Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, công tác quản lý chi thường xuyên Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Tại huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, tổng thu ngân sách trong giai đoạn 2015-2019 liên tục tăng trưởng, đạt mức 1.807 tỷ đồng vào năm 2018, tuy nhiên năm 2019 có sự giảm nhẹ do ảnh hưởng của dịch tả lợn Châu Phi và các yếu tố kinh tế khác. Chi thường xuyên NSNN chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, với mức chi năm 2019 đạt khoảng 830 tỷ đồng, chiếm hơn 70% tổng chi ngân sách huyện. Mặc dù công tác quản lý chi thường xuyên đã có nhiều chuyển biến tích cực, vẫn còn tồn tại các hạn chế như chi tiêu dàn trải, hiệu quả sử dụng chưa cao, và việc lập dự toán chưa sát thực tế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, phân tích thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên tại huyện Thủy Nguyên trong giai đoạn 2015-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách trên địa bàn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Thủy Nguyên, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo ngân sách và các văn bản pháp luật liên quan trong giai đoạn nghiên cứu.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách công, đảm bảo sự ổn định tài chính địa phương, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Thủy Nguyên nói riêng và thành phố Hải Phòng nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách công: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc huy động và phân phối nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước, đặc biệt là chi tiêu công hiệu quả và minh bạch.

  • Mô hình quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện: Tập trung vào các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát chi thường xuyên, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý và hiệu quả trong sử dụng ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: Ngân sách Nhà nước, chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, quản lý chi thường xuyên ngân sách, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên như điều kiện kinh tế xã hội, cơ chế chính sách, năng lực quản lý, công nghệ thông tin và sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm nền tảng lý luận. Dữ liệu được thu thập trực tiếp từ các báo cáo ngân sách của huyện Thủy Nguyên trong giai đoạn 2015-2019, bao gồm số liệu thu chi ngân sách, dự toán chi thường xuyên, báo cáo quyết toán và các văn bản pháp luật liên quan.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn huyện, với phương pháp chọn mẫu toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến năm 2019, tập trung phân tích các biến động và xu hướng trong công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách và chi thường xuyên ổn định: Tổng thu ngân sách huyện Thủy Nguyên tăng từ khoảng 1.028 tỷ đồng năm 2016 lên 1.807 tỷ đồng năm 2018, với mức tăng trung bình hàng năm khoảng 8-9%. Chi thường xuyên ngân sách cũng tăng từ 729 tỷ đồng năm 2015 lên gần 965 tỷ đồng năm 2018, chiếm tỷ trọng trên 70% tổng chi ngân sách.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên tập trung vào giáo dục và đào tạo: Chi giáo dục, đào tạo và dạy nghề chiếm tỷ trọng lớn nhất trong chi thường xuyên, luôn duy trì trên 60% tổng chi thường xuyên. Năm 2019, chi giáo dục đạt gần 599 tỷ đồng, chiếm 64,48% tổng chi thường xuyên.

  3. Công tác lập dự toán còn tồn tại hạn chế: Mặc dù quy trình lập dự toán được thực hiện nghiêm túc, số dự toán chậm tiến độ và phải xin bổ sung kinh phí vẫn chiếm khoảng 3-5 dự toán mỗi năm, cho thấy việc lập dự toán chưa hoàn toàn sát với nhu cầu thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách.

  4. Chấp hành dự toán và quyết toán được thực hiện nghiêm túc: Việc chấp hành dự toán chi thường xuyên được kiểm soát chặt chẽ qua sự phối hợp giữa cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nước, đảm bảo các khoản chi đúng chế độ, tiêu chuẩn và có đầy đủ hồ sơ chứng từ. Quyết toán ngân sách được thực hiện đúng quy định, làm cơ sở đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách hàng năm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Thủy Nguyên đã đạt được nhiều thành tựu trong quản lý chi thường xuyên ngân sách, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc chi thường xuyên tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế và an sinh xã hội phù hợp với định hướng phát triển bền vững.

