Nghiên cứu hoạt động công tác xã hội hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật tại trung tâm dạy nghề Quỳnh Hoa, huyện Thanh Trì, Hà Nội

• Tác giả: Đỗ Thị Liên
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Công tác xã hội
• Đề tài: Hoạt động Công tác xã hội trong hỗ trợ học nghề đối với người khuyết tật
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Mục đích nghiên cứu
• 1.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 2. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu
• 3.2. Phương pháp phỏng vấn sâu

I. Giới thiệu về trung tâm Quỳnh Hoa

Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa, tọa lạc tại huyện Thanh Trì, Hà Nội, là một trong những cơ sở tiên phong trong việc hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật. Trung tâm không chỉ cung cấp các khóa học nghề mà còn tạo ra môi trường thân thiện, giúp người khuyết tật tự tin hơn trong việc hòa nhập xã hội. Theo thống kê, trung tâm đã hỗ trợ hàng trăm người khuyết tật trong việc học nghề và tìm kiếm việc làm. Các chương trình đào tạo tại đây bao gồm nhiều lĩnh vực như thủ công mỹ nghệ, may mặc, và các nghề dịch vụ khác. Điều này không chỉ giúp người khuyết tật có thêm kỹ năng mà còn tạo ra cơ hội việc làm cho họ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

1.1. Mục tiêu và sứ mệnh của trung tâm

Mục tiêu chính của trung tâm là tạo ra cơ hội học tập và việc làm cho người khuyết tật, giúp họ phát triển kỹ năng nghề nghiệp và tự lập trong cuộc sống. Sứ mệnh của trung tâm là nâng cao nhận thức cộng đồng về khả năng của người khuyết tật, từ đó thúc đẩy sự hòa nhập xã hội. Trung tâm cũng chú trọng đến việc hỗ trợ xã hội cho người khuyết tật, bao gồm tư vấn tâm lý và hỗ trợ pháp lý, nhằm giúp họ vượt qua những rào cản trong cuộc sống.

II. Thực trạng hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc đào tạo nghề cho người khuyết tật, thực trạng hiện nay vẫn còn nhiều thách thức. Theo báo cáo, chỉ có khoảng 30% người khuyết tật trong độ tuổi lao động tham gia vào thị trường lao động. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu thông tin về các chương trình đào tạo, cũng như sự kỳ thị từ xã hội. Trung tâm Quỳnh Hoa đã nỗ lực khắc phục những vấn đề này bằng cách tổ chức các buổi tư vấn và kết nối với các doanh nghiệp để tạo cơ hội việc làm cho học viên. Việc hỗ trợ việc làm cho người khuyết tật không chỉ giúp họ có thu nhập mà còn nâng cao lòng tự trọng và sự tự tin.

2.1. Các chương trình đào tạo tại trung tâm

Trung tâm Quỳnh Hoa cung cấp nhiều chương trình đào tạo nghề đa dạng, từ nghề thủ công mỹ nghệ đến các kỹ năng dịch vụ. Các khóa học được thiết kế phù hợp với khả năng của từng học viên, giúp họ dễ dàng tiếp cận và học tập. Ngoài ra, trung tâm cũng tổ chức các buổi hội thảo nhằm nâng cao nhận thức về hỗ trợ giáo dục cho người khuyết tật, từ đó khuyến khích họ tham gia vào các khóa học. Sự kết hợp giữa đào tạo nghề và hỗ trợ tâm lý đã giúp nhiều người khuyết tật tìm được việc làm phù hợp và ổn định.

III. Đánh giá hiệu quả của hoạt động hỗ trợ

Hoạt động hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật tại trung tâm Quỳnh Hoa đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhiều học viên sau khi hoàn thành khóa học đã tìm được việc làm ổn định, góp phần cải thiện đời sống cá nhân và gia đình. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn cần khắc phục, như việc mở rộng quy mô đào tạo và tăng cường kết nối với các doanh nghiệp. Đánh giá từ học viên cho thấy, sự hỗ trợ từ trung tâm không chỉ giúp họ có kỹ năng nghề nghiệp mà còn tạo ra một cộng đồng hỗ trợ, nơi họ có thể chia sẻ và học hỏi lẫn nhau.

