Tổng quan nghiên cứu

Kế toán quản trị đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin kinh tế, tài chính phục vụ cho quá trình ra quyết định nội bộ doanh nghiệp. Theo Luật Kế toán Việt Nam, kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý và phân tích thông tin theo yêu cầu quản trị nhằm hỗ trợ hoạch định, tổ chức, kiểm soát và ra quyết định kinh tế. Tại Công ty TNHH Thương mại Đầu tư và Phát triển Kỹ thuật, mặc dù đã thực hiện phân tích kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh định kỳ, công tác kế toán quản trị chưa được tổ chức đầy đủ và hiệu quả. Nghiên cứu tập trung vào hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị tại công ty này trong giai đoạn 2017-2019, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động kinh doanh trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kế toán quản trị, phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán quản trị tại công ty, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung như lập dự toán, kế toán chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm, kế toán trách nhiệm và cung cấp thông tin phục vụ ra quyết định quản lý. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác giúp ban giám đốc và các nhà quản trị đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình cơ bản về kế toán quản trị, bao gồm:

  • Định nghĩa kế toán quản trị theo Luật Kế toán Việt Nam và các quan điểm học thuật, nhấn mạnh vai trò cung cấp thông tin nội bộ phục vụ quản lý.
  • So sánh kế toán quản trị và kế toán tài chính, làm rõ điểm giống và khác nhau về đối tượng sử dụng, đặc điểm thông tin, phạm vi cung cấp và tính pháp lệnh.
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị gồm ba mô hình chính: kết hợp, tách biệt và hỗn hợp, phù hợp với quy mô và đặc điểm doanh nghiệp.
  • Phân loại chi phí và giá thành sản phẩm, bao gồm chi phí biến đổi, định phí, chi phí hỗn hợp; mô hình chi phí thực tế, chi phí ước tính và chi phí định mức.
  • Phân tích mối quan hệ Chi phí - Khối lượng - Lợi nhuận (C-V-P) và phân tích điểm hòa vốn, giúp nhà quản trị lựa chọn phương án kinh doanh tối ưu.
  • Kế toán trách nhiệm, phân chia trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận và đầu tư để đánh giá hiệu quả quản lý từng bộ phận.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra thống kê mô tả, tổng hợp, so sánh và phân tích nhằm thu thập và xử lý số liệu thực tế tại Công ty TNHH Thương mại Đầu tư và Phát triển Kỹ thuật trong giai đoạn 2017-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phiếu điều tra và báo cáo kế toán quản trị của công ty, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ nhằm thu thập đầy đủ thông tin về tổ chức kế toán quản trị.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh số liệu thực tế với dự toán, định mức chi phí, sử dụng các chỉ tiêu tài chính và kế toán quản trị để đánh giá hiệu quả hoạt động. Timeline nghiên cứu trải dài từ khâu thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đến đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị, đảm bảo tính hệ thống và liên tục.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán quản trị còn nhiều hạn chế: Công ty hiện áp dụng mô hình kế toán quản trị kết hợp với kế toán tài chính, tuy nhiên chưa chuyên môn hóa rõ ràng. Bộ phận kế toán quản trị chưa được tổ chức khoa học, dẫn đến việc thu thập và xử lý thông tin chưa kịp thời và đầy đủ. Ví dụ, báo cáo chi phí bán hàng tháng 03/2019 cho thấy tỷ lệ chi phí quản lý doanh nghiệp chiếm khoảng 15% tổng chi phí, nhưng chưa được phân tích sâu để hỗ trợ quyết định.

  2. Xây dựng định mức chi phí và dự toán ngân sách chưa hoàn chỉnh: Hệ thống định mức chi phí chưa được cập nhật thường xuyên, dự toán ngân sách chủ yếu dựa trên dự toán cố định, thiếu tính linh hoạt. Dự toán chi phí tiền điện trong 6 tháng đầu năm 2019 cho thấy chi phí thực tế vượt dự toán khoảng 8%, phản ánh sự thiếu chính xác trong dự toán.

  3. Thu thập, ghi nhận và xử lý thông tin kế toán quản trị chưa đồng bộ: Việc sử dụng chứng từ kế toán chưa được cụ thể hóa cho mục đích quản trị, dẫn đến thông tin đầu vào thiếu chi tiết. Hệ thống tài khoản kế toán chưa được chi tiết hóa phù hợp với yêu cầu quản lý nội bộ, ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo.

  4. Báo cáo kế toán quản trị và phân tích thông tin chưa đáp ứng yêu cầu quản lý: Các báo cáo chủ yếu tập trung vào báo cáo tài chính, báo cáo kế toán quản trị chưa được thiết kế đầy đủ các chỉ tiêu phục vụ cho việc ra quyết định. Ví dụ, báo cáo đánh giá hiệu quả trung tâm chi phí chưa phản ánh đầy đủ các biến động chi phí và nguyên nhân.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do công tác tổ chức bộ máy kế toán quản trị chưa được chú trọng đúng mức, thiếu sự phân công rõ ràng và chuyên môn hóa. Việc xây dựng định mức chi phí và dự toán ngân sách chưa linh hoạt do chưa áp dụng dự toán linh hoạt, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát chi phí và điều chỉnh kế hoạch kịp thời. So với các nghiên cứu trong ngành như doanh nghiệp chế biến hải sản hay dầu khí, công ty còn thiếu các mẫu biểu báo cáo quản trị cụ thể và quy trình thu nhận thông tin chi tiết.

