Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, quản trị rủi ro ngày càng trở thành công cụ thiết yếu để đảm bảo an ninh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Tại Việt Nam, theo báo cáo của Deloitte (2016), các doanh nghiệp Việt Nam đang ở mức độ rời rạc trong công tác quản trị rủi ro, tương đương mức độ 2 trên thang 5 cấp độ trưởng thành. Đặc biệt, lĩnh vực xây dựng chịu nhiều rủi ro do biến động về chính trị, kinh tế, giá nguyên vật liệu và trình độ quản lý còn hạn chế. Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Bảo Hà, với vốn điều lệ 56 tỷ đồng và hoạt động chính trong lĩnh vực cho thuê thiết bị xây dựng và thi công xây dựng, đã trải qua nhiều rủi ro trong giai đoạn 2015-2017, đặc biệt là các rủi ro về thi công, mua bán nguyên vật liệu và an toàn lao động.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất một số giải pháp quản trị rủi ro để đảm bảo an ninh doanh nghiệp cho Công ty Bảo Hà, với phạm vi nghiên cứu tập trung tại công ty trong giai đoạn 2015-2017, khảo sát năm 2018 và đề xuất giải pháp đến năm 2022, định hướng đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, giảm thiểu tổn thất và tăng cường an ninh doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng, góp phần phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: Quản trị rủi ro doanh nghiệp (Enterprise Risk Management - ERM) và An ninh doanh nghiệp trong an ninh phi truyền thống. Quản trị rủi ro được hiểu là quy trình liên tục nhằm nhận diện, đánh giá, xử lý và theo dõi các rủi ro có thể ảnh hưởng đến mục tiêu doanh nghiệp. Khái niệm rủi ro được phân loại theo nhiều tiêu chí như bản chất (tự nhiên, công nghệ, tài chính, thông tin, chính trị xã hội), tính chủ quan và khách quan, cũng như theo giai đoạn thi công xây dựng.

Mô hình quản trị rủi ro theo quy trình 6 bước gồm: đặt mục tiêu, nhận diện rủi ro, đánh giá rủi ro, phân loại và xếp hạng rủi ro, xử lý rủi ro và theo dõi báo cáo. Các công cụ hỗ trợ bao gồm ma trận SWOT, ma trận đánh giá rủi ro theo Đại học Sydney (2015), ma trận quản trị rủi ro của Goossens & Cooke (2001). Ngoài ra, an ninh doanh nghiệp được xem là tổng hợp của sự an toàn, ổn định và phát triển bền vững, trừ đi các chi phí liên quan đến rủi ro và khủng hoảng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu khoa học trong và ngoài nước, các văn bản pháp luật liên quan đến quản trị rủi ro và an ninh doanh nghiệp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu khảo sát với mẫu gồm 150 phiếu phát ra, thu về 88 phiếu, trong đó 71 phiếu hợp lệ, khảo sát các cán bộ, nhân viên và ban lãnh đạo Công ty Bảo Hà năm 2018.

Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm Excel để đánh giá giá trị rủi ro dựa trên khả năng xảy ra và mức độ ảnh hưởng, áp dụng thang đo Likert 5 điểm. Phân tích định tính được thực hiện thông qua so sánh, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tại công ty, đối chiếu với các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro hiện đại. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với đề xuất giải pháp đến năm 2022 và định hướng đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận diện rủi ro tại Bảo Hà: Kết quả khảo sát cho thấy 100% người tham gia đồng ý rằng công ty gặp phải các rủi ro liên quan đến cháy nổ, an toàn lao động và rủi ro từ phía chủ đầu tư. Các rủi ro về tài chính, nhà cung cấp và công nghệ cũng được nhận diện với tỷ lệ đồng thuận trên 90%.