3.1. Những thách thức trong quá trình hỗ trợ

Mặc dù đã có nhiều thành công, nhưng trung tâm vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong việc hỗ trợ xã hội cho người khuyết tật. Một trong những vấn đề lớn là sự thiếu hụt nguồn lực tài chính và nhân lực. Điều này ảnh hưởng đến khả năng mở rộng các chương trình đào tạo và hỗ trợ. Ngoài ra, sự kỳ thị từ xã hội cũng là một rào cản lớn, khiến nhiều người khuyết tật ngần ngại tham gia vào các hoạt động học nghề. Trung tâm cần có những chiến lược hiệu quả hơn để nâng cao nhận thức cộng đồng và thu hút sự tham gia của các tổ chức xã hội.

IV. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hỗ trợ

Để nâng cao hiệu quả của hoạt động hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật, cần có những giải pháp đồng bộ. Đầu tiên, cần tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp để tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn cho học viên. Thứ hai, cần mở rộng các chương trình đào tạo, bao gồm cả đào tạo từ xa và trực tuyến, để tiếp cận nhiều đối tượng hơn. Cuối cùng, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về khả năng của người khuyết tật cũng rất quan trọng, nhằm giảm bớt sự kỳ thị và tạo ra một môi trường hòa nhập hơn.

4.1. Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp

Việc hợp tác với các doanh nghiệp không chỉ giúp trung tâm có thêm nguồn lực mà còn tạo ra cơ hội việc làm cho học viên. Các doanh nghiệp có thể tham gia vào quá trình đào tạo, cung cấp thông tin về nhu cầu thị trường và hỗ trợ việc làm cho người khuyết tật. Điều này sẽ tạo ra một chuỗi giá trị bền vững, nơi người khuyết tật không chỉ được đào tạo mà còn có cơ hội thực hành và làm việc trong môi trường thực tế.

Tổng quan nghiên cứu

Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, đồng thời đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. Mức tăng trưởng kinh tế trung bình của Việt Nam phù hợp với xu thế toàn cầu, tuy nhiên sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, đặc biệt là giữa nông thôn và thành thị, đã tạo ra những bất công xã hội rõ nét. Người khuyết tật (NKT) là nhóm đối tượng yếu thế chịu nhiều thiệt thòi, với khoảng 8 triệu người chiếm 7,8% dân số, trong đó 61% còn trong độ tuổi lao động nhưng chỉ 30% có thu nhập ổn định. Họ chủ yếu làm các nghề nông – lâm – ngư nghiệp với thu nhập thấp, đồng thời phải đối mặt với nhiều rào cản trong tiếp cận y tế, giáo dục và việc làm.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động Công tác xã hội (CTXH) trong hỗ trợ học nghề cho NKT tại Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa, huyện Thanh Trì, Hà Nội, trong giai đoạn từ tháng 01 đến tháng 06 năm 2019. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động CTXH hỗ trợ học nghề cho NKT tại trung tâm. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy hòa nhập xã hội, nâng cao năng lực nghề nghiệp và cải thiện đời sống cho NKT, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết cơ bản: Thuyết nhu cầu của Maslow và Lý thuyết hệ thống. Thuyết nhu cầu Maslow phân loại nhu cầu con người thành 5 cấp bậc từ cơ bản đến cao cấp: nhu cầu sinh lý, an toàn, xã hội, được quý trọng và thể hiện bản thân. NKT trong hoạt động học nghề cần được đáp ứng đầy đủ các nhu cầu này để phát huy tối đa tiềm năng và hòa nhập xã hội. Lý thuyết hệ thống giúp hiểu hoạt động CTXH như một hệ thống phức hợp gồm nhiều yếu tố tương tác, bao gồm cá nhân NKT, gia đình, cộng đồng, chính sách và môi trường học nghề. Sự phối hợp giữa các tiểu hệ thống này quyết định hiệu quả của hoạt động hỗ trợ học nghề.

