Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm đảm bảo an sinh xã hội, ổn định đời sống người lao động khi gặp rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, nghỉ hưu hoặc tử vong. Trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình, BHXH huyện đã quản lý chi trả cho hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng, với tổng số tiền chi trả các chế độ BHXH trên 50 tỷ đồng mỗi năm (Báo cáo BHXH huyện Đà Bắc, 2019). Tuy nhiên, công tác quản lý chi BHXH tại đây còn tồn tại nhiều hạn chế như chưa quản lý chặt chẽ đối tượng hưởng, chi trả chưa kịp thời, gây khó khăn trong việc bảo toàn quỹ BHXH.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn huyện Đà Bắc trong giai đoạn 2019-2021, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH, đảm bảo quyền lợi người lao động và góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại BHXH huyện Đà Bắc, với số liệu sơ cấp thu thập năm 2022 và số liệu thứ cấp giai đoạn 2019-2021.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính BHXH, giảm thiểu thất thoát quỹ, đồng thời tạo niềm tin cho người lao động và người sử dụng lao động, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, quản lý rủi ro và chính sách an sinh xã hội. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý chi BHXH trong việc phân phối và sử dụng quỹ BHXH một cách hiệu quả, minh bạch, đảm bảo chi đúng đối tượng, đúng chế độ và kịp thời.

  2. Lý thuyết quản lý rủi ro xã hội: BHXH là công cụ chia sẻ rủi ro thu nhập giữa các thành viên trong xã hội, do đó quản lý chi BHXH phải đảm bảo tính công bằng, bền vững và phòng ngừa trục lợi quỹ.

Các khái niệm chính bao gồm: BHXH, chi BHXH, quản lý chi BHXH, đối tượng hưởng BHXH, dự toán chi BHXH, phân cấp chi trả, nguyên tắc quản lý chi BHXH (chi đúng đối tượng, chi đúng chế độ, chi kịp thời, chi minh bạch).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ BHXH huyện Đà Bắc giai đoạn 2019-2021, báo cáo tài chính, hồ sơ chi trả; số liệu sơ cấp thu thập năm 2022 qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ BHXH, người hưởng BHXH và các cơ quan liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích với cỡ mẫu khoảng 150 người hưởng BHXH và 20 cán bộ quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng chi BHXH, phân tích nhân tố ảnh hưởng bằng phương pháp phân tích nội dung phỏng vấn và so sánh với các nghiên cứu tương tự tại các địa phương khác như huyện Kim Bảng (Hà Nam) và huyện Đồng Hỷ (Thái Nguyên).

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp trong năm 2022, phân tích và tổng hợp kết quả trong 6 tháng tiếp theo, hoàn thiện luận văn trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chi trả BHXH: BHXH huyện Đà Bắc quản lý chi trả cho hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng, với tổng số tiền chi trả trên 50 tỷ đồng mỗi năm. Số lượt chi trả chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe đạt trên 300 lượt người mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ chi trả kịp thời đạt khoảng 85%, còn tồn tại chậm trễ do quy trình thủ tục và hạn chế về công nghệ.

  2. Quản lý đối tượng hưởng BHXH: Đối tượng hưởng BHXH đa dạng và biến động thường xuyên, gây khó khăn trong việc quản lý chính xác. Khoảng 10% đối tượng hưởng có hồ sơ chưa được cập nhật kịp thời, dẫn đến rủi ro chi sai đối tượng hoặc trục lợi quỹ.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố pháp luật và chính sách: Việc điều chỉnh mức lương tối thiểu và chính sách lao động ảnh hưởng trực tiếp đến mức chi BHXH. Giai đoạn 2019-2021, mức chi BHXH tăng trung bình 7% mỗi năm do điều chỉnh lương hưu và trợ cấp.

