Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những khoản chi lớn và quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Tại huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng, với diện tích 108,86 km² và dân số khoảng 143 nghìn người, nhu cầu vốn đầu tư XDCB ngày càng tăng cao nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực. Giai đoạn 2016-2020, tổng kế hoạch vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn huyện đạt khoảng 628 tỷ đồng, trong đó ngân sách tập trung trong cân đối chiếm 57,47%, nguồn khai thác quỹ đất chiếm 14,01%, ngân sách thành phố hỗ trợ chiếm 14,99%, và nguồn huy động từ doanh nghiệp, nhân dân chiếm 13,53%.

Tuy nhiên, công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện còn tồn tại nhiều hạn chế như việc phân bổ vốn chưa phù hợp với tiến độ dự án, chậm trễ trong lập dự toán, nợ đọng vốn đầu tư, và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện Kiến Thụy, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2016-2020, với ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, quản lý đầu tư công và quản lý dự án xây dựng cơ bản. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước theo dự toán, minh bạch, công khai và hiệu quả, nhằm đảm bảo kỷ luật tài khóa và sử dụng nguồn lực công hợp lý.

  2. Lý thuyết quản lý đầu tư công: Tập trung vào các nguyên tắc lập kế hoạch, phân bổ vốn, giám sát thực hiện và quyết toán vốn đầu tư công, đảm bảo các dự án đầu tư xây dựng cơ bản được thực hiện đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, quản lý chi đầu tư XDCB, dự toán ngân sách, kế hoạch vốn đầu tư, quyết toán vốn đầu tư, và hiệu quả chi đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp định tính. Nguồn dữ liệu chính là số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo quyết toán, kế hoạch vốn đầu tư XDCB giai đoạn 2016-2020 của huyện Kiến Thụy, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu chuyên ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN trên địa bàn huyện trong giai đoạn nghiên cứu.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích số liệu thống kê: So sánh kế hoạch vốn, giá trị khối lượng thực hiện, tỷ lệ giải ngân và quyết toán vốn đầu tư qua các năm để đánh giá hiệu quả quản lý.

  • Phương pháp đối chiếu, so sánh: Đánh giá sự phù hợp giữa kế hoạch và thực tế, so sánh với các tiêu chuẩn, quy định pháp luật hiện hành.

  • Phương pháp suy diễn: Giải thích nguyên nhân các tồn tại, hạn chế trong quản lý chi đầu tư XDCB và đề xuất giải pháp.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2020, tập trung phân tích thực trạng và đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại huyện Kiến Thụy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng kế hoạch vốn đầu tư XDCB giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 628 tỷ đồng, trong đó ngân sách huyện chiếm 57,47%, ngân sách thành phố hỗ trợ 14,99%, nguồn khai thác quỹ đất 14,01%, và huy động doanh nghiệp, nhân dân 13,53%. Tỷ lệ phân bổ vốn hàng năm tương đối ổn định, tuy nhiên có sự điều chỉnh kế hoạch vốn do tiến độ dự án và nguồn vốn thực tế.

  2. Giá trị khối lượng thực hiện vượt kế hoạch vốn đầu tư hàng năm, ví dụ năm 2018 giá trị khối lượng thực hiện đạt 160,745 tỷ đồng, vượt 140,10% kế hoạch vốn. Tuy nhiên, tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư chỉ đạt khoảng 91,93% kế hoạch, thấp hơn so với khối lượng thực hiện (65,62%), dẫn đến nợ đọng XDCB.

  3. Công tác lập dự toán và phân bổ vốn còn chậm trễ và chưa đồng bộ, nhiều dự án chưa được thẩm định dự toán kịp thời đầu năm, nguyên nhân do thiếu nguồn lực tư vấn thiết kế và quy mô dự án nhỏ. Việc phân bổ vốn chưa phù hợp với tiến độ thi công, nhiều dự án chỉ được bố trí vốn tối thiểu 35% tổng mức đầu tư, gây khó khăn trong giải ngân và thực hiện dự án.