Việc thu thập và xử lý thông tin chưa đồng bộ làm giảm tính kịp thời và chính xác của thông tin kế toán quản trị, ảnh hưởng đến chất lượng ra quyết định. Báo cáo kế toán quản trị chưa được thiết kế phù hợp với yêu cầu quản lý nội bộ, thiếu các chỉ tiêu phân tích mối quan hệ chi phí - khối lượng - lợi nhuận và phân tích điểm hòa vốn, làm giảm hiệu quả kiểm soát và đánh giá hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh chi phí thực tế và dự toán theo từng tháng, bảng phân tích chi tiết chi phí theo trung tâm trách nhiệm, cũng như biểu đồ điểm hòa vốn để minh họa mức sản lượng cần đạt để bù đắp chi phí. Các bảng biểu này giúp trực quan hóa các vấn đề và hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy kế toán quản trị theo mô hình hỗn hợp chuyên môn hóa: Phân chia rõ ràng nhiệm vụ giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị, thành lập bộ phận kế toán quản trị riêng biệt với các chuyên gia phụ trách xây dựng dự toán, định mức, tổng hợp và phân tích thông tin. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám đốc và phòng Tài chính - Kế toán chủ trì.

  2. Hoàn thiện hệ thống định mức chi phí và áp dụng dự toán linh hoạt: Cập nhật định mức chi phí theo chu kỳ 6 tháng, xây dựng dự toán linh hoạt để phản ánh các mức độ hoạt động khác nhau, giúp kiểm soát chi phí hiệu quả hơn. Thực hiện trong vòng 1 năm, phối hợp giữa bộ phận kế toán quản trị và các phòng ban liên quan.

  3. Xây dựng hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán quản trị chi tiết, phù hợp: Thiết kế các mẫu chứng từ bổ sung thông tin phục vụ quản trị, chi tiết hóa tài khoản kế toán theo yêu cầu quản lý nội bộ, đảm bảo thu thập thông tin đầy đủ và chính xác. Thời gian triển khai 3-6 tháng, do phòng Kế toán và IT phối hợp thực hiện.

  4. Phát triển hệ thống báo cáo kế toán quản trị đa dạng và phân tích sâu sắc: Thiết kế các báo cáo định hướng hoạt động, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo phân tích biến động chi phí và điểm hòa vốn, báo cáo đánh giá trung tâm trách nhiệm. Đào tạo nhân viên kế toán quản trị về kỹ năng phân tích và báo cáo. Thực hiện trong 9 tháng, do phòng Kế toán quản trị và Ban Giám đốc phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và nhà quản trị doanh nghiệp: Nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu trong tổ chức kế toán quản trị, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược và điều hành hiệu quả hơn.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán các doanh nghiệp sản xuất và thương mại: Áp dụng các mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị, xây dựng định mức chi phí và dự toán ngân sách phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Nghiên cứu thực tiễn về tổ chức kế toán quản trị, phương pháp phân tích chi phí và lập báo cáo quản trị trong doanh nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện công tác kế toán quản trị, nâng cao năng lực quản lý và cạnh tranh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản trị nhằm hỗ trợ lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định, mang tính linh hoạt và hướng về tương lai. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu cung cấp thông tin cho các đối tượng bên ngoài, tuân thủ nguyên tắc và phản ánh quá khứ.

  2. Tại sao cần xây dựng định mức chi phí trong kế toán quản trị?
    Định mức chi phí giúp xác định mức chi tiêu tiêu chuẩn cho từng đơn vị công việc, làm cơ sở lập dự toán ngân sách và kiểm soát chi phí thực tế, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  3. Dự toán linh hoạt có ưu điểm gì so với dự toán cố định?
    Dự toán linh hoạt cho phép điều chỉnh ngân sách theo các mức độ hoạt động khác nhau, giúp nhà quản trị so sánh và kiểm soát chi phí chính xác hơn khi điều kiện kinh doanh biến động, trong khi dự toán cố định ít linh hoạt và dễ gây sai lệch.

  4. Làm thế nào để tổ chức bộ máy kế toán quản trị hiệu quả?
    Cần phân công rõ ràng nhiệm vụ, chuyên môn hóa các bộ phận kế toán quản trị, xây dựng quy trình thu thập, xử lý và báo cáo thông tin khoa học, đồng thời trang bị công nghệ hỗ trợ để đảm bảo tính kịp thời và chính xác.

  5. Kế toán trách nhiệm giúp gì cho doanh nghiệp?
    Kế toán trách nhiệm phân chia doanh nghiệp thành các trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận và đầu tư, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận, từ đó nâng cao trách nhiệm quản lý và tối ưu hóa kết quả kinh doanh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về tổ chức kế toán quản trị, làm rõ vai trò và chức năng trong doanh nghiệp.
  • Phân tích thực trạng tại Công ty TNHH Thương mại Đầu tư và Phát triển Kỹ thuật cho thấy nhiều hạn chế trong tổ chức bộ máy, xây dựng định mức, thu thập và xử lý thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện bộ máy kế toán quản trị, áp dụng dự toán linh hoạt, xây dựng hệ thống chứng từ và báo cáo quản trị phù hợp.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý, hỗ trợ ra quyết định chính xác và kịp thời.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đào tạo nhân sự và đánh giá hiệu quả sau 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các doanh nghiệp cùng ngành.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp thông qua hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị!