Giáo Trình Ký - Xướng Âm Tại Nhạc Viện Hà Nội
Người đăng
Ẩn danh
104
1
0
Phí lưu trữ
30.000 VNĐMục lục chi tiết
Tóm tắt
I. Khám phá nền tảng Giáo trình Ký Xướng âm chuyên nghiệp
Giáo trình Ký - Xướng âm dành cho học sinh Trung học Âm nhạc chuyên nghiệp là tài liệu nền tảng, đóng vai trò cột sống trong hệ thống đào tạo âm nhạc bài bản. Môn học này không chỉ trang bị kỹ năng đọc và ghi chép nhạc, mà còn xây dựng tư duy âm nhạc, khả năng cảm thụ và phân tích tác phẩm một cách sâu sắc. Theo Lời nói đầu của giáo trình Ký - Xướng âm do Nhạc viện Hà Nội biên soạn năm 2000, mục tiêu cốt lõi là "tạo sự ổn định và thống nhất trong việc giảng dạy môn học", đảm bảo một chuẩn mực chung cho toàn bộ hệ trung cấp âm nhạc. Giáo trình này được thiết kế để hệ thống hóa kiến thức, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý thuyết và thực hành, giúp người học chuyển hóa các khái niệm trừu tượng như cao độ, trường độ thành phản xạ âm nhạc tự nhiên. Đây là công cụ không thể thiếu để xây dựng một nền móng vững chắc, chuẩn bị cho các môn học chuyên ngành phức tạp hơn như Hòa âm, Phân tích tác phẩm và Sáng tác.
1.1. Vai trò của sách xướng âm trong đào tạo tại nhạc viện
Một sách xướng âm chuẩn mực không chỉ là tập hợp các bài tập, mà là một lộ trình sư phạm được nghiên cứu kỹ lưỡng. Đối với sinh viên nhạc viện, Ký - Xướng âm là môn học rèn luyện "đôi tai nội tâm" (inner ear), giúp họ nghe và hình dung được âm nhạc trước khi nó được cất lên. Kỹ năng này cực kỳ quan trọng, giúp nghệ sĩ biểu diễn xử lý tác phẩm chính xác về mặt kỹ thuật và giàu cảm xúc. Cuốn giáo trình âm nhạc chuyên nghiệp này còn là cầu nối giữa lý thuyết âm nhạc cơ bản và thực hành biểu diễn. Nó giúp học sinh hiểu sâu sắc mối quan hệ giữa các nốt nhạc, cấu trúc của giai điệu, và logic của tiết tấu. Thông qua việc luyện tập thường xuyên, học sinh có thể tự tin thị tấu (sight-reading) những bản nhạc mới, một kỹ năng bắt buộc trong môi trường âm nhạc chuyên nghiệp.
1.2. Cấu trúc chuẩn của một giáo trình Solfège hiệu quả
Theo tài liệu gốc từ Nhạc viện Hà Nội, một giáo trình Solfège (thuật ngữ quốc tế của Ký - Xướng âm) hiệu quả được cấu trúc thành bốn phần chính trong mỗi bài học: Lý thuyết, Xướng âm, Tiết tấu và Ghi âm (Dictation). Phần Lý thuyết giới thiệu các khái niệm mới liên quan trực tiếp đến bài thực hành. Phần Xướng âm bao gồm nhiều hình thức luyện tập như đọc một bè, hai bè, dịch giọng, thị xướng. Phần Tiết tấu tập trung vào việc gõ và đọc các mẫu nhịp điệu phức tạp. Cuối cùng, phần Ghi âm là bài tập luyện tai nghe nhạc, yêu cầu học sinh ghi chép nhạc một giai điệu hoặc tiết tấu được nghe. Sự kết hợp chặt chẽ của bốn thành phần này đảm bảo sự phát triển toàn diện, từ nhận thức lý thuyết đến phản xạ thực hành, giúp người học làm chủ ngôn ngữ âm nhạc một cách hệ thống.
