Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại Việt Nam, đặc biệt tại xã Thành Hải, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận, đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo báo cáo của ngành, giai đoạn 2011-2018, nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ chương trình đạt khoảng 125,85 tỷ đồng, trong đó hơn 90 tỷ đồng dành cho giao thông và hơn 10 tỷ đồng cho thủy lợi. Xã Thành Hải, với hơn 83% dân số làm nông nghiệp, đã được tỉnh chọn làm xã điểm triển khai chương trình từ năm 2011, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần người dân.

Tuy nhiên, thực trạng quản lý chất lượng thi công các công trình xây dựng thuộc chương trình NTM còn nhiều hạn chế, như công trình xuống cấp nhanh, thi công không đảm bảo an toàn, và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng, xác định nguyên nhân tồn tại trong quản lý chất lượng thi công các công trình xây dựng tại xã Thành Hải, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng thi công, đảm bảo tính bền vững và phát huy hiệu quả đầu tư.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công trình giao thông nông thôn, thủy lợi và các công trình phúc lợi công cộng tại xã Thành Hải trong giai đoạn 2011-2019. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý chất lượng thi công công trình xây dựng trong chương trình NTM mà còn hỗ trợ địa phương nâng cao hiệu quả đầu tư, phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (Total Quality Management - TQM): Nhấn mạnh sự tham gia của toàn bộ các bên liên quan trong quá trình quản lý chất lượng, từ thiết kế, thi công đến nghiệm thu, nhằm cải tiến liên tục chất lượng công trình.

  • Mô hình quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015: Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng có cấu trúc rõ ràng, tập trung vào việc kiểm soát quy trình thi công, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy chuẩn xây dựng.

  • Khái niệm chất lượng công trình xây dựng: Được hiểu là sự phù hợp với các yêu cầu kỹ thuật, an toàn, thẩm mỹ, độ bền vững và đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân, theo định nghĩa của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO).

Các khái niệm chính bao gồm: chất lượng thi công, quản lý chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng, kiểm soát chất lượng thi công, và vai trò của các chủ thể trong quản lý chất lượng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các báo cáo dự án xây dựng NTM tại xã Thành Hải, hồ sơ quản lý chất lượng thi công, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng 2014, Nghị định 46/2015/NĐ-CP, Thông tư 26/2016/TT-BXD, và các quyết định của UBND tỉnh Ninh Thuận.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tài liệu, khảo sát thực tế, phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu và người dân địa phương. Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá tỷ lệ công trình đạt chuẩn, tỷ lệ công trình xuống cấp, và các chỉ số liên quan đến chất lượng thi công.

  • Cỡ mẫu: Khảo sát trực tiếp tại 15 công trình tiêu biểu thuộc các nhóm công trình giao thông, thủy lợi và phúc lợi công cộng, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có trọng số nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp làm rõ thực trạng và nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng thi công các công trình xây dựng thuộc chương trình NTM tại xã Thành Hải.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ công trình đạt chuẩn chất lượng: Khoảng 78% công trình giao thông và thủy lợi tại xã Thành Hải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định. Tuy nhiên, có khoảng 22% công trình xuống cấp nhanh sau 2-3 năm sử dụng, chủ yếu do thi công không đúng quy trình và sử dụng vật liệu kém chất lượng.

  2. Hiệu quả quản lý chất lượng thi công: Chỉ khoảng 65% các dự án có sự giám sát chặt chẽ từ chủ đầu tư và tư vấn giám sát. Việc thiếu đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng chuyên nghiệp dẫn đến nhiều sai sót trong thi công, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình.

  3. Nguồn lực và kinh phí: Nguồn vốn đầu tư cho các công trình NTM tại xã Thành Hải chủ yếu từ ngân sách nhà nước (chiếm 75%), phần còn lại là huy động từ cộng đồng và doanh nghiệp. Việc phân bổ kinh phí chưa hợp lý, đặc biệt là kinh phí cho công tác giám sát và kiểm tra chất lượng còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 5% tổng vốn đầu tư.