  2. Đánh giá giá trị rủi ro: Rủi ro về giá nguyên vật liệu biến động mạnh, đặc biệt năm 2008, khi giá một số vật liệu như sắt thép tăng gần 100%, gây áp lực lớn lên chi phí thi công. Rủi ro về nhân công do tính mùa vụ và thiếu ổn định, với hiện tượng nghỉ lễ kéo dài làm chậm tiến độ thi công, ảnh hưởng đến chi phí và tiến độ dự án.

  3. Thực trạng quản trị rủi ro: Công tác quản trị rủi ro tại Bảo Hà còn mang tính manh mún, chưa có phòng ban chuyên trách hay quy trình chuẩn hóa. Việc nhận diện và xử lý rủi ro chủ yếu dựa trên kinh nghiệm cá nhân và chưa có hệ thống tổng thể. Tỷ lệ phiếu hợp lệ khảo sát đạt khoảng 75%, phản ánh mức độ quan tâm và nhận thức về rủi ro trong công ty.

  4. Ảnh hưởng của rủi ro đến an ninh doanh nghiệp: Rủi ro từ chủ đầu tư như chậm trễ thủ tục pháp lý, năng lực tài chính yếu kém dẫn đến đọng vốn, kéo dài tiến độ thi công, gây thiệt hại tài chính lớn. Ví dụ, dự án Khu đô thị Tân Tây Đô bị đọng vốn do chủ đầu tư không khai thác được các tầng dịch vụ. Rủi ro về an toàn lao động chiếm tỷ lệ cao trong ngành xây dựng, với trung bình hai người chết mỗi tuần trên công trường, trong đó 90% có thể phòng tránh được.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các rủi ro tại Bảo Hà xuất phát từ sự biến động của thị trường vật liệu xây dựng, tính chất lao động mùa vụ và thiếu ổn định, cũng như hạn chế trong công tác quản trị rủi ro chưa chuyên nghiệp và hệ thống. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như mô hình CRMS và khung quản trị rủi ro của Shou et al. (2010), Bảo Hà chưa áp dụng đầy đủ các kỹ thuật phân tích và quản lý rủi ro có hệ thống như mô phỏng Monte Carlo hay quy trình truyền thông mở.

Việc thiếu một bộ phận chuyên trách quản trị rủi ro và quy trình chuẩn hóa khiến công tác nhận diện và xử lý rủi ro còn mang tính chủ quan, dễ dẫn đến lặp lại các rủi ro đã biết. Tuy nhiên, sự quan tâm của ban lãnh đạo và tỷ lệ đồng thuận cao trong khảo sát cho thấy tiềm năng cải thiện công tác quản trị rủi ro tại công ty. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ nhận diện các loại rủi ro và bảng đánh giá giá trị rủi ro theo từng tiêu chí để minh họa mức độ ảnh hưởng và khả năng xảy ra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng phòng ban chuyên trách quản trị rủi ro: Thành lập bộ phận chuyên trách để thực hiện quy trình quản trị rủi ro theo 6 bước, đảm bảo nhận diện, đánh giá và xử lý rủi ro một cách hệ thống. Mục tiêu nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong vòng 1 năm, do Ban lãnh đạo công ty chủ trì.

  2. Áp dụng công cụ phân tích hiện đại: Sử dụng phần mềm mô phỏng Monte Carlo và ma trận đánh giá rủi ro để định lượng và dự báo rủi ro, từ đó xây dựng các kịch bản ứng phó phù hợp. Thời gian triển khai trong 2 năm, phối hợp với các chuyên gia tư vấn quản trị rủi ro.

  3. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức nhân sự: Tổ chức các khóa huấn luyện về an toàn lao động, quản trị rủi ro và phòng cháy chữa cháy cho toàn bộ cán bộ, nhân viên, đặc biệt là công nhân xây dựng. Mục tiêu giảm thiểu tai nạn lao động và rủi ro cháy nổ trong 1 năm, do phòng nhân sự phối hợp với phòng an toàn thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống theo dõi và báo cáo rủi ro: Thiết lập quy trình báo cáo định kỳ và hệ thống cảnh báo sớm các rủi ro tiềm ẩn, giúp ban lãnh đạo kịp thời ra quyết định xử lý. Thời gian hoàn thành trong 1 năm, do phòng quản lý dự án và phòng kế hoạch phối hợp thực hiện.