Các khái niệm chính bao gồm: người khuyết tật (theo Luật Người khuyết tật 2010), học nghề (theo Luật Giáo dục nghề nghiệp 2014), hoạt động CTXH, và hoạt động CTXH trong hỗ trợ học nghề cho NKT. Hoạt động CTXH được thực hiện ở ba cấp độ: vi mô (hỗ trợ cá nhân), trung mô (phát triển cộng đồng), và vĩ mô (xây dựng chính sách).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích tài liệu, phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm và điều tra bảng hỏi. Cỡ mẫu gồm 80 NKT đang học nghề tại Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa, trong đó 25 người được phỏng vấn sâu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập thông tin đa chiều từ các dạng tật vận động và thính giác, độ tuổi từ 15 đến 28.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, tổng hợp thông tin từ phỏng vấn, thảo luận nhóm và bảng hỏi để đánh giá thực trạng, nhu cầu và hiệu quả hoạt động CTXH hỗ trợ học nghề. Thời gian nghiên cứu kéo dài 6 tháng, từ tháng 01 đến tháng 06 năm 2019, tập trung tại Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa, huyện Thanh Trì, Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tư vấn tâm lý hỗ trợ học nghề: Khoảng 85% NKT được hỗ trợ tư vấn tâm lý trước khi học nghề giúp giảm mặc cảm, tự ti và tăng sự tự tin trong học tập. Tuy nhiên, chỉ 60% cho biết hoạt động tư vấn được thực hiện thường xuyên và chuyên sâu.

2. Nâng cao nhận thức về học nghề và việc làm: 75% NKT nhận thức rõ hơn về quyền lợi và cơ hội học nghề sau các hoạt động tuyên truyền của nhân viên CTXH. So với trước khi tham gia, tỷ lệ NKT có kế hoạch nghề nghiệp tăng từ 40% lên 70%.

3. Kết nối nguồn lực hỗ trợ: Trung tâm đã kết nối được hơn 10 tổ chức, cá nhân hỗ trợ vật chất và tinh thần cho NKT, giúp 90% học viên được trang bị đầy đủ dụng cụ học nghề và hỗ trợ chi phí ăn ở. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 10% học viên gặp khó khăn về tài chính và phương tiện học tập.

4. Liên kết mô hình nghề phù hợp: Hai nghề chính được đào tạo là may công nghiệp và thủ công giấy cuộn, phù hợp với sức khỏe và khả năng của NKT. Tỷ lệ học viên hoàn thành khóa học đạt 80%, trong đó 65% có việc làm hoặc tự tạo việc làm sau đào tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động CTXH tại Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa đã góp phần tích cực vào việc nâng cao năng lực nghề nghiệp và hòa nhập xã hội cho NKT. Hoạt động tư vấn tâm lý giúp NKT vượt qua rào cản tâm lý, đồng thời nâng cao nhận thức về học nghề và việc làm tạo động lực cho họ tham gia tích cực. Việc kết nối nguồn lực và liên kết mô hình nghề phù hợp đã giải quyết phần nào khó khăn về vật chất và môi trường học tập.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành về việc làm cho NKT, nhấn mạnh vai trò của CTXH trong hỗ trợ học nghề và tạo việc làm. Tuy nhiên, vẫn tồn tại hạn chế về nguồn lực và phạm vi tiếp cận, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ học viên hoàn thành khóa học và có việc làm sẽ minh họa rõ hiệu quả của hoạt động CTXH tại trung tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hoạt động tư vấn tâm lý chuyên sâu: Đào tạo thêm nhân viên CTXH có kỹ năng tư vấn tâm lý chuyên biệt cho NKT, nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ tinh thần, giảm thiểu mặc cảm và tăng sự tự tin trong học nghề. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với các tổ chức chuyên môn thực hiện.

2. Mở rộng chương trình nâng cao nhận thức: Tổ chức các chiến dịch tuyên truyền, hội thảo về quyền lợi và cơ hội học nghề cho NKT và gia đình, nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích tham gia học nghề. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Trung tâm phối hợp với các cơ quan truyền thông và đoàn thể địa phương.

3. Phát triển mạng lưới kết nối nguồn lực: Xây dựng hệ thống liên kết chặt chẽ với các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và nhà tài trợ để đảm bảo nguồn lực vật chất và tinh thần ổn định cho NKT học nghề. Thời gian triển khai 18 tháng, do Trung tâm chủ trì phối hợp với các đối tác.

