Giáo Trình Lịch Sử Việt Nam Tập 3: Từ Thế Kỷ XVI Đến 1858

MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: VIỆT NAM TRONG CÁC THẾ KỈ XVI - GIỮA XVIII

1.1. Sự sụp đổ của nhà Lê sơ và các cuộc chiến tranh phong kiến

1.1.1. Cuộc khủng hoảng xã hội đầu thế kỉ XVI

1.1.2. Nhà Mạc thành lập, các chính sách nhà Mạc

1.1.3. Cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều

1.1.4. Cuộc chiến tranh Lê Trịnh - Nguyễn

1.2. Tình hình chính trị ở hai miền

1.2.1. Tình hình chính trị ở Đàng Ngoài

1.2.2. Tình hình chính trị ở Đàng Trong

1.3. Bước phát triển mới về kinh tế

1.3.1. Nông nghiệp

1.3.2. Sự phát triển của thủ công nghiệp

1.3.3. Thương nghiệp

1.4. Tình hình văn hoá tư tưởng trong các thế kỉ XVI - giữa XVII

1.4.1. Hệ tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng

1.4.2. Giáo dục, văn học

1.4.3. Nghệ thuật, khoa học, kĩ thuật

1.5. Sơ kết chương

1.6. Câu hỏi và bài tập

1.7. Tài liệu tham khảo

1.8. Tài liệu đọc thêm

2. CHƯƠNG 2: CUỘC KHỦNG HOẢNG CỦA CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN VÀ PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA NÔNG DÂN

2.1. Cuộc khủng hoảng của chế độ phong kiến ở Đàng Ngoài và phong trào nông dân

2.1.1. Kinh tế suy thoái nghiêm trọng

2.1.2. Bộ máy quan lại sa đọa

2.1.3. Đời sống cực khổ của nhân dân

2.1.4. Phong trào khởi nghĩa nông dân

2.2. Phong trào Tây Sơn

2.2.1. Cuộc khủng hoảng của chế độ phong kiến ở Đàng Trong

2.2.2. Phong trào nông dân Tây Sơn bùng nổ và tật đổ chính quyền họ Nguyễn làm chủ Đàng Trong

2.2.3. Phong trào nông dân Tây Sơn diệt quân xâm lược Xiêm

2.2.4. Nghĩa quân Tây Sơn lật đổ triều đình Lê - Trịnh

2.2.5. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Thanh

2.2.6. Vương triều Tây Sơn

2.3. Sơ kết chương

2.4. Câu hỏi và bài tập

2.5. Tài liệu tham khảo

2.6. Tài liệu đọc thêm

3. CHƯƠNG 3: VIỆT NAM Ở NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX DƯỚI TRIỀU NGUYỄN

3.1. Tình hình chính trị

3.1.1. Tổ chức chính quyền

3.1.2. Luật pháp

3.1.3. Quân đội

3.2. Tình hình kinh tế và những chính sách của nhà Nguyễn

3.2.1. Tình hình ruộng đất và nông nghiệp

3.2.2. Chế độ tô thuế

3.2.3. Tình hình thủ công nghiệp

3.2.4. Tình hình thương mại

3.3. Tình hình xã hội và các cuộc đấu tranh của nhân dân

3.3.1. Tình hình xã hội và đời sống của nhân dân

3.3.2. Các cuộc đấu tranh của nhân dân ở nửa đầu thế kỉ XIX

3.4. Tình hình văn hoá ở nửa sau thế kỉ XVIII - nửa đầu XIX

3.4.1. Tôn giáo, tín ngưỡng

3.4.2. Giáo dục

3.4.3. Văn học, nghệ thuật

3.4.4. Khoa học, kĩ thuật

3.5. Sơ kết chương

3.6. Câu hỏi và bài tập

3.7. Tài liệu tham khảo

3.8. Tài liệu đọc thêm

Khái quát về lịch sử Việt Nam từ nguyên thuỷ đến giữa thế kỉ XIX và những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam trong lịch sử

Một số niên đại và sự kiện cần ghi nhớ

Bảng tra cứu thuật ngữ

Tài liệu tham khảo chính

I. Lịch sử Việt Nam thế kỷ XVI đến năm 1858

Giáo trình Lịch sử Việt Nam Tập 3 tập trung vào giai đoạn lịch sử từ thế kỷ XVI đến năm 1858, một thời kỳ đầy biến động với sự suy vong của nhà Lê sơ và sự xuất hiện của nhà Mạc. Giai đoạn này cũng chứng kiến các cuộc chiến tranh phong kiến như Nam - Bắc triều và Lê - Trịnh - Nguyễn, cùng với sự phát triển kinh tế và văn hóa. Tài liệu lịch sử này cung cấp cái nhìn chi tiết về các sự kiện lịch sử quan trọng, giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh chính trị, xã hội và văn hóa của Việt Nam trong thời kỳ này.