II. Vượt qua thách thức trong Giáo trình Ký Xướng âm 7 năm
Việc theo đuổi Giáo trình Ký - Xướng âm dành cho học sinh Trung học Âm nhạc chuyên nghiệp trong suốt hệ 7 năm là một quá trình đầy thử thách, đòi hỏi sự kiên trì và phương pháp luyện tập đúng đắn. Nhiều học sinh gặp khó khăn trong việc kết hợp đồng thời nhiều kỹ năng: nhận diện cao độ, giữ vững tiết tấu, và thể hiện sắc thái. Thách thức lớn nhất là biến kiến thức thụ động từ sách vở thành kỹ năng chủ động, có thể ứng dụng ngay lập tức khi đối mặt với một bản nhạc lạ. Tài liệu của Nhạc viện Hà Nội nhấn mạnh rằng nội dung "nhất quán theo trình tự lên cao dần" và "đòi hỏi người học phải có một chế độ đào luyện thường xuyên". Nếu không có sự hướng dẫn sát sao và một kế hoạch tự học nghiêm túc, học sinh dễ bị tụt lại, đặc biệt khi các bài tập ngày càng phức tạp về gam và điệu thức, đảo phách và nghịch phách.
2.1. Khó khăn khi luyện tập cao độ và tiết tấu chính xác
Hai yếu tố nền tảng của âm nhạc là cao độ (pitch) và tiết tấu (rhythm) cũng chính là hai rào cản lớn nhất. Về cao độ, việc xướng âm đúng các quãng khó như quãng 7, quãng tăng, quãng giảm đòi hỏi một đôi tai được rèn luyện tinh nhạy. Học sinh thường mắc lỗi hát sai nốt, đặc biệt là các nốt có dấu hóa bất thường hoặc khi giai điệu di chuyển theo các bước nhảy xa. Về tiết tấu, các dạng nhịp phức tạp như chùm ba, chùm sáu, đảo phách, nghịch phách trong các loại nhịp 2/2, 3/2 hay 6/8 rất dễ gây nhầm lẫn. Việc giữ vững nhịp trong khi vẫn phải tập trung vào cao độ là một bài toán phối hợp đa nhiệm đầy thách thức. Giáo trình giải quyết vấn đề này bằng cách tách riêng các bài tập gõ tiết tấu và đọc nhạc bạch thanh (chỉ đọc tên nốt theo tiết tấu, không cần cao độ).
2.2. Nâng cao kỹ năng nghe nhạc và trí nhớ âm nhạc
Bên cạnh việc đọc, kỹ năng nghe nhạc và ghi nhớ lại là một vế quan trọng khác của môn học, được thể hiện qua phần Ghi âm. Các bài tập ghi âm trí nhớ yêu cầu học sinh phải nghe một đoạn nhạc ngắn vài lần, sau đó ghi lại chính xác. Điều này không chỉ kiểm tra khả năng nhận diện cao độ và tiết tấu mà còn rèn luyện trí nhớ âm nhạc ngắn hạn và dài hạn. Đây là một kỹ năng vô cùng khó, đòi hỏi sự tập trung cao độ và khả năng phân tích cấu trúc giai điệu một cách nhanh chóng. Theo hướng dẫn sử dụng giáo trình, "các bài tập ghi âm trí nhớ thường là ngắn" và "sẽ được duy trì tới khi tốt nghiệp môn học", cho thấy tầm quan trọng và sự cần thiết của việc rèn luyện liên tục.
III. Phương pháp tiếp cận lý thuyết trong Giáo trình Ký Xướng âm
Một Giáo trình Ký - Xướng âm hiệu quả không chỉ là thực hành mà phải được xây dựng trên một hệ thống lý thuyết vững chắc. Giáo trình của Nhạc viện Hà Nội áp dụng phương pháp tích hợp, trong đó phần lý thuyết luôn đi trước và soi đường cho phần thực hành. Mỗi bài học đều bắt đầu bằng việc giới thiệu hoặc ôn tập các vấn đề lý thuyết liên quan trực tiếp đến các bài tập xướng âm và ghi âm sau đó. Cách tiếp cận này giúp học sinh hiểu được "tại sao" đằng sau "cái gì", thay vì chỉ bắt chước một cách máy móc. Ví dụ, trước khi thực hành bài xướng âm ở giọng Mi trưởng, phần lý thuyết sẽ định nghĩa về giọng này, cấu tạo gam và hợp âm chủ. Sự liên kết logic này giúp kiến thức được củng cố sâu sắc và dễ nhớ hơn, tạo ra một nền tảng nhạc lý ứng dụng thực thụ.
