Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính công là một trong những yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động của các đơn vị dự toán quân đội, đặc biệt là các bệnh viện quân y. Bệnh viện Quân y 5/Cục Hậu cần/Quân khu 3/Bộ Quốc phòng là đơn vị chuyên môn kỹ thuật có nhiệm vụ bảo đảm sức khỏe cho bộ đội và nhân dân trên địa bàn tỉnh Ninh Bình và các vùng lân cận. Giai đoạn 2013-2017, công tác quản lý tài chính công tại bệnh viện đã trải qua nhiều biến động do sự thay đổi về cơ chế quản lý, biến động giá cả thị trường và yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý tài chính công tại Bệnh viện Quân y 5 trong giai đoạn này, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ tốt các nhiệm vụ chính trị và chuyên môn của bệnh viện.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính công tại Bệnh viện Quân y 5 trong giai đoạn 2013-2017, bao gồm các khâu lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, kế toán và quyết toán ngân sách. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng quản lý tài chính công, góp phần đảm bảo tính tiết kiệm, hiệu quả trong sử dụng ngân sách quốc phòng, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của bệnh viện. Qua đó, nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị dự toán quân đội khác trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công trong đơn vị dự toán quân đội, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Quản lý tài chính công là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động tài chính nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích. Quản lý tài chính công trong quân đội có đặc thù riêng do tính chất nhiệm vụ quốc phòng, an ninh và cơ chế cấp phát ngân sách không hoàn trả.

  • Mô hình quản lý ngân sách nhà nước: Bao gồm các khâu lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Mô hình này nhấn mạnh nguyên tắc công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý ngân sách.

  • Khái niệm ngân sách quốc phòng (NSQP): Là phần ngân sách nhà nước được phân bổ cho các hoạt động quốc phòng, bao gồm chi thường xuyên, chi nghiệp vụ và chi xây dựng cơ bản. NSQP được quản lý tập trung theo nguyên tắc cấp phát không hoàn trả, bảo đảm nhu cầu chi tiêu của các đơn vị dự toán quân đội.

  • Các nguyên tắc quản lý tài chính công trong quân đội: Nguyên tắc quản lý theo dự toán, nguyên tắc cân đối ngân sách, nguyên tắc công khai minh bạch, nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả và nguyên tắc quản lý trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách của Bệnh viện Quân y 5 giai đoạn 2013-2017; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước (2002), Nghị định số 10/2004/NĐ-CP, Thông tư liên tịch số 23/2004/TTLT/BTC-BQP; tài liệu hướng dẫn của Bộ Quốc phòng và Cục Tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu ngân sách, so sánh tỷ lệ dự toán và thực chi, đánh giá chất lượng lập dự toán, phân bổ và chấp hành ngân sách; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính công; sử dụng bảng biểu và sơ đồ để minh họa kết quả.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ số liệu tài chính của Bệnh viện Quân y 5 trong giai đoạn 2013-2017 được sử dụng làm mẫu nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2017-2018, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính công trong giai đoạn hiện tại và tương lai gần.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng lập dự toán ngân sách còn hạn chế: Qua phân tích số liệu, dự toán ngân sách của bệnh viện thường vượt so với chỉ tiêu ngân sách được cấp trên phân bổ, trung bình vượt 5-8% trong các năm 2013-2017. Cụ thể, kinh phí thường xuyên vượt trung bình 5,8%/năm, kinh phí nghiệp vụ vượt 6,6%/năm, trong khi ngân sách xây dựng cơ bản năm 2017 vượt tới 25% do thiếu hụt chỉ tiêu cấp trên. Điều này cho thấy dự toán chưa sát với khả năng tài chính thực tế, gây khó khăn trong quản lý và điều hành ngân sách.

