Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường ngày càng cạnh tranh gay gắt và hội nhập sâu rộng, năng lực lãnh đạo của cán bộ quản lý cấp trung đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tại Công ty Nhiệt điện Uông Bí, với quy mô lớn và khối lượng công việc cao, đội ngũ quản lý cấp trung gồm trưởng, phó phòng ban, quản đốc, phó quản đốc và kỹ thuật viên các phân xưởng giữ vai trò cầu nối giữa lãnh đạo cấp cao và nhân viên cấp dưới. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy phần lớn cán bộ quản lý cấp trung được bổ nhiệm dựa trên kinh nghiệm kỹ thuật và chuyên môn, trong khi kỹ năng lãnh đạo chưa được đào tạo bài bản, hệ thống đánh giá năng lực cũng chưa hoàn thiện. Nghiên cứu tập trung khảo sát năng lực lãnh đạo của 46 cán bộ quản lý cấp trung và 8 cán bộ quản lý cấp cao tại Công ty trong giai đoạn 2018-2019, nhằm hệ thống hóa các tiêu chí năng lực, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo phù hợp với mục tiêu chiến lược phát triển của Công ty đến năm 2022. Việc nâng cao năng lực lãnh đạo cấp trung không chỉ giúp Công ty phát huy tối đa nguồn lực con người mà còn tạo nền tảng vững chắc cho công tác quy hoạch, đào tạo và phát triển đội ngũ lãnh đạo kế cận, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh trên thị trường năng lượng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Năng lực lãnh đạo được định nghĩa là sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ của cá nhân để thực hiện hiệu quả công việc lãnh đạo. Theo Bernard Wynne và David Stringer (1997), năng lực bao gồm kỹ năng, kiến thức, hành vi và thái độ tích lũy được nhằm đạt kết quả công việc. Mô hình năng lực lãnh đạo của Barrow (1977) gồm 7 yếu tố cấu thành: tầm nhìn, năng lực hiểu mình - hiểu người, năng lực tạo động lực, năng lực phân quyền và ủy quyền, năng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định, năng lực giao tiếp lãnh đạo, năng lực gây ảnh hưởng và xây dựng hình ảnh. Ngoài ra, tháp nhu cầu của Maslow (1954) được áp dụng để phân tích động lực làm việc của cán bộ quản lý cấp trung, giúp hiểu rõ các nhu cầu thúc đẩy hành vi lãnh đạo. Khung năng lực được xây dựng dựa trên các tiêu chí này, kết hợp với đặc thù hoạt động của Công ty Nhiệt điện Uông Bí, nhằm đảm bảo tính thực tiễn và khả thi trong đánh giá và phát triển năng lực lãnh đạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn sâu 8 cán bộ quản lý cấp cao và 46 cán bộ quản lý cấp trung, đồng thời sử dụng phiếu điều tra tự đánh giá và đánh giá chéo giữa các cấp quản lý. Dữ liệu thứ cấp bao gồm báo cáo nhân sự, bản mô tả công việc, báo cáo tài chính và các tài liệu liên quan đến chính sách nhân sự của Công ty. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để mô tả đặc điểm và đánh giá năng lực, kết hợp phân tích tổng hợp và so sánh để xác định điểm mạnh, điểm yếu. Cỡ mẫu 54 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho đội ngũ quản lý cấp trung. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 2019, sử dụng phần mềm MS Excel để xử lý số liệu và trình bày kết quả dưới dạng bảng biểu và biểu đồ minh họa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực lãnh đạo cấp trung còn hạn chế: Kết quả đánh giá cho thấy chỉ khoảng 65% cán bộ quản lý cấp trung đạt mức năng lực trung bình trở lên về hiểu biết môi trường kinh doanh, trong khi năng lực tư duy và phân tích vấn đề chỉ đạt khoảng 60%. Năng lực quản lý thời gian và quản lý dự án có tỷ lệ đạt yêu cầu lần lượt là 58% và 55%.

