Tổng quan nghiên cứu

Theo số liệu của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tính đến tháng 6 năm 2015, Việt Nam có khoảng 7 triệu người khuyết tật, chiếm 7.8% dân số, trong đó người khuyết tật đặc biệt nặng và nặng chiếm khoảng 28.9%. Trẻ em khuyết tật chiếm 28.3% tổng số người khuyết tật, với nhiều khó khăn trong tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục và hòa nhập cộng đồng. Tại huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, Trường Phục hồi chức năng và Dạy nghề cho người khuyết tật là cơ sở trọng điểm thực hiện các hoạt động hỗ trợ trẻ khuyết tật thông qua công tác xã hội (CTXH). Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động CTXH tại trường, xác định các nhân tố ảnh hưởng, ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động trong giai đoạn từ tháng 1/2016 đến tháng 3/2017.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng phục hồi chức năng, đào tạo nghề và hỗ trợ hòa nhập xã hội cho trẻ khuyết tật, góp phần cải thiện các chỉ số về giáo dục, sức khỏe và việc làm của nhóm đối tượng này. Qua đó, giúp tăng cường sự tham gia của trẻ khuyết tật vào các hoạt động xã hội, giảm thiểu rào cản và nâng cao chất lượng cuộc sống cho họ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết sau:

  • Lý thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Phân cấp nhu cầu từ sinh lý, an toàn, xã hội, tôn trọng đến tự khẳng định, giúp nhân viên CTXH nhận diện và đáp ứng nhu cầu đa dạng của trẻ khuyết tật trong quá trình phục hồi và hòa nhập.

  • Lý thuyết hệ thống: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa cá nhân trẻ khuyết tật với gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội, từ đó xây dựng mô hình hỗ trợ đồng bộ, hiệu quả.

  • Lý thuyết vai trò: Giúp phân tích vai trò của các nhân viên CTXH, cán bộ nhà trường và gia đình trong việc phối hợp thực hiện các hoạt động hỗ trợ trẻ khuyết tật.

Các khái niệm chính bao gồm: người khuyết tật, trẻ khuyết tật, công tác xã hội, phục hồi chức năng, đào tạo nghề, hòa nhập cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích tài liệu: Thu thập và tổng hợp các báo cáo, văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành về người khuyết tật và công tác xã hội.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện 12 cuộc phỏng vấn với ban lãnh đạo, cán bộ nhân viên, nhân viên xã hội và trẻ khuyết tật đang học tập tại trường nhằm thu thập thông tin thực tiễn, đánh giá hoạt động CTXH.

  • Quan sát trực tiếp: Theo dõi môi trường học tập, sinh hoạt, các hoạt động phục hồi chức năng và dạy nghề tại trường để đánh giá mức độ tham gia và hiệu quả hỗ trợ.

Cỡ mẫu gồm 173 trẻ khuyết tật đang học tập và sinh hoạt tại trường, cùng đội ngũ cán bộ nhân viên gồm 61 người. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu mục tiêu nhằm đảm bảo thu thập dữ liệu đa chiều. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính và định lượng, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá các chỉ số liên quan đến hiệu quả hoạt động CTXH.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoạt động CTXH tại trường đa dạng và chuyên nghiệp hơn từ năm 2013: Từ khi có nhân viên xã hội chính thức, các hoạt động phòng ngừa (tuyên truyền, vận động chính sách) và can thiệp hỗ trợ (tham vấn, tư vấn, xây dựng nhóm hỗ trợ) được tổ chức bài bản. Khoảng 85% trẻ khuyết tật tham gia các hoạt động này với mức độ hài lòng cao.

  2. Nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả CTXH: Bao gồm quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước, kỹ năng và trình độ của nhân viên xã hội, đặc điểm của trẻ khuyết tật và sự phối hợp của gia đình, cộng đồng. Khoảng 70% cán bộ nhân viên đánh giá kỹ năng chuyên môn của nhân viên xã hội là yếu tố then chốt.

  3. Ưu điểm của hoạt động CTXH: Tạo môi trường học tập, sinh hoạt an toàn, hỗ trợ tâm lý và kỹ năng sống cho trẻ, giúp trẻ hòa nhập cộng đồng tốt hơn. Tỷ lệ trẻ khuyết tật có tiến bộ về kỹ năng xã hội và học tập đạt khoảng 60%.

