Tổng quan nghiên cứu

Quy hoạch đô thị đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các đô thị ven biển như thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Theo báo cáo của ngành, tính đến năm 2020, Việt Nam có 775 đô thị với tỷ lệ quy hoạch chung xây dựng được phê duyệt đạt khoảng 95%, trong đó 100% đô thị loại IV trở lên đã có quy hoạch chung. Tuy nhiên, tỷ lệ quy hoạch chi tiết mới đạt khoảng 48%, cho thấy còn nhiều thách thức trong quản lý quy hoạch đô thị. Thành phố Nha Trang, trung tâm hành chính và kinh tế của tỉnh Khánh Hòa, đang trong quá trình phát triển nhanh với nhiều dự án đầu tư xây dựng lớn như các khu đô thị, khách sạn cao cấp và khu du lịch.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị của Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý quy hoạch xây dựng, đặc biệt đối với các công trình nhà cao tầng tại thành phố Nha Trang. Mục tiêu cụ thể là phân tích thực trạng, đánh giá các tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp để cải thiện công tác quản lý quy hoạch đô thị trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý quy hoạch xây dựng đô thị tại thành phố Nha Trang, dựa trên số liệu thu thập từ Sở Xây dựng, UBND thành phố và các phòng ban liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc góp phần nâng cao chất lượng quy hoạch, đảm bảo phát triển đô thị bền vững, hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống người dân. Đồng thời, kết quả nghiên cứu có thể áp dụng mở rộng cho các đô thị ven biển khác trong tỉnh Khánh Hòa và khu vực miền Trung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị, bao gồm:

  • Lý thuyết quy hoạch đô thị: Định nghĩa quy hoạch đô thị là tổ chức không gian, kiến trúc, cảnh quan, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật và xã hội nhằm tạo môi trường sống thích hợp cho người dân. Quy hoạch đô thị bao gồm ba nội dung chính: quy hoạch xã hội, quy hoạch kinh tế và quy hoạch môi trường hình thể.

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị: Quản lý nhà nước là quá trình thiết lập quy định, lập kế hoạch, điều phối nguồn lực và giám sát thực hiện quy hoạch nhằm đảm bảo các đồ án quy hoạch được thực hiện đúng mục tiêu phát triển bền vững.

  • Mô hình phân cấp quản lý nhà nước: Phân cấp quản lý quy hoạch đô thị gồm ba cấp chính: Trung ương (Chính phủ), cấp tỉnh (UBND tỉnh) và cấp huyện (UBND huyện), mỗi cấp có trách nhiệm lập, thẩm định, phê duyệt và giám sát thực hiện quy hoạch phù hợp với phạm vi quản lý.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, quản lý trật tự xây dựng, hạ tầng kỹ thuật đô thị, và công trình nhà cao tầng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa, UBND thành phố Nha Trang, Phòng Quản lý đô thị thành phố, cùng các báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý quy hoạch đô thị.

Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập số liệu thực trạng quản lý quy hoạch, các dự án xây dựng, vi phạm trật tự xây dựng giai đoạn 2018-2020.

  • Phương pháp tổng hợp và phân tích: Đánh giá các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, so sánh với các mô hình quản lý đô thị hiệu quả trên thế giới và trong nước.

  • Phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng: Phân tích số liệu thống kê về tỷ lệ phủ kín quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, số lượng công trình vi phạm, tiến độ thực hiện các dự án.

Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các dự án xây dựng và quy hoạch trên địa bàn thành phố Nha Trang trong giai đoạn 2018-2020. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ các dự án và hồ sơ quản lý liên quan để đảm bảo tính toàn diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2021, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ phủ kín quy hoạch phân khu và chi tiết còn thấp: Tỷ lệ phủ kín quy hoạch phân khu theo diện tích tại thành phố Nha Trang đạt khoảng 64%, trong khi quy hoạch chi tiết cũng chỉ đạt tương tự. Điều này dẫn đến việc cấp phép xây dựng và quản lý dự án gặp nhiều khó khăn, thiếu đồng bộ.

  2. Tình trạng vi phạm trật tự xây dựng phổ biến: Giai đoạn 2018-2020, số lượng công trình xây dựng sai phép, không phép tại Nha Trang chiếm khoảng 15-20% tổng số dự án được cấp phép. Một số công trình nhà cao tầng như dự án Golden Gate và khu biệt thự Ocean View xây dựng sai so với quy hoạch, vượt tầng cho phép, gây áp lực lên hạ tầng kỹ thuật và cảnh quan đô thị.

  3. Công tác quản lý và phối hợp còn hạn chế: Năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý quy hoạch và xây dựng còn yếu, công tác phối hợp giữa các cấp quản lý chưa đồng bộ, đặc biệt trong việc quản lý quy hoạch từ cấp tỉnh đến xã phường. Việc cắm mốc giới quy hoạch ngoài thực địa chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến khó khăn trong kiểm soát xây dựng.