  4. Bộ máy quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện Kiến Thụy gồm HĐND, UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các chủ đầu tư, hoạt động phối hợp tương đối hiệu quả nhưng còn tồn tại hạn chế trong công tác giám sát, kiểm tra và xử lý nợ đọng vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do hạn chế về nguồn lực tư vấn, quy trình lập dự toán và phân bổ vốn chưa linh hoạt, chưa sát với tiến độ thực tế của dự án. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công, tình trạng nợ đọng vốn và chậm giải ngân vốn đầu tư là phổ biến ở nhiều địa phương có quy mô tương tự. Việc phân bổ vốn không đồng bộ với tiến độ thi công dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ kế hoạch vốn, giá trị khối lượng thực hiện và tỷ lệ thanh toán vốn qua các năm, cũng như bảng tổng hợp nguồn vốn đầu tư theo từng năm và tỷ lệ phân bổ vốn theo nguồn. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế, từ đó làm rõ các điểm nghẽn trong quản lý.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện Kiến Thụy, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán và phân bổ vốn đầu tư sát với tiến độ thực tế dự án: Phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp chặt chẽ với các chủ đầu tư và đơn vị tư vấn để hoàn thiện dự toán kịp thời, đảm bảo kế hoạch vốn phù hợp với tiến độ thi công. Thời gian thực hiện: hàng năm trước khi bắt đầu năm ngân sách.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát đầu tư công: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý đầu tư, tăng cường kiểm tra, thanh tra, kiểm toán các dự án để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, giảm thiểu nợ đọng vốn. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2022-2025.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư XDCB: Xây dựng hệ thống quản lý dự án đầu tư công trực tuyến, minh bạch thông tin về kế hoạch, tiến độ, giải ngân và quyết toán vốn đầu tư. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính và Sở Kế hoạch - Đầu tư. Thời gian: triển khai trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn ngoài ngân sách: Khuyến khích doanh nghiệp và nhân dân tham gia đóng góp, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đồng thời quản lý chặt chẽ nguồn vốn này để tránh thất thoát, lãng phí. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan. Thời gian: liên tục, ưu tiên giai đoạn 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về tài chính và đầu tư công: Giúp hiểu rõ cơ chế, quy trình quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và giám sát.

  2. Chủ đầu tư và các đơn vị thi công dự án xây dựng cơ bản: Nắm bắt các quy định, nguyên tắc lập dự toán, phân bổ vốn và thanh toán vốn đầu tư, đảm bảo thực hiện dự án đúng tiến độ và chất lượng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi đầu tư công, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư công: Hỗ trợ trong việc đánh giá hiệu quả, phát hiện sai phạm và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là gì?
    Chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN là khoản chi sử dụng vốn ngân sách để xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội nhằm phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế quốc dân.

  2. Tại sao quản lý chi đầu tư XDCB lại quan trọng đối với huyện Kiến Thụy?
    Vì huyện đang trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội với nhu cầu đầu tư lớn, quản lý hiệu quả chi đầu tư XDCB giúp sử dụng nguồn vốn công hợp lý, tránh thất thoát, nâng cao hiệu quả đầu tư và thúc đẩy phát triển bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý chi đầu tư XDCB tại huyện là gì?
    Bao gồm chậm trễ trong lập dự toán, phân bổ vốn chưa phù hợp với tiến độ dự án, nợ đọng vốn đầu tư, thiếu nguồn lực tư vấn thiết kế và hạn chế trong giám sát, kiểm tra thực hiện dự án.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu nợ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần lập kế hoạch vốn sát với tiến độ thi công, tăng cường giám sát, thanh tra, điều chỉnh kế hoạch vốn kịp thời, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và phối hợp giữa các bên liên quan.

  5. Các biện pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp như nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường huy động vốn ngoài ngân sách nên được triển khai liên tục trong giai đoạn 3-5 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích chi tiết cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại huyện Kiến Thụy giai đoạn 2016-2020, làm rõ các tồn tại và nguyên nhân chủ yếu.
  • Tổng kế hoạch vốn đầu tư XDCB giai đoạn này đạt khoảng 628 tỷ đồng, với tỷ lệ giải ngân và thanh toán vốn còn nhiều hạn chế, dẫn đến nợ đọng vốn và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao.
  • Bộ máy quản lý chi đầu tư XDCB đã hoạt động tương đối hiệu quả nhưng cần nâng cao năng lực, tăng cường giám sát và minh bạch trong quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như cải tiến công tác lập dự toán, phân bổ vốn, ứng dụng công nghệ thông tin và huy động nguồn vốn ngoài ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Kiến Thụy bền vững.

Hành động ngay hôm nay để hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, góp phần xây dựng huyện Kiến Thụy phát triển thịnh vượng!