3.1. Hệ thống hóa lý thuyết âm nhạc cơ bản từ gam và điệu thức
Giáo trình tổ chức lý thuyết âm nhạc cơ bản một cách khoa học, bắt đầu từ những khái niệm đơn giản nhất và tiến dần đến phức tạp. Trọng tâm của phần lý thuyết là hệ thống gam và điệu thức. Học sinh được học về cấu tạo của các giọng trưởng, thứ (tự nhiên, hòa thanh, giai điệu) với số lượng dấu hóa tăng dần. Việc nắm vững cấu trúc của gam và các bậc ổn định, không ổn định là chìa khóa để xướng âm có "hồn" và đúng ngữ cảnh của giọng điệu. Ví dụ, trong bài 8, giáo trình giới thiệu giọng Xon thăng thứ với 3 dạng tự nhiên, hòa thanh và giai điệu, kèm theo đó là hợp âm chủ rải, giúp học sinh nhận diện được màu sắc đặc trưng của từng điệu thức.
3.2. Phân tích quãng và hợp âm Nền tảng cho bộ môn Hòa âm
Việc học về quãng và hợp âm được xem là bước đệm quan trọng nhất cho môn Hòa âm sau này. Giáo trình giới thiệu tuần tự các loại quãng, từ các quãng đơn giản (2, 3, 4, 5 đúng) đến các quãng phức tạp hơn (6, 7, quãng tăng, quãng giảm). Mỗi loại quãng đều được định nghĩa rõ ràng về số bậc và số cung. Không chỉ học lý thuyết, học sinh còn phải luyện tập nhận diện quãng qua việc nghe và đọc các sơ đồ quãng. Tương tự, các hợp âm ba (trưởng, thứ) và các hợp âm ba chính (bậc I, IV, V) cũng được giới thiệu một cách hệ thống. Kỹ năng nghe và phân biệt được màu sắc của từng loại quãng, từng hợp âm là tiền đề không thể thiếu để học sinh có thể viết hòa âm và phân tích tác phẩm sau này.
IV. Hướng dẫn thực hành Ký Xướng âm theo giáo trình chuẩn
Thực hành là linh hồn của Giáo trình Ký - Xướng âm dành cho học sinh Trung học Âm nhạc chuyên nghiệp. Quá trình này chuyển hóa toàn bộ kiến thức lý thuyết thành kỹ năng thực tế. Theo chỉ dẫn trong giáo trình, hai phần Xướng âm và Tiết tấu cần được học sinh chuẩn bị trước ở nhà, giờ học trên lớp sẽ dùng để kiểm tra, củng cố và thực hành các phần khó hơn như ghi âm. Phương pháp này đề cao tính chủ động và tinh thần tự giác của người học. Các hình thức luyện tập rất đa dạng, từ đọc nhạc một bè đơn giản, xướng âm hai bè, thị xướng, dịch giọng, đến hát các trích đoạn tác phẩm kinh điển có lời ca. Sự phong phú này không chỉ giúp rèn luyện kỹ năng mà còn nuôi dưỡng tình yêu âm nhạc và khả năng cảm thụ nghệ thuật, biến những bài tập kỹ thuật khô khan trở nên sinh động và ý nghĩa hơn.
4.1. Kỹ thuật đọc nhạc và thị xướng sight reading hiệu quả
Kỹ thuật đọc nhạc, hay còn gọi là Xướng âm, là nội dung trọng tâm. Giáo trình cung cấp một kho tàng bài tập phong phú được trích từ các tác phẩm của những nhà soạn nhạc lớn như Beethoven, Mozart, Tchaikovsky... giúp học sinh làm quen với nhiều phong cách âm nhạc khác nhau. Thị xướng (thị tấu) là hình thức kiểm tra cao nhất của kỹ năng đọc nhạc, yêu cầu học sinh phải đọc một bản nhạc hoàn toàn mới mà không có sự chuẩn bị trước. Để làm tốt điều này, người học phải vận dụng tổng hợp các kỹ năng: nhanh chóng xác định giọng, loại nhịp, phân tích cấu trúc giai điệu, nhận diện các chuỗi nốt quen thuộc (gam, hợp âm rải) và xử lý các tiết tấu phức tạp. Luyện tập thị xướng thường xuyên giúp tăng tốc độ xử lý thông tin và sự tự tin khi biểu diễn.