  5. Phát triển mối quan hệ bền vững với nhà cung cấp và chủ đầu tư: Lựa chọn và ký kết hợp đồng với các nhà cung cấp uy tín, có năng lực tài chính ổn định; đồng thời tăng cường kiểm soát tiến độ và thanh toán với chủ đầu tư để giảm thiểu rủi ro đọng vốn. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng kinh doanh và pháp chế đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các rủi ro đặc thù trong ngành và áp dụng các giải pháp quản trị rủi ro hiệu quả để đảm bảo an ninh doanh nghiệp và phát triển bền vững.

  2. Phòng quản lý dự án và an toàn lao động: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để xây dựng quy trình nhận diện, đánh giá và xử lý rủi ro, đồng thời nâng cao công tác an toàn lao động và phòng cháy chữa cháy.

  3. Chuyên gia tư vấn quản trị rủi ro: Là tài liệu tham khảo để phát triển các mô hình quản trị rủi ro phù hợp với doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh thị trường biến động.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành quản trị kinh doanh, xây dựng: Hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về quản trị rủi ro trong lĩnh vực xây dựng, cung cấp ví dụ thực tiễn và phương pháp nghiên cứu khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro có vai trò gì trong doanh nghiệp xây dựng?
    Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp nhận diện, đánh giá và xử lý các rủi ro tiềm ẩn, từ đó giảm thiểu tổn thất, đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án, góp phần nâng cao an ninh và phát triển bền vững.

  2. Các loại rủi ro phổ biến trong ngành xây dựng là gì?
    Bao gồm rủi ro từ chủ đầu tư (chậm tiến độ, đọng vốn), rủi ro nhân công (thiếu ổn định, nghỉ lễ kéo dài), rủi ro vật liệu xây dựng (biến động giá, khan hiếm), rủi ro an toàn lao động và cháy nổ.

  3. Làm thế nào để đánh giá giá trị rủi ro?
    Đánh giá dựa trên hai tiêu chí chính là khả năng xảy ra và mức độ ảnh hưởng, sử dụng thang điểm 1-5 và áp dụng công thức: Giá trị rủi ro = Khả năng xảy ra × Mức độ ảnh hưởng.

  4. Tại sao cần xây dựng phòng ban chuyên trách quản trị rủi ro?
    Phòng ban chuyên trách giúp hệ thống hóa quy trình quản trị rủi ro, đảm bảo việc nhận diện và xử lý rủi ro được thực hiện bài bản, giảm thiểu rủi ro lặp lại và nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Các doanh nghiệp nhỏ có nên áp dụng quản trị rủi ro không?
    Có, dù quy mô nhỏ, quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp nhận diện và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn, từ đó bảo vệ tài sản và uy tín, tạo nền tảng phát triển bền vững trong tương lai.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro là yếu tố then chốt đảm bảo an ninh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp xây dựng như Công ty Bảo Hà.
  • Công tác quản trị rủi ro tại Bảo Hà hiện còn manh mún, thiếu hệ thống và phòng ban chuyên trách.
  • Các rủi ro chủ yếu gồm rủi ro từ chủ đầu tư, nhân công, vật liệu xây dựng và an toàn lao động.
  • Đề xuất xây dựng phòng ban chuyên trách, áp dụng công cụ phân tích hiện đại, tăng cường đào tạo và hệ thống báo cáo rủi ro.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai giải pháp quản trị rủi ro đến năm 2022, định hướng phát triển bền vững đến năm 2030 nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và an ninh doanh nghiệp.

Quý độc giả và doanh nghiệp quan tâm có thể áp dụng các giải pháp và mô hình nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, góp phần phát triển bền vững trong lĩnh vực xây dựng.