1.1. Sự suy vong của nhà Lê sơ

Nhà Lê sơ, từng là triều đại hùng mạnh dưới thời Lê Thánh Tông, bắt đầu suy yếu từ đầu thế kỷ XVI. Sự sa đọa của tầng lớp quý tộc và quan lại, cùng với các cuộc tranh giành quyền lực, đã dẫn đến khủng hoảng chính trị. Các vua như Lê Uy Mục và Lê Tương Dực được miêu tả là những người ham mê tửu sắc, bỏ bê chính sự, khiến triều đình rơi vào hỗn loạn. Sự kiện lịch sử này đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ suy vong của chế độ phong kiến Việt Nam.

1.2. Sự xuất hiện của nhà Mạc

Sau sự suy yếu của nhà Lê, nhà Mạc được thành lập dưới sự lãnh đạo của Mạc Đăng Dung. Nhà Mạc đã thực hiện nhiều chính sách cải cách, nhưng cũng phải đối mặt với sự phản đối từ các thế lực phong kiến khác, dẫn đến cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều. Nghiên cứu lịch sử về nhà Mạc cho thấy sự phức tạp trong việc duy trì quyền lực trong bối cảnh chính trị đầy biến động.

II. Phát triển kinh tế và văn hóa

Bên cạnh những biến động chính trị, giai đoạn lịch sử từ thế kỷ XVI đến giữa thế kỷ XVIII cũng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế và văn hóa. Nông nghiệp, thủ công nghiệp, và thương nghiệp đều có những bước tiến đáng kể. Văn hóa tư tưởng cũng phát triển với sự xuất hiện của các trường phái tư tưởng mới và sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền.

2.1. Phát triển nông nghiệp và thủ công nghiệp

Nông nghiệp vẫn là nền tảng kinh tế chính của Việt Nam trong thời kỳ này. Các chính sách khuyến khích sản xuất nông nghiệp đã giúp tăng năng suất và mở rộng diện tích canh tác. Thủ công nghiệp cũng phát triển mạnh, đặc biệt là các ngành nghề như dệt vải, gốm sứ, và đúc đồng. Phân tích lịch sử cho thấy sự phát triển này đã góp phần ổn định xã hội và tạo nền tảng cho sự phồn thịnh kinh tế.

2.2. Văn hóa và tư tưởng

Văn hóa Việt Nam trong thời kỳ này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các trường phái tư tưởng như Nho giáo, Phật giáo, và Đạo giáo. Giáo dục và văn học cũng có những bước tiến đáng kể, với sự xuất hiện của nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng. Nghệ thuật và khoa học kỹ thuật cũng được chú trọng, phản ánh sự phát triển toàn diện của xã hội Việt Nam.

III. Phong trào Tây Sơn và sự kết thúc của chế độ phong kiến

Phong trào Tây Sơn là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng nhất trong giai đoạn này. Dưới sự lãnh đạo của anh em nhà Tây Sơn, phong trào đã lật đổ chế độ phong kiến Lê - Trịnh và đánh bại quân xâm lược Xiêm, Thanh. Vương triều Tây Sơn tuy ngắn ngủi nhưng đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong lịch sử Việt Nam.

3.1. Khởi nghĩa Tây Sơn

Phong trào Tây Sơn bùng nổ từ miền Trung Việt Nam, nhanh chóng thu hút sự ủng hộ của nông dân và các tầng lớp bị áp bức. Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Huệ, nghĩa quân Tây Sơn đã đánh bại quân Xiêm và quân Thanh, khẳng định sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Sự kiện lịch sử này đánh dấu sự kết thúc của chế độ phong kiến Lê - Trịnh.

3.2. Vương triều Tây Sơn

Mặc dù tồn tại ngắn ngủi, vương triều Tây Sơn đã thực hiện nhiều cải cách quan trọng, từ chính sách ruộng đất đến việc xây dựng quân đội. Nghiên cứu lịch sử về vương triều này cho thấy sự nỗ lực của nhà Tây Sơn trong việc xây dựng một chế độ mới, dù không thể tránh khỏi sự sụp đổ trước sự trỗi dậy của nhà Nguyễn.

Giáo Trình Lịch Sử Việt Nam Tập 3: Khám Phá Giai Đoạn Từ Thế Kỷ XVI Đến Năm 1858