  4. Hạn chế và khó khăn: Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, nguồn lực tài chính hạn chế, nhận thức của một số gia đình và cộng đồng về trẻ khuyết tật chưa đầy đủ, gây cản trở sự phát triển toàn diện của trẻ. Khoảng 40% trẻ và gia đình phản ánh khó khăn trong tiếp cận dịch vụ hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động CTXH tại Trường Phục hồi chức năng và Dạy nghề Khoái Châu đã có bước phát triển tích cực, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về hỗ trợ trẻ khuyết tật. Việc áp dụng lý thuyết nhu cầu Maslow giúp nhân viên xã hội tập trung đáp ứng nhu cầu đa dạng của trẻ, từ nhu cầu sinh lý đến nhu cầu hòa nhập xã hội. Lý thuyết hệ thống giúp nhận thức rõ mối quan hệ tương tác giữa các bên liên quan, từ đó xây dựng các mô hình hỗ trợ đồng bộ.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ trẻ khuyết tật tham gia hoạt động CTXH tại trường Khoái Châu cao hơn khoảng 15%, cho thấy hiệu quả của việc tổ chức chuyên nghiệp và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Tuy nhiên, khó khăn về nguồn lực và nhận thức xã hội vẫn là thách thức lớn cần được giải quyết để nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trẻ tham gia các hoạt động CTXH theo từng năm, bảng so sánh mức độ hài lòng của trẻ và gia đình, cũng như biểu đồ tròn phân bố các dạng khuyết tật và mức độ tiến bộ của trẻ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho nhân viên xã hội: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về công tác xã hội với người khuyết tật, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đào tạo chuyên ngành đảm nhiệm.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư nâng cấp phòng học, phòng phục hồi chức năng, trang thiết bị dạy nghề phù hợp với đặc điểm trẻ khuyết tật. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ trẻ được tiếp cận dịch vụ phục hồi chức năng lên trên 80% trong 2 năm tới, do UBND tỉnh và nhà trường phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và gia đình: Triển khai các chương trình truyền thông về quyền và nhu cầu của trẻ khuyết tật, vận động sự tham gia hỗ trợ của cộng đồng. Thời gian thực hiện liên tục, do nhà trường phối hợp với các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương.

  4. Xây dựng và phát triển các nhóm hỗ trợ và mạng lưới cộng đồng: Thành lập các nhóm hỗ trợ gia đình trẻ khuyết tật, tạo điều kiện cho sự chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Mục tiêu phát triển ít nhất 3 nhóm hỗ trợ trong vòng 18 tháng, do nhân viên xã hội và các tổ chức cộng đồng chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội và cán bộ quản lý trong lĩnh vực phục hồi chức năng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ trẻ khuyết tật.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Thông tin về thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng giúp xây dựng chính sách phù hợp, thúc đẩy phát triển dịch vụ xã hội cho người khuyết tật.

  3. Giáo viên, cán bộ đào tạo nghề và nhân viên y tế: Hiểu rõ vai trò phối hợp trong hỗ trợ trẻ khuyết tật, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và phục hồi chức năng.

  4. Gia đình và cộng đồng có trẻ khuyết tật: Nắm bắt các nhu cầu, quyền lợi và các hoạt động hỗ trợ để tham gia tích cực vào quá trình chăm sóc và hòa nhập cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động công tác xã hội tại trường phục hồi chức năng Khoái Châu bao gồm những gì?
    Hoạt động bao gồm tuyên truyền, vận động chính sách, tư vấn, tham vấn tâm lý, giáo dục kỹ năng, xây dựng nhóm hỗ trợ và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho trẻ khuyết tật.

  2. Nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả hoạt động CTXH tại trường?
    Kỹ năng và trình độ của nhân viên xã hội, sự phối hợp của gia đình và cộng đồng, cùng với chính sách và nguồn lực hỗ trợ là những nhân tố quan trọng nhất.

  3. Trẻ khuyết tật tại trường có được học nghề và tạo việc làm không?
    Có, trường tổ chức đào tạo nghề phù hợp với khả năng của trẻ và hỗ trợ giới thiệu việc làm nhằm giúp các em có thu nhập và hòa nhập xã hội.

  4. Những khó khăn chính trong hoạt động CTXH tại trường là gì?
    Thiếu cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính hạn chế, nhận thức xã hội chưa đầy đủ và một số rào cản về tiếp cận dịch vụ là những khó khăn lớn.

  5. Làm thế nào để gia đình và cộng đồng hỗ trợ tốt hơn cho trẻ khuyết tật?
    Gia đình và cộng đồng cần nâng cao nhận thức, tham gia các chương trình hỗ trợ, phối hợp chặt chẽ với nhà trường và nhân viên xã hội để tạo môi trường phát triển toàn diện cho trẻ.

Kết luận

  • Hoạt động công tác xã hội tại Trường Phục hồi chức năng và Dạy nghề Khoái Châu đã có bước phát triển tích cực, góp phần nâng cao chất lượng phục hồi chức năng và đào tạo nghề cho trẻ khuyết tật.
  • Các nhân tố như kỹ năng nhân viên xã hội, sự phối hợp gia đình và cộng đồng, cùng chính sách hỗ trợ đóng vai trò quyết định hiệu quả hoạt động.
  • Cơ sở vật chất và nhận thức xã hội vẫn là những thách thức cần được giải quyết để nâng cao hơn nữa chất lượng dịch vụ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đào tạo nhân viên, cải thiện cơ sở vật chất, tuyên truyền nâng cao nhận thức và phát triển mạng lưới hỗ trợ cộng đồng.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc hoàn thiện hoạt động CTXH, góp phần thúc đẩy hòa nhập và phát triển bền vững cho trẻ khuyết tật tại địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà trường và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả công tác xã hội với người khuyết tật.