## Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động thông tin và thư viện trong các trường đại học đang trải qua quá trình hiện đại hóa mạnh mẽ nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo theo hệ thống tín chỉ. Tại Trường Đại học Dân lập Phương Đông, với gần 7.500 sinh viên và hơn 150 cán bộ giảng viên, thư viện hiện tại còn nhiều hạn chế về quy mô, nguồn tài liệu và công nghệ phục vụ. Từ năm 2005 đến nay, khi nhà trường bắt đầu áp dụng đào tạo tín chỉ, nhu cầu về tài liệu và dịch vụ thư viện tăng lên rõ rệt, đòi hỏi thư viện phải đổi mới toàn diện để đáp ứng hiệu quả hơn. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng hoạt động thông tin thư viện tại Trường Đại học Dân lập Phương Đông, từ đó đề xuất các giải pháp hiện đại hóa phù hợp, nâng cao chất lượng phục vụ, đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ và phát triển bền vững trong giai đoạn hội nhập quốc tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động thư viện tại trường từ năm 2005 đến nay, với đối tượng là sinh viên, giảng viên và cán bộ quản lý. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện hiệu quả phục vụ thông tin, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học, đồng thời góp phần phát triển ngành thư viện đại học ngoài công lập tại Việt Nam.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Lý thuyết hiện đại hóa thư viện**: Nhấn mạnh hiện đại hóa toàn diện về trang thiết bị, tổ chức, phương thức hành động và tầm nhìn chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện.
- **Mô hình quản lý nguồn nhân lực trong thư viện hiện đại**: Tập trung vào phát triển năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao trình độ chuyên môn để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dùng.
- **Khái niệm thư viện điện tử và thư viện số**: Thư viện điện tử là hệ thống quản lý và cung cấp tài liệu điện tử, thư viện số là kho lưu trữ tài liệu số hóa phục vụ tra cứu nhanh chóng, hỗ trợ học tập và nghiên cứu.
- **Khái niệm đào tạo theo hệ thống tín chỉ**: Phương pháp đào tạo linh hoạt, tăng cường tự học, tự nghiên cứu, đòi hỏi thư viện phải cung cấp nguồn tài liệu đa dạng, phong phú và dịch vụ hỗ trợ hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: hiện đại hóa thư viện, thư viện điện tử, quản lý nguồn nhân lực thư viện, đào tạo tín chỉ, nhu cầu thông tin người dùng.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập dữ liệu từ khảo sát thực tế tại Thư viện Trường Đại học Dân lập Phương Đông, phỏng vấn chuyên gia, điều tra bằng bảng hỏi với 200 phiếu phát ra, thu về 187 phiếu hợp lệ.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích định lượng số liệu khảo sát, tổng hợp tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, so sánh thực trạng với các mô hình thư viện hiện đại.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2005 đến 2010, giai đoạn nhà trường áp dụng đào tạo tín chỉ và thư viện bắt đầu có những bước đầu hiện đại hóa.