  4. Nguồn vốn đầu tư công cho quy hoạch hạn chế: Việc lập các đồ án quy hoạch phân khu, chi tiết chủ yếu dựa vào nguồn vốn ngoài nhà nước, dẫn đến chất lượng nghiên cứu chưa cao, thiếu tính khả thi và chưa cân bằng giữa mục tiêu kinh tế và phát triển bền vững đô thị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ hạn chế về nguồn lực tài chính, năng lực quản lý và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý. So với các mô hình quản lý đô thị hiệu quả như Nhật Bản, Singapore và Úc, việc thiếu sự tham gia của cộng đồng, chưa áp dụng công nghệ quản lý hiện đại và chưa có cơ chế khuyến khích đầu tư công tư phối hợp là những điểm yếu cần khắc phục.

Biểu đồ tiến độ thực hiện các dự án khu vực ven đồi, ven núi tại Nha Trang cho thấy nhiều dự án chậm tiến độ hoặc không phù hợp với quy hoạch được duyệt, ảnh hưởng đến phát triển bền vững. Bảng thống kê số lượng công trình vi phạm trật tự xây dựng cũng minh họa rõ ràng mức độ phổ biến của vi phạm, đặc biệt là các công trình nhà cao tầng.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc đảm bảo quy hoạch đô thị được thực hiện nghiêm túc, đồng thời nhấn mạnh cần nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý quy hoạch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến công tác lập quy hoạch và nâng cao chất lượng đồ án: Tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác lập quy hoạch phân khu, chi tiết; áp dụng các phương pháp dự báo khoa học, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ với quy hoạch tổng thể. Thời gian thực hiện: 2022-2024; chủ thể: Sở Xây dựng phối hợp với các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp.

  2. Tăng cường quản lý đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị: Xây dựng kế hoạch đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt tại các khu vực phát triển nhà cao tầng, nhằm giảm tải áp lực lên hệ thống hạ tầng hiện hữu. Thời gian: 2022-2025; chủ thể: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, các nhà đầu tư.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ và cải cách thủ tục hành chính: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý quy hoạch, xây dựng cho cán bộ; đơn giản hóa thủ tục cấp phép xây dựng, tăng cường minh bạch và công khai thông tin quy hoạch. Thời gian: 2021-2023; chủ thể: Sở Xây dựng, các cơ quan liên quan.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý quy hoạch đô thị: Xây dựng hệ thống quản lý quy hoạch điện tử, giám sát xây dựng trực tuyến, cập nhật dữ liệu quy hoạch liên tục để nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát. Thời gian: 2022-2024; chủ thể: Sở Xây dựng phối hợp với các đơn vị công nghệ.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và tuyên truyền nâng cao vai trò cộng đồng: Thực hiện các đợt thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất về trật tự xây dựng; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về quy hoạch và pháp luật xây dựng. Thời gian: liên tục; chủ thể: Sở Xây dựng, UBND các cấp, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và quy hoạch đô thị: Giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng chính sách và cải tiến quy trình quản lý quy hoạch.

  2. Các nhà quy hoạch, kiến trúc sư và chuyên gia phát triển đô thị: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế các đồ án quy hoạch phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp xây dựng: Hiểu rõ các quy định, hạn chế và yêu cầu quản lý để thực hiện dự án xây dựng đúng quy hoạch, giảm thiểu rủi ro pháp lý.

  4. Học giả, sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, quy hoạch đô thị: Là tài liệu tham khảo nghiên cứu, học tập về quản lý nhà nước trong lĩnh vực quy hoạch đô thị tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy hoạch đô thị là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian, kiến trúc và hạ tầng nhằm tạo môi trường sống phù hợp cho người dân. Nó quan trọng vì là cơ sở để phát triển bền vững, đảm bảo sử dụng hiệu quả tài nguyên và nâng cao chất lượng cuộc sống.

  2. Ai chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại Việt Nam?
    Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị được phân cấp cho Chính phủ, UBND tỉnh và UBND huyện, mỗi cấp có trách nhiệm lập, thẩm định, phê duyệt và giám sát thực hiện quy hoạch trong phạm vi quản lý.

  3. Tại sao tỷ lệ quy hoạch chi tiết ở Nha Trang còn thấp?
    Nguyên nhân chính là hạn chế về nguồn vốn đầu tư công, năng lực chuyên môn và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa đồng bộ, dẫn đến việc lập quy hoạch chi tiết chưa kịp thời và chưa đầy đủ.

  4. Các vi phạm xây dựng phổ biến tại Nha Trang là gì?
    Bao gồm xây dựng không phép, sai phép, vượt tầng quy định, đặc biệt tại các công trình nhà cao tầng, gây áp lực lên hạ tầng kỹ thuật và cảnh quan đô thị.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý quy hoạch đô thị?
    Cần cải tiến công tác lập quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh tra kiểm tra và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong quản lý quy hoạch.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa, tập trung vào thành phố Nha Trang, chỉ ra các tồn tại như tỷ lệ phủ kín quy hoạch thấp, vi phạm xây dựng phổ biến và hạn chế về năng lực quản lý.
  • Đã vận dụng các lý thuyết quản lý nhà nước và quy hoạch đô thị, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các giải pháp đề xuất bao gồm cải tiến công tác lập quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần phát triển đô thị bền vững tại Nha Trang và có thể áp dụng cho các đô thị ven biển khác.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và chuyên gia nghiên cứu tiếp tục triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2022-2025 để đạt hiệu quả quản lý quy hoạch đô thị cao hơn.

Call to action: Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng để xây dựng thành phố Nha Trang phát triển bền vững, hiện đại và văn minh.