  4. Ý thức và sự tham gia của cộng đồng: Mức độ tham gia giám sát của người dân chỉ đạt khoảng 40%, do thiếu kiến thức và kỹ năng giám sát, cũng như chưa có cơ chế khuyến khích hiệu quả. Điều này làm giảm tính minh bạch và hiệu quả quản lý chất lượng thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại trên bao gồm hạn chế về năng lực quản lý của chủ đầu tư, thiếu đội ngũ cán bộ chuyên môn, và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các địa phương khác, tỷ lệ công trình xuống cấp tại xã Thành Hải cao hơn khoảng 10%, phản ánh những khó khăn đặc thù về nguồn lực và điều kiện địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ công trình đạt chuẩn và xuống cấp theo từng loại công trình, cùng bảng phân tích chi tiết các nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng thi công. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường giám sát và huy động sự tham gia của cộng đồng để đảm bảo chất lượng công trình xây dựng NTM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng chuyên nghiệp: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chất lượng thi công cho cán bộ chủ đầu tư và tư vấn giám sát, nhằm nâng cao năng lực kiểm soát chất lượng. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 12 tháng.

  2. Hoàn thiện quy trình thi công và nghiệm thu công trình: Xây dựng bộ quy trình chuẩn, áp dụng tiêu chuẩn ISO 9001:2015 trong quản lý thi công, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ từ khâu vật liệu đến nghiệm thu. Thực hiện áp dụng trong toàn bộ các dự án NTM tại xã Thành Hải trong 2 năm tới.

  3. Tăng cường giám sát cộng đồng: Thiết lập mô hình giám sát cộng đồng có sự tham gia của người dân, tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng giám sát và tạo cơ chế khuyến khích sự tham gia. Mục tiêu nâng tỷ lệ tham gia giám sát lên 70% trong vòng 18 tháng.

  4. Tối ưu hóa phân bổ kinh phí: Đề xuất tăng tỷ lệ kinh phí dành cho công tác giám sát và kiểm tra chất lượng lên ít nhất 10% tổng vốn đầu tư, đồng thời minh bạch hóa quy trình phân bổ và sử dụng vốn. Thực hiện ngay trong các dự án năm 2020 trở đi.

  5. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý: Xây dựng hệ thống quản lý dự án trực tuyến, theo dõi tiến độ và chất lượng thi công theo thời gian thực, giúp chủ đầu tư và các bên liên quan kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Triển khai thử nghiệm trong 6 tháng và nhân rộng sau đó.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng nông thôn mới: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao chất lượng thi công, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý dự án.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Cung cấp kiến thức về các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình thi công và vai trò của từng bên trong quản lý chất lượng công trình.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng, quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức về quản lý chất lượng thi công công trình xây dựng trong bối cảnh phát triển nông thôn mới.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội: Hỗ trợ xây dựng chính sách, cơ chế giám sát và huy động sự tham gia của cộng đồng trong quản lý chất lượng công trình xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chất lượng thi công các công trình NTM tại xã Thành Hải còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do năng lực quản lý của chủ đầu tư còn yếu, thiếu đội ngũ cán bộ chuyên môn, kinh phí giám sát hạn chế và sự tham gia giám sát của cộng đồng chưa hiệu quả.

  2. Các tiêu chuẩn kỹ thuật nào được áp dụng trong quản lý chất lượng thi công?
    Chủ yếu áp dụng các tiêu chuẩn xây dựng quốc gia (TCVN), quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, cùng với hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9001:2015 để đảm bảo quy trình thi công và nghiệm thu.

  3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của cộng đồng trong giám sát thi công?
    Cần tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng giám sát, xây dựng cơ chế khuyến khích và minh bạch thông tin để người dân có thể tham gia hiệu quả và có trách nhiệm.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý chất lượng thi công là gì?
    Công nghệ giúp theo dõi tiến độ, chất lượng thi công theo thời gian thực, tăng tính minh bạch và kịp thời phát hiện các sai sót, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Giải pháp nào ưu tiên thực hiện trước để cải thiện chất lượng thi công?
    Ưu tiên đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng và hoàn thiện quy trình thi công, nghiệm thu nhằm tạo nền tảng vững chắc cho các giải pháp tiếp theo.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý chất lượng thi công các công trình xây dựng thuộc chương trình NTM tại xã Thành Hải, với tỷ lệ công trình đạt chuẩn khoảng 78% nhưng còn nhiều tồn tại về chất lượng và giám sát.
  • Phân tích nguyên nhân chủ yếu gồm hạn chế về năng lực quản lý, kinh phí giám sát thấp và sự tham gia của cộng đồng chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ như đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình, tăng cường giám sát cộng đồng và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng nông thôn mới tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, xây dựng quy trình chuẩn và thử nghiệm hệ thống quản lý dự án trực tuyến, nhằm đảm bảo chất lượng thi công bền vững và phát triển kinh tế xã hội nông thôn.

Mời các nhà quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng thi công công trình xây dựng, góp phần phát triển nông thôn mới bền vững tại xã Thành Hải và các địa phương tương tự.