Quản lý khai thác nguồn lợi biển đảo triều Nguyễn (1802-1884)

LỜI CAM ĐOAN

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

1.4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu

1.5. Nguồn tài liệu

1.6. Đóng góp của luận án

1.7. Bố cục luận án

2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ BỐI CẢNH LỊCH SỬ TÁC ĐỘNG ĐẾN VẤN ĐỀ QUẢN LÝ, KHAI THÁC NGUỒN LỢI BIỂN ĐẢO CỦA TRIỀU NGUYỄN

2.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

2.1.1. Những nghiên cứu gián tiếp liên quan đến vấn đề quản lý, khai thác nguồn lợi biển đảo

2.1.2. Những nghiên cứu trực tiếp liên quan đến vấn đề quản lý, khai thác nguồn lợi biển đảo

2.1.3. Một số nhận xét từ các công trình nghiên cứu trước và hướng nghiên cứu của luận án

2.2. Bối cảnh lịch sử

2.2.1. Bối cảnh khu vực và thế giới

2.2.2. Việt Nam - Đại Nam thế kỷ XIX

2.2.3. Biển đảo Việt Nam và vấn đề quản lý, khai thác nguồn lợi biển đảo trong chính sách của các nhà nước quân chủ trước triều Nguyễn

2.3. Tiểu kết chương 1

3. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC BỘ MÁY QUẢN LÝ VÀ ĐẢM BẢO AN TOÀN HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC NGUỒN LỢI BIỂN ĐẢO

3.1. Nhận thức của triều Nguyễn về biển đảo và nguồn lợi biển đảo

3.1.1. Nhận thức về hải phận quốc gia

3.1.2. Nhận thức về tài nguyên biển đảo

3.1.3. Nhận thức về an ninh - phòng thủ biển đảo

3.2. Tổ chức bộ máy quản lý

3.2.1. Cấp trung ương

3.2.2. Cấp địa phương

3.3. Đảm bảo an toàn hoạt động khai thác nguồn lợi biển đảo

3.3.1. Xây dựng lực lượng

3.3.2. Hộ dẫn, khơi thông, báo hiệu cửa biển, đo đạc, vẽ bản đồ và ghi chép hướng dẫn

3.3.3. Tế lễ và cứu trợ đường biển

3.3.4. Bố phòng và tuần phòng biển đảo

3.4. Tiểu kết chương 2

4. CHƯƠNG 3: QUẢN LÝ, KHAI THÁC GIAO THƯƠNG BIỂN

4.1. Quản lý, khai thác giao thông vận tải đường biển

4.1.1. Cấp bài thuyền và giấy thông hành đường biển

4.1.2. Tổ chức hoạt động vận tải đường biển của Nhà nước

4.1.3. Tổ chức hoạt động công cán nước ngoài bằng đường biển

4.2. Quản lý thương nghiệp đường biển

4.2.1. Hoạt động ngoại thương của Nhà nước

4.2.2. Quản lý hoạt động thương nghiệp của thương nhân trong nước

4.2.3. Quản lý hoạt động thương nghiệp của thương nhân nước ngoài

4.3. Khai thác cảng biển và các tuyến giao thương

4.3.1. Xây dựng và quản lý cảng biển

4.3.2. Khai thác các tuyến giao thương

4.4. Tiểu kết chương 3

5. CHƯƠNG 4: QUẢN LÝ, KHAI THÁC TÀI NGUYÊN BIỂN ĐẢO

5.1. Quản lý, khai thác muối, tổ yến và ngọc trai

5.1.1. Quản lý, khai thác muối

5.1.2. Quản lý, khai thác tổ yến và ngọc trai

5.2. Quản lý đánh bắt hải sản

5.2.1. Thu thuế và thu mua hải sản

5.2.2. Quy định kích thước và huy động thuyền dân vào việc công

5.2.3. Hỗ trợ sinh kế của ngư dân

5.3. Quản lý, khai thác ở các vùng quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa

5.4. Tiểu kết chương 4

KẾT LUẬN

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về quản lý khai thác nguồn lợi biển đảo triều Nguyễn

Quản lý khai thác nguồn lợi biển đảo triều Nguyễn (1802-1884) là một chủ đề quan trọng trong lịch sử Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền quốc gia. Quản lý nguồn lợi biển đảo không chỉ liên quan đến việc khai thác tài nguyên mà còn gắn liền với an ninh quốc phòng. Triều Nguyễn, với vai trò là triều đại cuối cùng của chế độ quân chủ Việt Nam, đã có những chính sách và biện pháp cụ thể nhằm khai thác hiệu quả tài nguyên biển đảo. Theo đó, các hoạt động khai thác biển đảo được tổ chức chặt chẽ, từ việc quản lý hải phận quốc gia đến việc bảo vệ an ninh biển đảo. Những chính sách này không chỉ nhằm phát triển kinh tế mà còn để đảm bảo an toàn cho các hoạt động khai thác. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "Biển đảo là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền quốc gia."