  4. Cơ sở vật chất và công nghệ thông tin: BHXH huyện Đà Bắc còn thiếu phương tiện hiện đại, phần mềm quản lý chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi BHXH. So với huyện Kim Bảng và Đồng Hỷ, Đà Bắc còn hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do địa hình phức tạp, điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, trình độ dân trí thấp, gây khó khăn trong việc tiếp cận và quản lý đối tượng hưởng BHXH. Việc chi trả chưa kịp thời cũng do quy trình thủ tục hành chính còn phức tạp và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

So sánh với huyện Kim Bảng và Đồng Hỷ, hai địa phương này đã áp dụng mô hình chi trả linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với các đại lý chi trả và ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả hơn, giúp nâng cao tỷ lệ chi trả kịp thời và giảm thiểu sai sót.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ diễn biến số lượng đối tượng hưởng BHXH và tổng số tiền chi trả qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ chi trả kịp thời giữa các huyện, cũng như sơ đồ quy trình chi trả và quản lý đối tượng hưởng BHXH.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý chi BHXH trong việc bảo đảm quyền lợi người lao động, đồng thời góp phần bảo toàn quỹ BHXH và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai phần mềm quản lý chi BHXH đồng bộ, hiện đại tại BHXH huyện Đà Bắc nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đối tượng và chi trả kịp thời. Mục tiêu đạt 95% chi trả đúng hạn trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với BHXH tỉnh và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

  2. Hoàn thiện quy trình chi trả và thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian xét duyệt hồ sơ, đơn giản hóa thủ tục chi trả, áp dụng mô hình chi trả qua đại lý uy tín và chuyển khoản ngân hàng để giảm thiểu rủi ro và tăng tính minh bạch. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: BHXH huyện, UBND xã, các đại lý chi trả.

  3. Tăng cường công tác quản lý đối tượng hưởng BHXH: Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, công an quản lý nhân khẩu để cập nhật kịp thời biến động đối tượng, loại bỏ đối tượng không còn đủ điều kiện hưởng. Mục tiêu giảm 80% sai sót trong danh sách chi trả trong 1 năm. Chủ thể: BHXH huyện, UBND xã, công an địa phương.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi BHXH: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và nghiệp vụ quản lý chi BHXH cho cán bộ BHXH huyện. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: BHXH tỉnh, BHXH Việt Nam.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và tuyên truyền: Thiết lập lịch kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các hành vi trục lợi quỹ BHXH; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền chính sách BHXH để nâng cao nhận thức người lao động và người sử dụng lao động. Thời gian: liên tục. Chủ thể: BHXH huyện, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách BHXH, hoàn thiện quy định pháp luật liên quan đến quản lý chi BHXH.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, chính sách xã hội: Tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý chi BHXH tại địa phương vùng núi.

  4. Người lao động và người sử dụng lao động trên địa bàn huyện Đà Bắc: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình chi trả BHXH, từ đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm tham gia BHXH.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi BHXH là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý chi BHXH là hoạt động tổ chức, kiểm soát việc chi trả các chế độ BHXH đúng đối tượng, đúng chế độ và kịp thời. Đây là nhiệm vụ trọng tâm giúp bảo đảm quyền lợi người lao động, bảo toàn quỹ BHXH và tạo niềm tin xã hội.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc?
    Bao gồm yếu tố pháp luật, chính sách tiền lương, biến động đối tượng hưởng BHXH, năng lực cán bộ quản lý, điều kiện kinh tế xã hội và địa hình phức tạp của địa phương.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu trục lợi quỹ BHXH?
    Tăng cường kiểm tra, giám sát, phối hợp với các cơ quan chức năng, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý đối tượng và hồ sơ chi trả, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm.

  4. Phương thức chi trả BHXH hiện nay tại huyện Đà Bắc như thế nào?
    Bao gồm chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH, chi trả qua đại lý chi trả do chính quyền địa phương bảo lãnh và chi trả qua đơn vị sử dụng lao động, với mục tiêu thuận tiện và an toàn cho người hưởng.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH trong tương lai?
    Ứng dụng công nghệ thông tin, đơn giản hóa thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và đẩy mạnh tuyên truyền chính sách BHXH.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc đã đạt được nhiều kết quả tích cực với hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp, tổng chi trên 50 tỷ đồng mỗi năm.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về quản lý đối tượng, chi trả chưa kịp thời và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách pháp luật, biến động đối tượng, năng lực cán bộ và điều kiện kinh tế xã hội địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm ứng dụng CNTT, hoàn thiện quy trình chi trả, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cụ thể cho BHXH huyện Đà Bắc trong 2-3 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH, bảo đảm quyền lợi người lao động và phát triển bền vững hệ thống an sinh xã hội.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, cán bộ BHXH và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn huyện Đà Bắc, góp phần xây dựng hệ thống BHXH hiệu quả, minh bạch và bền vững.