  2. Kỹ năng giao tiếp và tạo động lực chưa đồng đều: Khoảng 62% cán bộ quản lý cấp trung có năng lực giao tiếp lãnh đạo ở mức khá, tuy nhiên năng lực tạo động lực cho nhân viên chỉ đạt khoảng 54%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc thúc đẩy và duy trì động lực làm việc của cấp dưới.

  3. Năng lực phân quyền và ủy quyền còn yếu: Chỉ khoảng 50% cán bộ quản lý cấp trung thể hiện năng lực phân quyền và ủy quyền hiệu quả, nhiều người có xu hướng tự thực hiện công việc thay vì giao quyền, dẫn đến quá tải và giảm hiệu quả quản lý.

  4. Thái độ tích cực với công việc và tự trau dồi năng lực: Đa số cán bộ quản lý cấp trung (khoảng 70%) có thái độ tích cực với công việc và ý thức tự học, tự nâng cao năng lực bản thân, tuy nhiên vẫn còn một bộ phận chưa chủ động trong việc phát triển kỹ năng lãnh đạo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc đội ngũ quản lý cấp trung chủ yếu được bổ nhiệm dựa trên kinh nghiệm kỹ thuật, thiếu đào tạo bài bản về kỹ năng lãnh đạo. So với các nghiên cứu trong ngành quản trị nhân sự, kết quả này tương đồng với xu hướng chung tại các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có quy mô lớn, nơi kỹ năng mềm chưa được chú trọng đúng mức. Việc năng lực phân quyền và ủy quyền thấp có thể do tâm lý kiểm soát công việc và thiếu niềm tin vào năng lực cấp dưới, điều này làm giảm hiệu quả quản lý và tạo áp lực không cần thiết cho người quản lý. Kỹ năng giao tiếp và tạo động lực là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự gắn kết và hiệu suất làm việc của nhân viên, do đó cần được ưu tiên phát triển. Kết quả nghiên cứu được minh họa qua biểu đồ phân bố năng lực theo từng tiêu chí, giúp dễ dàng nhận diện các điểm yếu cần cải thiện. Việc nâng cao năng lực lãnh đạo cấp trung sẽ góp phần tăng cường sự phối hợp nội bộ, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của Công ty.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai khung năng lực lãnh đạo cấp trung: Thiết lập tiêu chuẩn năng lực rõ ràng, bao gồm các kỹ năng lãnh đạo, quản lý dự án, giao tiếp và tạo động lực, làm cơ sở đánh giá và phát triển đội ngũ. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm 2021, do phòng nhân sự phối hợp với các phòng ban chức năng chịu trách nhiệm.

  2. Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng lãnh đạo bài bản: Tập trung vào kỹ năng phân quyền, ủy quyền, giải quyết vấn đề và giao tiếp lãnh đạo. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ quản lý đạt năng lực tốt lên ít nhất 80% trong vòng 12 tháng. Công ty phối hợp với các trung tâm đào tạo uy tín để tổ chức định kỳ hàng quý.

  3. Xây dựng chính sách khuyến khích tự học và phát triển cá nhân: Khuyến khích cán bộ quản lý cấp trung tự đánh giá năng lực, xây dựng kế hoạch phát triển cá nhân và tham gia các chương trình đào tạo nâng cao. Thực hiện ngay từ năm 2021, phòng nhân sự và lãnh đạo các phòng ban chịu trách nhiệm giám sát.

  4. Tăng cường công tác đánh giá và giám sát năng lực lãnh đạo: Áp dụng phương pháp đánh giá 360 độ, kết hợp tự đánh giá và đánh giá từ cấp trên, đồng nghiệp để đảm bảo khách quan và chính xác. Thực hiện định kỳ 6 tháng một lần, giúp phát hiện kịp thời các điểm yếu và đề xuất giải pháp cải thiện.