1.1. Bối cảnh lịch sử và chính trị

Thế kỷ XIX là thời kỳ đầy biến động trong lịch sử Việt Nam, với sự xâm lược của thực dân Pháp. Triều Nguyễn đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc quản lý và khai thác nguồn lợi biển đảo. Chính sách quản lý tài nguyên biển của triều Nguyễn không chỉ nhằm phát triển kinh tế mà còn để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Trong bối cảnh đó, triều Nguyễn đã xây dựng một bộ máy quản lý chặt chẽ, từ trung ương đến địa phương, nhằm đảm bảo an toàn cho các hoạt động khai thác. Theo một tài liệu lịch sử, "Chính quyền triều Nguyễn đã nhận thức rõ tầm quan trọng của biển đảo trong việc bảo vệ an ninh quốc gia và phát triển kinh tế."

II. Tổ chức bộ máy quản lý và đảm bảo an toàn hoạt động khai thác

Triều Nguyễn đã xây dựng một bộ máy quản lý chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho các hoạt động khai thác nguồn lợi biển đảo. Chính sách quản lý được thực hiện từ cấp trung ương đến địa phương, với sự tham gia của nhiều cơ quan chức năng. Việc nhận thức về tài nguyên biển đảo và an ninh quốc gia đã dẫn đến việc thiết lập các quy định cụ thể nhằm bảo vệ và khai thác hiệu quả tài nguyên. Theo một nghiên cứu, "Bộ máy quản lý của triều Nguyễn đã có những bước tiến đáng kể trong việc tổ chức và điều hành các hoạt động khai thác tài nguyên biển đảo." Các biện pháp như xây dựng lực lượng bảo vệ, tổ chức hộ dẫn và báo hiệu cửa biển đã được thực hiện để đảm bảo an toàn cho ngư dân và các hoạt động thương mại trên biển.

2.1. Nhận thức về tài nguyên biển đảo

Triều Nguyễn đã có những nhận thức sâu sắc về tài nguyên biển đảo và vai trò của nó trong phát triển kinh tế. Việc khai thác tài nguyên không chỉ nhằm phục vụ nhu cầu trong nước mà còn để phát triển giao thương quốc tế. Theo một tài liệu nghiên cứu, "Tài nguyên biển đảo không chỉ là nguồn lợi kinh tế mà còn là yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia." Chính vì vậy, triều Nguyễn đã có những chính sách cụ thể để quản lý và khai thác hiệu quả tài nguyên này.

III. Quản lý khai thác giao thương biển

Quản lý và khai thác giao thương biển là một trong những nhiệm vụ quan trọng của triều Nguyễn. Ngành thủy sản và các hoạt động thương mại trên biển đã được tổ chức một cách bài bản, với sự tham gia của nhiều thương nhân trong và ngoài nước. Triều Nguyễn đã thiết lập các quy định về quản lý thương nghiệp đường biển, nhằm đảm bảo an toàn cho các hoạt động giao thương. Theo một nghiên cứu, "Việc quản lý giao thương biển không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo vệ chủ quyền lãnh thổ." Các chính sách này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế biển đảo, đồng thời đảm bảo an ninh quốc gia.

3.1. Tổ chức hoạt động vận tải đường biển

Triều Nguyễn đã tổ chức các hoạt động vận tải đường biển một cách hiệu quả, với sự quản lý chặt chẽ từ cấp trung ương đến địa phương. Các quy định về giấy thông hành đường biển và cấp bài thuyền đã được thiết lập để đảm bảo an toàn cho các hoạt động giao thương. Theo một tài liệu lịch sử, "Việc tổ chức vận tải đường biển không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo vệ an ninh quốc gia." Các biện pháp này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển giao thương biển đảo, đồng thời đảm bảo an toàn cho ngư dân và thương nhân.

IV. Quản lý khai thác tài nguyên biển đảo

Quản lý và khai thác tài nguyên biển đảo là một trong những nhiệm vụ quan trọng của triều Nguyễn. Quản lý tài nguyên như muối, tổ yến và ngọc trai đã được thực hiện một cách bài bản, nhằm đảm bảo nguồn lợi cho ngư dân và phát triển kinh tế. Triều Nguyễn đã có những chính sách cụ thể để quản lý và khai thác hiệu quả tài nguyên này. Theo một nghiên cứu, "Việc quản lý tài nguyên biển đảo không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo vệ chủ quyền lãnh thổ." Các biện pháp này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế biển đảo, đồng thời đảm bảo an ninh quốc gia.

4.1. Quản lý khai thác muối và tổ yến

Triều Nguyễn đã có những chính sách cụ thể để quản lý và khai thác muối và tổ yến. Việc sản xuất muối từ tài nguyên nước biển đã được tổ chức một cách bài bản, nhằm đảm bảo nguồn lợi cho ngư dân. Theo một tài liệu nghiên cứu, "Việc quản lý muối và tổ yến không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo vệ chủ quyền lãnh thổ." Các biện pháp này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế biển đảo, đồng thời đảm bảo an ninh quốc gia.

Luận án tiến sĩ về quản lý khai thác nguồn lợi biển đảo của triều Nguyễn giai đoạn 1802-1884