4. Đa dạng hóa mô hình nghề phù hợp: Nghiên cứu và phát triển thêm các nghề phù hợp với đặc điểm sức khỏe và sở thích của NKT như thủ công mỹ nghệ, công nghệ thông tin cơ bản, nhằm tăng cơ hội việc làm và thu nhập. Thực hiện trong 24 tháng, do Trung tâm phối hợp với các chuyên gia đào tạo nghề.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên công tác xã hội và cán bộ hỗ trợ NKT: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về hoạt động CTXH trong hỗ trợ học nghề, giúp nâng cao kỹ năng thực hành và xây dựng chương trình hỗ trợ hiệu quả.

2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để điều chỉnh, bổ sung chính sách hỗ trợ NKT trong lĩnh vực học nghề và việc làm, góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội bền vững.

3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp xã hội: Tài liệu giúp hiểu rõ nhu cầu, đặc điểm và phương thức hỗ trợ NKT học nghề, từ đó thiết kế các chương trình đào tạo và tạo việc làm phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động xã hội.

4. Học viên, sinh viên ngành công tác xã hội và giáo dục nghề nghiệp: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn hoạt động CTXH hỗ trợ học nghề cho NKT, phục vụ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

1. Hoạt động CTXH hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật gồm những gì?
   Hoạt động bao gồm tư vấn tâm lý, nâng cao nhận thức về học nghề và việc làm, kết nối nguồn lực hỗ trợ, và liên kết các mô hình nghề phù hợp. Ví dụ, tại Trung tâm Quỳnh Hoa, các hoạt động này giúp NKT vượt qua mặc cảm, tiếp cận cơ hội học nghề và việc làm.

2. Tại sao tư vấn tâm lý lại quan trọng trong hỗ trợ học nghề cho NKT?
   Tư vấn tâm lý giúp NKT giảm mặc cảm, tự ti, tăng sự tự tin và ổn định tinh thần, từ đó nâng cao hiệu quả học nghề. Nghiên cứu cho thấy 85% NKT được tư vấn tâm lý có thái độ tích cực hơn trong học tập.

3. Các mô hình nghề nào phù hợp với người khuyết tật vận động?
   Các nghề như may công nghiệp, thủ công giấy cuộn, thủ công mỹ nghệ phù hợp với sức khỏe và khả năng vận động hạn chế của NKT. Tại Trung tâm Quỳnh Hoa, 80% học viên theo học các nghề này và có tỷ lệ việc làm cao.

4. Làm thế nào để kết nối nguồn lực hỗ trợ cho NKT học nghề?
   Thông qua việc xây dựng mạng lưới với các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp, nhà tài trợ và cộng đồng, nhân viên CTXH có thể huy động vật chất và tinh thần hỗ trợ NKT. Trung tâm Quỳnh Hoa đã kết nối hơn 10 tổ chức hỗ trợ học viên.

5. Chính sách pháp luật nào hỗ trợ người khuyết tật học nghề tại Việt Nam?
   Luật Người khuyết tật 2010 quy định NKT được tư vấn học nghề miễn phí, lựa chọn nghề phù hợp, được hưởng chính sách ưu đãi. Đề án trợ giúp NKT giai đoạn 2012-2020 đặt mục tiêu đào tạo và tạo việc làm cho 250.000 NKT trong độ tuổi lao động.

Kết luận

• Hoạt động CTXH trong hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật tại Trung tâm dạy nghề từ thiện Quỳnh Hoa đã góp phần nâng cao năng lực nghề nghiệp và hòa nhập xã hội cho NKT.
• Tư vấn tâm lý, nâng cao nhận thức, kết nối nguồn lực và liên kết mô hình nghề phù hợp là các hoạt động trọng tâm và hiệu quả.
• Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng và đề xuất giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng hoạt động CTXH hỗ trợ học nghề cho NKT.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo nhân viên CTXH, mở rộng tuyên truyền, phát triển mạng lưới hỗ trợ và đa dạng hóa mô hình nghề.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng, đồng thời kêu gọi sự chung tay của cộng đồng, tổ chức và nhà nước để nâng cao hiệu quả hỗ trợ NKT học nghề, góp phần xây dựng xã hội công bằng và phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay để hỗ trợ người khuyết tật phát triển nghề nghiệp và hòa nhập cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, công bằng và nhân ái.