  5. Xây dựng “Sơ đồ phát triển năng lực quản lý” cá nhân hóa: Phân loại cán bộ quản lý theo năng lực hiện tại và tiềm năng, từ đó xây dựng lộ trình phát triển phù hợp cho từng cá nhân. Thời gian triển khai trong năm 2021, do phòng nhân sự phối hợp với lãnh đạo các phòng ban thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của năng lực lãnh đạo cấp trung, từ đó xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực phù hợp, nâng cao hiệu quả quản trị và vận hành doanh nghiệp.

  2. Phòng nhân sự và đào tạo: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế chương trình đào tạo, xây dựng khung năng lực và hệ thống đánh giá năng lực cán bộ quản lý cấp trung một cách khoa học và hiệu quả.

  3. Cán bộ quản lý cấp trung: Giúp nhận thức rõ các tiêu chí năng lực cần phát triển, từ đó chủ động nâng cao kỹ năng lãnh đạo, quản lý dự án, giao tiếp và tạo động lực nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu năng lực lãnh đạo trong doanh nghiệp đặc thù ngành năng lượng, cung cấp mô hình nghiên cứu và phương pháp luận áp dụng thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực lãnh đạo cấp trung gồm những yếu tố nào?
    Năng lực lãnh đạo cấp trung bao gồm 7 yếu tố chính: tầm nhìn, hiểu mình - hiểu người, tạo động lực, phân quyền và ủy quyền, giải quyết vấn đề và ra quyết định, giao tiếp lãnh đạo, gây ảnh hưởng và xây dựng hình ảnh. Các yếu tố này kết hợp giúp cán bộ quản lý thực hiện hiệu quả vai trò lãnh đạo.

  2. Tại sao năng lực phân quyền và ủy quyền lại quan trọng?
    Phân quyền và ủy quyền giúp giải phóng năng lực cá nhân lãnh đạo, tạo cơ hội cho cấp dưới phát triển, nâng cao hiệu quả công việc và giảm tải cho người quản lý. Việc này cũng thể hiện sự tin tưởng và tạo động lực cho nhân viên.

  3. Làm thế nào để đánh giá năng lực lãnh đạo cấp trung một cách khách quan?
    Sử dụng phương pháp đánh giá 360 độ kết hợp tự đánh giá, đánh giá từ cấp trên và đồng nghiệp giúp đảm bảo tính khách quan, toàn diện. Kết quả đánh giá được hỗ trợ bằng số liệu thống kê và phân tích định lượng.

  4. Các giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo nên được thực hiện như thế nào?
    Cần xây dựng khung năng lực rõ ràng, tổ chức đào tạo bài bản, khuyến khích tự học, áp dụng hệ thống đánh giá định kỳ và xây dựng lộ trình phát triển cá nhân. Các giải pháp này cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ban lãnh đạo, phòng nhân sự và cán bộ quản lý.

  5. Năng lực lãnh đạo cấp trung ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả sản xuất kinh doanh?
    Năng lực lãnh đạo cấp trung quyết định khả năng tổ chức, điều hành, tạo động lực và phối hợp nội bộ, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thực hiện kế hoạch, chất lượng sản phẩm và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Kết luận

  • Năng lực lãnh đạo cấp trung tại Công ty Nhiệt điện Uông Bí hiện còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở kỹ năng phân quyền, ủy quyền và tạo động lực.
  • Khung năng lực lãnh đạo gồm 7 yếu tố chính được xây dựng dựa trên cơ sở lý thuyết và thực tiễn, làm nền tảng cho đánh giá và phát triển năng lực.
  • Các giải pháp nâng cao năng lực cần tập trung vào đào tạo bài bản, xây dựng hệ thống đánh giá khách quan và phát triển lộ trình cá nhân hóa.
  • Việc nâng cao năng lực lãnh đạo cấp trung góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty.
  • Giai đoạn tiếp theo (2021-2022) cần triển khai đồng bộ các giải pháp, giám sát và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo mục tiêu phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo cấp trung được thực hiện thành công.

Hành động ngay hôm nay để đầu tư phát triển năng lực lãnh đạo cấp trung chính là chìa khóa mở ra thành công bền vững cho doanh nghiệp trong tương lai.