HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ XỬ LÝ HÀNH VI THAO TÚNG THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

Sự tin cậy là yếu tố then chốt trên TTCK. Bất kỳ hành vi vi phạm nào đều ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư. Tác động từ biến động TTCK đến nền kinh tế là rất nhanh chóng. Hậu quả của hành vi thao túng là rất nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn tới sự hoạt động bình thường của thị trường. Theo lời mở đầu của tài liệu gốc 'Trong thị trường chứng khoán, sự tin cậy quý hơn vàng'. Hành vi thao túng thị trường ngày càng tinh vi, gây hậu quả nghiêm trọng hơn. Vì vậy, cần có biện pháp xử lý chặt chẽ để thị trường hoạt động hiệu quả.

Đề tài hoàn thiện pháp luật về xử lý hành vi thao túng thị trường chứng khoán là một đề tài còn mới mẻ và chưa được nghiên cứu sâu trong khoa học pháp lý, số lượng các công trình liên quan đến đề tài còn rất hạn chế. Các nghiên cứu trước đây tập trung vào trách nhiệm pháp lý đối với hành vi thao túng giá cổ phiếu hoặc phân tích pháp luật ở các quốc gia khác. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu những nghiên cứu đi sâu vào phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp toàn diện cho Việt Nam. Khóa luận này hướng đến việc khắc phục những hạn chế đó. Đồng thời, tài liệu tham khảo có đề cập đến luận văn của Quách Minh Trí về Trách nhiệm pháp lý đối với hành vi thao túng giá cổ phiếu.

Theo khía cạnh pháp lý, chứng khoán là một loại tài sản với đầy đủ các đặc tính của một loại tài sản thông thường, được thể hiện dưới dạng chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử và là bằng chứng xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp đối với tài sản hoặc phần vốn của tổ chức phát hành. Thị trường chứng khoán là nơi giao dịch, mua bán các loại chứng khoán. Theo tài liệu gốc, 'Ở phương diện kinh tế, chứng khoán được hiểu là công cụ tài chính và là công cụ huy động vốn trên thị trường'. Bên cạnh đó, chứng khoán còn có tính sinh lời, thanh khoản và rủi ro. Do đó, chứng khoán phải được phân loại rõ ràng để bảo đảm quyền lợi cho nhà đầu tư.

Hành vi thao túng thị trường chứng khoán là những hành động gian lận, phi đạo đức nhằm tạo ra một ấn tượng sai lệch về giá trị hoặc hoạt động giao dịch của một loại chứng khoán. Mục đích của hành vi này là lừa dối các nhà đầu tư khác để họ mua hoặc bán chứng khoán, từ đó thu lợi bất chính. Các hành vi này vi phạm nguyên tắc minh bạch và công bằng của thị trường, gây tổn hại đến niềm tin của nhà đầu tư và sự ổn định của hệ thống tài chính. Theo luật thì các hành vi thao túng cần phải được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh.

Pháp luật về xử lý thao túng thị trường chứng khoán bao gồm các quy định pháp lý liên quan đến việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi thao túng. Nó bao gồm các định nghĩa về thao túng, các biện pháp giám sát và điều tra, các chế tài xử phạt (hành chính, hình sự), và các cơ chế bồi thường thiệt hại. Pháp luật này cần được thiết kế sao cho vừa đủ mạnh để răn đe các hành vi vi phạm, vừa đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quá trình thực thi. Mặt khác, nó còn phải bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư và đảm bảo sự ổn định của thị trường chứng khoán.

Các hình thức xử lý thao túng thị trường chứng khoán có thể bao gồm xử phạt hành chính (phạt tiền, tước quyền hành nghề), xử lý hình sự (truy cứu trách nhiệm hình sự), và yêu cầu bồi thường thiệt hại cho các nhà đầu tư bị ảnh hưởng. Hình thức xử lý cụ thể sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi thao túng và các quy định của pháp luật. Việc lựa chọn hình thức xử lý phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo tính răn đe và công bằng, đồng thời bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Các quy định chung về xử lý hành vi thao túng TTCK thường được thể hiện trong Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành. Chúng bao gồm các định nghĩa, nguyên tắc, và quy trình cơ bản để phát hiện, điều tra, và xử lý các hành vi thao túng. Ngoài ra, các quy định này cũng quy định về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, bao gồm cả nhà đầu tư, công ty chứng khoán, và cơ quan quản lý nhà nước. Theo tài liệu gốc, các văn bản pháp luật liên quan đến xử lý hành vi thao túng bao gồm 'Luật Chứng khoán' và 'Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán'.

Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi thao túng TTCK thường quy định các mức phạt tiền, các biện pháp khắc phục hậu quả, và các hình thức xử phạt bổ sung (ví dụ: tước quyền hành nghề). Mức phạt và hình thức xử phạt cụ thể sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm. Việc áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính cần đảm bảo tính nghiêm minh và công bằng, đồng thời phải phù hợp với tính chất và mức độ của hành vi vi phạm. Mặt khác cần bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Bộ luật Hình sự (BLHS) quy định về tội thao túng thị trường chứng khoán, với các hình phạt nghiêm khắc hơn so với xử phạt hành chính. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi thao túng chỉ được thực hiện khi hành vi đó gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có tính chất đặc biệt nguy hiểm cho xã hội. Việc áp dụng BLHS trong xử lý thao túng thị trường chứng khoán cần đảm bảo tính thận trọng và tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

Định hướng hoàn thiện pháp luật về xử lý thao túng thị trường chứng khoán cần dựa trên các nguyên tắc sau: (1) Đảm bảo tính minh bạch và công bằng của thị trường; (2) Bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư; (3) Tăng cường tính răn đe của pháp luật; (4) Phù hợp với thông lệ quốc tế. Việc hoàn thiện pháp luật cần tập trung vào việc làm rõ các hành vi bị coi là thao túng, nâng cao chế tài xử phạt, và tăng cường cơ chế giám sát và kiểm tra.

Các giải pháp cụ thể để hoàn thiện quy định pháp luật về xử lý thao túng thị trường chứng khoán có thể bao gồm: (1) Sửa đổi, bổ sung các quy định về định nghĩa và nhận diện hành vi thao túng; (2) Nâng cao mức phạt tiền và hình phạt tù đối với các hành vi thao túng; (3) Tăng cường quyền hạn cho cơ quan quản lý nhà nước trong việc điều tra và xử lý các hành vi thao túng; (4) Bổ sung các quy định về bồi thường thiệt hại cho nhà đầu tư bị ảnh hưởng bởi hành vi thao túng.

Các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về xử lý thao túng thị trường chứng khoán có thể bao gồm: (1) Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho các cán bộ của cơ quan quản lý nhà nước; (2) Nâng cao hiệu quả công tác giám sát và kiểm tra thị trường; (3) Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng (ví dụ: UBCKNN, công an, viện kiểm sát, tòa án); (4) Nâng cao nhận thức của nhà đầu tư về các hành vi thao túng và cách phòng tránh.