Tuy nhiên, việc lập dự toán chưa sát thực tế dẫn đến tình trạng xin bổ sung kinh phí, gây khó khăn cho công tác quản lý và sử dụng ngân sách hiệu quả. Nguyên nhân có thể do sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan tài chính, cũng như hạn chế về năng lực chuyên môn của cán bộ lập dự toán.

So sánh với một số địa phương khác như huyện Bình Giang và thành phố Thái Nguyên, việc tinh gọn bộ máy hành chính, tăng cường kiểm soát chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin đã giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên. Huyện Thủy Nguyên có thể học hỏi các kinh nghiệm này để hoàn thiện hơn công tác quản lý ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng thu chi ngân sách, cơ cấu chi thường xuyên theo lĩnh vực, tỷ lệ dự toán chậm tiến độ và xin bổ sung kinh phí qua các năm, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng quản lý chi thường xuyên tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan tài chính trong việc xây dựng dự toán, đảm bảo dự toán sát với nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách. Thời gian thực hiện: ngay trong các kỳ lập dự toán hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Tăng cường kiểm soát và giám sát chi thường xuyên: Áp dụng các biện pháp kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, lãng phí trong chi tiêu ngân sách. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước, Thanh tra huyện.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý ngân sách điện tử, giúp theo dõi, kiểm soát và báo cáo chi tiêu minh bạch, kịp thời và chính xác. Thời gian thực hiện: trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị liên quan.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi tiêu cho đội ngũ cán bộ tài chính tại các đơn vị. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, các cơ sở đào tạo.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng: Đẩy mạnh sự phối hợp giữa UBND huyện, cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp quản lý chi thường xuyên, từ đó cải thiện hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở thực tiễn và lý luận để xây dựng, điều chỉnh các chính sách, quy định về quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kinh tế, quản trị công: Là tài liệu tham khảo quý giá trong giảng dạy và nghiên cứu về quản lý tài chính công, ngân sách nhà nước và quản lý công tại cấp huyện.

  4. Các tổ chức, cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính công: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra và giám sát công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách, phát hiện và xử lý các sai phạm, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là các khoản chi tiêu liên tục, ổn định nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và cung cấp dịch vụ công cộng trên địa bàn huyện, bao gồm chi lương, chi văn hóa, xã hội và các khoản chi tiêu thường xuyên khác.

  2. Tại sao việc lập dự toán chi thường xuyên lại quan trọng?
    Lập dự toán chi thường xuyên giúp dự báo chính xác nhu cầu chi tiêu, đảm bảo phân bổ ngân sách hợp lý, tránh lãng phí và thiếu hụt kinh phí trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại huyện Thủy Nguyên là gì?
    Khó khăn bao gồm việc lập dự toán chưa sát thực tế, dẫn đến xin bổ sung kinh phí; sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các đơn vị; năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế; và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách?
    Cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi tiêu, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

  5. Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý chi thường xuyên là gì?
    Kho bạc Nhà nước kiểm soát tính hợp pháp, hợp lệ của các khoản chi, thực hiện thanh toán theo dự toán được giao, từ chối thanh toán các khoản chi không đúng quy định, góp phần đảm bảo chi tiêu ngân sách minh bạch và hiệu quả.

Kết luận

  • Huyện Thủy Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước giai đoạn 2015-2019, với tổng thu ngân sách tăng trưởng ổn định và chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục và an sinh xã hội.
  • Công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi thường xuyên được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về tính chính xác và kịp thời của dự toán.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên bao gồm điều kiện kinh tế xã hội, cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên tập trung vào nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi tiêu, ứng dụng công nghệ, đào tạo cán bộ và phối hợp liên ngành.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai ngay là hoàn thiện quy trình lập dự toán năm tiếp theo, đồng thời xây dựng kế hoạch ứng dụng công nghệ thông tin và đào tạo cán bộ trong vòng 1-2 năm tới.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách tại huyện Thủy Nguyên cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.