  2. Phân bổ ngân sách được thực hiện triệt để và công khai: Tỷ lệ phân bổ kinh phí thường xuyên và nghiệp vụ đạt 100% cho các ngành chi tiêu trực tiếp, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong phân phối nguồn lực. Việc phân bổ đúng mục đích giúp các ngành chủ động trong chi tiêu, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Cấp phát và thanh toán kinh phí kịp thời nhưng còn tồn tại sai sót: Kinh phí được cấp phát đúng, đủ và kịp thời cho các hoạt động thường xuyên và đột xuất. Tuy nhiên, vẫn còn hiện tượng chi sai nội dung, hóa đơn chứng từ chưa đầy đủ, chưa thực hiện tốt khảo sát giá và chưa chú trọng hiệu quả chi tiêu. Điều này ảnh hưởng đến tính chính xác và minh bạch trong quản lý tài chính.

  4. Công tác kế toán và quyết toán ngân sách được thực hiện nghiêm túc: Bệnh viện tuân thủ các quy định về kế toán đơn vị dự toán quân đội, mở đầy đủ sổ sách, hạch toán chính xác và quyết toán kịp thời với cơ quan tài chính cấp trên. Tuy nhiên, trình độ chuyên môn của cán bộ tài chính còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng công tác kế toán và quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý tài chính công tại Bệnh viện Quân y 5 bao gồm sự biến động của nền kinh tế vĩ mô, đặc biệt là giá cả vật tư, trang thiết bị y tế; sự thay đổi về cơ chế quản lý tài chính công trong quân đội; và hạn chế về trình độ chuyên môn của cán bộ tài chính. So với các nghiên cứu trong ngành tài chính quân đội, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về khó khăn trong lập dự toán sát thực và quản lý chi tiêu hiệu quả.

Việc phân bổ ngân sách triệt để và công khai là điểm mạnh của bệnh viện, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính. Tuy nhiên, các tồn tại trong cấp phát và thanh toán kinh phí cho thấy cần tăng cường kiểm soát chi tiêu, hoàn thiện quy trình và nâng cao năng lực cán bộ tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng so sánh dự toán và thực chi ngân sách, biểu đồ tỷ lệ phân bổ ngân sách theo từng năm, và sơ đồ quy trình cấp phát, thanh toán kinh phí để minh họa rõ nét các vấn đề và tiến trình quản lý tài chính công tại bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách sát thực tế: Ban Tài chính cần phối hợp chặt chẽ với các ngành nghiệp vụ để xây dựng dự toán ngân sách dựa trên cơ sở phân tích kỹ lưỡng các yếu tố tác động như biến động giá cả, nhu cầu thực tế và khả năng cấp phát của cấp trên. Mục tiêu giảm tỷ lệ vượt dự toán xuống dưới 3% trong vòng 2 năm tới.

  2. Nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách: Thực hiện phân bổ ngân sách theo nguyên tắc công khai, minh bạch và ưu tiên các nhiệm vụ trọng tâm. Tăng cường kiểm soát chi tiêu, đặc biệt là chi nghiệp vụ, nhằm đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả. Chủ thể thực hiện là Ban Tài chính và các ngành nghiệp vụ, với báo cáo định kỳ hàng quý.

  3. Hoàn thiện quy trình cấp phát và thanh toán kinh phí: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, tăng cường kiểm tra, giám sát hồ sơ chứng từ, thực hiện khảo sát giá trước khi chi tiêu. Đào tạo cán bộ tài chính nâng cao kỹ năng nghiệp vụ kế toán và quản lý tài chính. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Ban Tài chính phối hợp với Phòng Tài chính Quân khu.

  4. Phát triển nguồn nhân lực tài chính chuyên nghiệp: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ tài chính. Khuyến khích áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả và tính chính xác. Mục tiêu đạt 80% cán bộ tài chính có trình độ đại học trở lên trong 3 năm tới.

  5. Đẩy mạnh các hoạt động tạo nguồn thu bổ sung: Khuyến khích các hoạt động có thu trong phạm vi cho phép nhằm bổ sung nguồn lực tài chính, giảm áp lực ngân sách nhà nước. Ban Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng kế hoạch khai thác nguồn thu hợp pháp, báo cáo định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính trong quân đội: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và quản lý ngân sách trong các đơn vị dự toán quân đội.

