh nghiệp trong ngành hàng không.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuê mua tàu bay là gì và có những hình thức nào?
    Thuê mua tàu bay là hình thức tài trợ vốn cho hãng hàng không thông qua việc thuê hoặc mua tàu bay với các điều kiện hợp đồng cụ thể. Các hình thức chính gồm thuê vận hành, bán và thuê lại, mua và cho thuê lại. Mỗi hình thức có ưu nhược điểm về chi phí, quyền sở hữu và rủi ro.

  2. Tại sao Vietnam Airlines lại sử dụng hình thức thuê mua tàu bay?
    Hình thức này giúp hãng linh hoạt trong việc mở rộng đội tàu bay mà không cần huy động vốn lớn ngay lập tức, giảm rủi ro tài chính và công nghệ lỗi thời, đồng thời cân đối dòng tiền hiệu quả hơn.

  3. Chi phí thuê mua tàu bay ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả tài chính?
    Chi phí thuê thường là khoản cố định và có thể cao hơn so với mua trực tiếp, nhưng giúp giảm nợ vay và rủi ro khấu hao tài sản. Việc cân đối chi phí này cần dựa trên phân tích dòng tiền và chiến lược phát triển đội tàu.

  4. Luật Hàng không dân dụng Việt Nam quy định gì về thuê mua tàu bay?
    Luật quy định chặt chẽ về hợp đồng thuê mua, bao gồm điều kiện an toàn, giấy phép khai thác, bảo hiểm, phê duyệt của Bộ Giao thông vận tải và Cục Hàng không dân dụng, nhằm đảm bảo an toàn và minh bạch trong hoạt động.

  5. Các rủi ro chính khi thực hiện thuê mua tàu bay là gì?
    Rủi ro bao gồm biến động tỷ giá, chi phí thuê cao, giới hạn hoạt động tàu bay, rủi ro pháp lý và kỹ thuật, cũng như rủi ro về an toàn bay. Do đó, việc quản lý hợp đồng và lựa chọn hình thức thuê mua phù hợp là rất quan trọng.

Kết luận

  • Hoạt động tài trợ vốn qua hình thức thuê mua tàu bay là giải pháp tài chính hiệu quả, giúp Vietnam Airlines phát triển đội tàu bay linh hoạt và giảm áp lực tài chính.
  • Vốn hoạt động thuần riêng lẻ tăng trưởng tích cực, nhưng vốn hợp nhất giảm, cho thấy cần cải thiện cân bằng nguồn vốn dài hạn và ngắn hạn.
  • Cơ cấu vốn chủ sở hữu tăng, nâng cao độ vững chắc tài chính, trong khi chi phí thuê mua tàu bay tăng đều qua các năm.
  • Luật Hàng không dân dụng Việt Nam quy định chặt chẽ, đảm bảo an toàn và minh bạch trong hoạt động thuê mua tàu bay.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đào tạo nguồn nhân lực, mở rộng hợp tác quốc tế và đánh giá lại tài sản nhằm phát triển bền vững đến năm 2025.

Next steps: Triển khai các giải pháp trong ngắn, trung và dài hạn, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và cập nhật số liệu mới.

Call to action: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan tại Vietnam Airlines cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả tài trợ vốn và phát triển đội tàu bay bền vững.