4.2. Bài tập ghi chép nhạc và luyện tai nghe chuyên sâu
Phần Ghi âm (Dictation) trong giáo trình là những bài tập luyện tai nghe nhạc và ghi chép nhạc chuyên sâu. Các hình thức bài tập rất đa dạng: ghi nhanh cao độ, ghi tiết tấu một bè và hai bè, điền nốt còn thiếu vào chỗ trống, và ghi âm trí nhớ. Theo hướng dẫn, với bài tập ghi nhanh, giảng viên chỉ đánh đàn ba lần, đòi hỏi học sinh phải có khả năng bắt nốt cực kỳ nhạy bén. Đối với ghi tiết tấu hai bè, giảng viên phải dùng hai giáo cụ có âm sắc khác nhau để học sinh dễ phân biệt. Những bài tập này mô phỏng quá trình làm việc thực tế của một nhạc sĩ, khi họ cần phải nhanh chóng ký âm lại một ý tưởng âm nhạc hoặc một giai điệu nghe được. Đây là một trong những kỹ năng khó nhất nhưng cũng giá trị nhất mà môn học mang lại.
V. Ứng dụng giáo trình cho việc thi tuyển nhạc viện thành công
Việc nắm vững Giáo trình Ký - Xướng âm dành cho học sinh Trung học Âm nhạc chuyên nghiệp không chỉ phục vụ cho môn học mà còn là chìa khóa để vượt qua các kỳ thi quan trọng, đặc biệt là kỳ thi tuyển nhạc viện. Trong các kỳ thi chuyên nghiệp, bài thi Ký - Xướng âm (hay Thẩm âm - Tiết tấu) luôn là một phần bắt buộc và có tính quyết định. Ban giám khảo sử dụng bài thi này để đánh giá năng khiếu âm nhạc bẩm sinh, khả năng cảm thụ và trình độ đào tạo cơ bản của thí sinh. Một thí sinh có thể chơi tốt nhạc cụ nhưng nếu yếu về kỹ năng nghe, đọc và ghi chép nhạc thì sẽ bị đánh giá là thiếu nền tảng toàn diện. Do đó, việc đầu tư thời gian và công sức để luyện tập theo giáo trình chuẩn là sự chuẩn bị thông minh và cần thiết cho bất kỳ ai muốn theo đuổi con đường âm nhạc chuyên nghiệp.
5.1. Xây dựng nền tảng vững chắc cho các môn nhạc lý ứng dụng
Ký - Xướng âm là môn học tiền đề, cung cấp kiến thức và kỹ năng cho hàng loạt các môn nhạc lý ứng dụng khác. Không thể học tốt Hòa âm nếu không có khả năng nghe và nhận biết các quãng và hợp âm. Không thể phân tích tác phẩm hiệu quả nếu không thể đọc nhạc và hình dung được cấu trúc giai điệu - tiết tấu. Ngay cả với chuyên ngành biểu diễn, việc nắm vững ký xướng âm giúp nhạc công đọc bản nhạc nhanh hơn, tự sửa lỗi sai và hiểu sâu hơn ý đồ của nhà soạn nhạc. Có thể nói, đây là "ngữ pháp" của ngôn ngữ âm nhạc, và việc thành thạo ngữ pháp này sẽ mở ra cánh cửa để khám phá và chinh phục những lĩnh vực âm nhạc cao cấp hơn.
5.2. Chuẩn bị cho các kỳ thi âm nhạc chuyên nghiệp và tốt nghiệp
Toàn bộ cấu trúc của giáo trình Ký - Xướng âm được thiết kế theo lộ trình nâng cao dần, tương ứng với các cấp độ thi cử trong môi trường chuyên nghiệp. Các bài tập về thị xướng, ghi âm trí nhớ, phân tích đoạn nhạc... đều là những dạng bài thường xuyên xuất hiện trong các kỳ thi kiểm tra, thi hết học phần, thi tốt nghiệp và thi tuyển nhạc viện. Việc hoàn thành xuất sắc giáo trình này đồng nghĩa với việc học sinh đã được trang bị đầy đủ hành trang để đối mặt với những yêu cầu khắt khe nhất của các hội đồng thi. Sự tự tin khi đọc nhạc và ghi lại một đoạn nhạc lạ một cách chính xác sẽ là một lợi thế cạnh tranh rất lớn, giúp học sinh đạt được kết quả cao và khẳng định năng lực của bản thân.
10/07/2025
Bạn đang xem trước tài liệu:
Ký xướng âm 3 nhạc viện hà nội