Cỡ mẫu khảo sát 187 người dùng tin gồm sinh viên, giảng viên và cán bộ quản lý, được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích chủ yếu là thống kê mô tả và phân tích so sánh nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Mức độ sử dụng thư viện**: Sinh viên chiếm 36% thường xuyên sử dụng thư viện, trong khi giảng viên và cán bộ nghiên cứu chỉ chiếm 12,7%, cán bộ lãnh đạo gần như không sử dụng thường xuyên. Điều này phản ánh nhu cầu tài liệu học tập và nghiên cứu của sinh viên cao hơn.
- **Nguồn tài liệu và loại hình sử dụng**: 80,6% người dùng sử dụng sách in, 17% sử dụng tài liệu điện tử, 84% sinh viên mượn luận văn, báo cáo tốt nghiệp. Tuy nhiên, thư viện hiện có khoảng 4.296 đầu giáo trình với 9.049 cuốn, còn hạn chế so với nhu cầu.
- **Khó khăn trong tìm kiếm tài liệu**: 87,5% người dùng phản ánh công cụ tra cứu không đầy đủ, 78% cho rằng mục lục tra cứu chưa chính xác, 51% không được hướng dẫn đầy đủ khi tìm kiếm tài liệu.
- **Yêu cầu nâng cao chất lượng thư viện**: 79% người dùng mong muốn nguồn tài liệu đầy đủ hơn, 75,5% yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi hoạt động thư viện, 71,5% đề nghị cải thiện cơ sở vật chất hiện đại.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế là do thư viện còn mang tính truyền thống, chưa được đầu tư đầy đủ về cơ sở vật chất, công nghệ và nguồn nhân lực chuyên môn. So với các nghiên cứu về thư viện đại học hiện đại, việc thiếu hệ thống thư viện điện tử, phần mềm quản lý và kho mở làm giảm hiệu quả phục vụ. Kết quả khảo sát cho thấy nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử và dịch vụ trực tuyến ngày càng tăng, phù hợp với xu hướng đào tạo tín chỉ đòi hỏi sinh viên tự học nhiều hơn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và hiện đại hóa tổ chức, phương thức hoạt động thư viện là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng phục vụ, đáp ứng yêu cầu đào tạo và nghiên cứu khoa học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mức độ sử dụng thư viện theo nhóm người dùng, bảng phân loại nguồn tài liệu và biểu đồ các khó khăn khi tìm kiếm tài liệu để minh họa rõ nét thực trạng.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Thành lập Trung tâm Thông tin Thư viện độc lập**: Tách biệt hoạt động thư viện với các bộ phận khác, xây dựng ban lãnh đạo chuyên trách, tổ chức bộ phận nghiệp vụ và phục vụ theo mô hình hiện đại, dự kiến hoàn thành trong 1-2 năm, do Ban Giám hiệu nhà trường chủ trì.
- **Đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật**: Mở rộng diện tích phòng đọc, trang bị hệ thống chống nóng lạnh, tăng số lượng máy tính kết nối internet, lắp đặt thiết bị an ninh như camera, cổng từ, hoàn thành trong 2 năm, phối hợp với phòng quản lý cơ sở vật chất.
- **Triển khai phần mềm thư viện điện tử và số hóa tài liệu**: Áp dụng phần mềm quản lý thư viện hiện đại, xây dựng kho tài liệu số, cập nhật tài liệu điện tử theo từng môn học, nâng cao khả năng tra cứu và mượn tài liệu trực tuyến, hoàn thành trong 3 năm, do Trung tâm Tin học và Thư viện phối hợp thực hiện.
- **Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực**: Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, ngoại ngữ, tin học cho cán bộ thư viện, tuyển dụng thêm nhân sự có trình độ cao, cử cán bộ đi đào tạo thạc sĩ, nghiên cứu sinh, xây dựng kế hoạch đào tạo liên tục, thực hiện trong 5 năm.
- **Xây dựng và phát triển sản phẩm, dịch vụ thư viện đa dạng**: Tổ chức kho mở, triển khai dịch vụ tra cứu theo yêu cầu, dịch vụ mượn tài liệu về nhà, dịch vụ tham khảo trực tuyến, nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc, hoàn thiện trong 3 năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Ban lãnh đạo các trường đại học ngoài công lập**: Nhận diện các vấn đề và giải pháp hiện đại hóa thư viện phù hợp với đặc thù trường dân lập, hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển thư viện.
- **Cán bộ quản lý thư viện đại học**: Áp dụng các mô hình tổ chức, quản lý nguồn nhân lực và công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện.
- **Giảng viên và nhà nghiên cứu**: Hiểu rõ nhu cầu thông tin và cách thức thư viện đáp ứng, từ đó phối hợp xây dựng nguồn tài liệu và dịch vụ phù hợp với đào tạo tín chỉ.
- **Sinh viên và người học**: Nắm bắt các dịch vụ thư viện hiện đại, khai thác hiệu quả nguồn tài liệu điện tử và truyền thống phục vụ học tập, nghiên cứu.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao hiện đại hóa thư viện lại quan trọng đối với đào tạo tín chỉ?**  
Hiện đại hóa thư viện giúp cung cấp nguồn tài liệu phong phú, đa dạng và dịch vụ tra cứu nhanh chóng, đáp ứng nhu cầu tự học, tự nghiên cứu tăng cao trong đào tạo tín chỉ.

2. **Thư viện điện tử khác gì so với thư viện truyền thống?**  
Thư viện điện tử quản lý và cung cấp tài liệu số hóa, cho phép truy cập trực tuyến mọi lúc mọi nơi, trong khi thư viện truyền thống chủ yếu phục vụ tài liệu in và tại chỗ.

3. **Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ thư viện?**  
Thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng tin học, ngoại ngữ và cập nhật kiến thức nghiệp vụ thư viện hiện đại, đồng thời tuyển dụng nhân sự có trình độ cao.

4. **Kho mở trong thư viện có ưu điểm gì?**  
Kho mở cho phép người dùng trực tiếp tiếp cận, lựa chọn tài liệu, tiết kiệm thời gian, tăng tính chủ động và sáng tạo trong việc sử dụng tài liệu.

5. **Các khó khăn chính khi tìm kiếm tài liệu hiện nay là gì?**  
Bao gồm công cụ tra cứu chưa đầy đủ, mục lục phân loại chưa chính xác và thiếu hướng dẫn sử dụng, gây khó khăn cho người dùng trong việc tìm kiếm tài liệu nhanh và hiệu quả.

## Kết luận

- Hoạt động thông tin và thư viện tại Trường Đại học Dân lập Phương Đông còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn tài liệu và công nghệ phục vụ.  
- Đào tạo theo hệ thống tín chỉ làm tăng nhu cầu sử dụng thư viện, đòi hỏi thư viện phải hiện đại hóa toàn diện.  
- Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể về tổ chức, quản lý, đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ và phát triển nguồn nhân lực.  
- Việc triển khai các giải pháp này sẽ nâng cao hiệu quả phục vụ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học của nhà trường.  
- Khuyến nghị nhà trường ưu tiên thành lập Trung tâm Thông tin Thư viện độc lập và đầu tư phát triển trong giai đoạn 2025-2030 để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.

**Hành động tiếp theo:** Ban lãnh đạo nhà trường cần phê duyệt kế hoạch hiện đại hóa thư viện, phân bổ ngân sách và triển khai các bước thực hiện theo lộ trình đề xuất. Các cán bộ thư viện cần tích cực tham gia đào tạo nâng cao năng lực và phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để đảm bảo thành công của dự án.