  2. Lãnh đạo các bệnh viện quân y và đơn vị dự toán quân đội: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính công, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác chỉ đạo, điều hành tài chính.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu về quản lý tài chính công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý tài chính trong lĩnh vực quốc phòng, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định liên quan đến quản lý tài chính công trong quân đội, đặc biệt là các đơn vị dự toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính công trong đơn vị dự toán quân đội có đặc thù gì?
    Quản lý tài chính công trong đơn vị dự toán quân đội đặc thù ở chỗ ngân sách được cấp phát không hoàn trả, phục vụ nhiệm vụ quốc phòng an ninh, phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về dự toán, cân đối ngân sách và quản lý trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước. Ví dụ, Bệnh viện Quân y 5 phải đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả theo quy định của Bộ Quốc phòng.

  2. Tại sao dự toán ngân sách thường vượt so với chỉ tiêu cấp trên?
    Nguyên nhân chủ yếu do khó khăn trong dự báo chính xác nhu cầu tài chính, biến động giá cả thị trường, các nhiệm vụ đột xuất phát sinh ngoài kế hoạch và hạn chế về thông tin, kinh nghiệm lập dự toán. Ví dụ, năm 2017, ngân sách xây dựng cơ bản của Bệnh viện Quân y 5 vượt 25% do thiếu hụt chỉ tiêu cấp trên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách trong bệnh viện quân y?
    Cần tăng cường kiểm soát chi tiêu, hoàn thiện quy trình cấp phát và thanh toán, đào tạo cán bộ tài chính, áp dụng công nghệ thông tin và thực hiện phân bổ ngân sách công khai, minh bạch. Ví dụ, việc phân bổ ngân sách nghiệp vụ đạt 100% cho các ngành chi tiêu trực tiếp đã góp phần nâng cao hiệu quả chi tiêu.

  4. Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý tài chính công là gì?
    Kho bạc Nhà nước kiểm soát chặt chẽ các khoản chi ngân sách, đảm bảo chi tiêu đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn và quy trình. Kho bạc có quyền không thanh toán các khoản chi không đủ điều kiện. Ví dụ, Bệnh viện Quân y 5 phải mở tài khoản tại Kho bạc và thực hiện chi tiêu qua Kho bạc theo quy định.

  5. Những khó khăn lớn nhất trong quản lý tài chính công tại Bệnh viện Quân y 5 là gì?
    Khó khăn gồm biến động kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến giá cả vật tư, hạn chế nguồn thu tại chỗ do địa bàn kinh tế còn thấp, trình độ cán bộ tài chính chưa đồng đều và sự thay đổi cơ chế quản lý tài chính công. Điều này ảnh hưởng đến việc lập dự toán sát thực và quản lý chi tiêu hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý tài chính công tại Bệnh viện Quân y 5 giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong phân bổ ngân sách và công tác kế toán, quyết toán.
  • Tuy nhiên, chất lượng lập dự toán ngân sách còn hạn chế, thường vượt so với chỉ tiêu cấp trên, gây khó khăn trong quản lý và điều hành ngân sách.
  • Việc cấp phát và thanh toán kinh phí kịp thời nhưng còn tồn tại sai sót về hồ sơ chứng từ và hiệu quả chi tiêu chưa cao.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao chất lượng lập dự toán, hoàn thiện quy trình cấp phát, đào tạo cán bộ tài chính và phát triển nguồn thu bổ sung.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các đơn vị dự toán quân đội khác tham khảo, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách quản lý tài chính công trong lĩnh vực quốc phòng.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công trong quân đội.

Call to action: Các đơn vị dự toán quân đội và cơ quan quản lý tài chính cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp khoa học nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính công, góp phần hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quốc phòng và an ninh.