Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, hoạt động gia công xuất khẩu hàng hóa đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Riêng ngành giày da, gia công xuất khẩu chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu hàng năm của cả nước, góp phần tạo công ăn việc làm, tăng thu ngoại tệ và nâng cao vị thế hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, công tác quản lý gia công xuất khẩu mặt hàng giày da tại các cơ quan hải quan còn gặp nhiều thách thức do sự phức tạp của thủ tục, sự đa dạng của doanh nghiệp và yêu cầu tuân thủ pháp luật trong nước và quốc tế.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý gia công xuất khẩu mặt hàng giày da tại Cục Hải quan TP. Hải Phòng trong giai đoạn 2013-2017, nhằm đánh giá những thuận lợi, khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Mục tiêu cụ thể là hệ thống hóa lý luận, phân tích thực trạng, xác định các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong các năm tiếp theo (2019-2022). Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ cơ quan hải quan và doanh nghiệp gia công giày da xuất khẩu nâng cao năng lực quản lý, giảm thiểu rủi ro, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý hải quan, kết hợp với mô hình quản lý chuỗi cung ứng trong lĩnh vực gia công xuất khẩu. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của cơ quan quản lý trong việc tổ chức, điều hành các hoạt động kinh tế - xã hội theo pháp luật, đảm bảo sự tuân thủ và hiệu quả trong quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu.

  • Mô hình quản lý chuỗi cung ứng gia công xuất khẩu: Tập trung vào việc kiểm soát nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất, xuất khẩu sản phẩm và báo cáo quyết toán nhằm tối ưu hóa hiệu quả và giảm thiểu rủi ro gian lận.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: gia công xuất khẩu, hợp đồng gia công, thủ tục hải quan điện tử, kiểm tra sau thông quan, báo cáo quyết toán, và các công cụ quản lý như thuế, chế tài và công nghệ thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận chính sách, có sự tham gia của nhiều bên liên quan, kết hợp tiếp cận hệ thống và kỹ thuật. Dữ liệu được thu thập gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Báo cáo, văn bản pháp luật, hợp đồng gia công, các nghiên cứu trước đây, tài liệu từ Bộ, ngành, doanh nghiệp và các nguồn trực tuyến, thu thập trong giai đoạn 2013-2017.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát từ 30-50 doanh nghiệp gia công giày da xuất khẩu tại Hải Phòng và phỏng vấn chuyên viên quản lý tại Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư gia công Hải Phòng năm 2017.

Phương pháp chọn mẫu điển hình theo mức độ tham gia gia công (nhiều, trung bình, ít) nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel và các công cụ thống kê mô tả, phân tích biến động theo thời gian, phân tích tình huống và tổng kết kinh nghiệm chuyên gia. Kết quả được trình bày qua bảng biểu, sơ đồ và đồ thị minh họa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng tờ khai hải quan: Giai đoạn 2013-2017, số lượng tờ khai xuất khẩu mặt hàng giày da gia công tại Hải Phòng tăng mạnh, từ khoảng 14.000 tờ khai năm 2013 lên mức cao hơn đáng kể vào năm 2017, trong đó tỉ lệ tờ khai xuất khẩu tăng nhanh hơn tờ khai nhập khẩu, phản ánh sự phát triển tích cực của hoạt động gia công xuất khẩu.

  2. Nâng cao chất lượng công chức quản lý: Số lượng công chức có trình độ thạc sĩ tại Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư gia công Hải Phòng tăng gấp 3,2 lần từ năm 2013 đến 2017, trong khi số công chức trình độ cao đẳng giảm mạnh, góp phần nâng cao năng lực quản lý và xử lý nghiệp vụ.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin: Việc triển khai hệ thống VNACCS/VCIS và thủ tục hải quan điện tử đã rút ngắn thời gian thông quan, giảm thủ tục giấy tờ, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, chất lượng đường truyền và hiệu quả sử dụng phần mềm còn hạn chế, ảnh hưởng đến tốc độ xử lý công việc.

  4. Thu ngân sách và kiểm soát rủi ro: Năm 2017, số thu thuế đạt khoảng 6.218 tỷ đồng, đạt 88% kế hoạch, tuy nhiên vẫn còn thất thu do các ưu đãi thuế và gian lận thương mại. Công tác kiểm tra sau thông quan được tăng cường nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng số lượng tờ khai và nâng cao trình độ công chức cho thấy hiệu quả của các chính sách đào tạo và cải cách thủ tục hành chính. Việc áp dụng công nghệ thông tin góp phần hiện đại hóa công tác quản lý, tuy nhiên cần đầu tư nâng cấp hạ tầng để khắc phục các hạn chế về đường truyền và phần mềm. So với các nước như Trung Quốc và Thái Lan, Việt Nam còn thiếu sự phân loại doanh nghiệp để quản lý trọng điểm và chế tài xử phạt chưa đủ nghiêm minh, dẫn đến một số doanh nghiệp vi phạm tái diễn.

Việc thu ngân sách bị ảnh hưởng bởi các cam kết hội nhập và ưu đãi thuế là thách thức lớn, đòi hỏi cơ quan hải quan phải tăng cường kiểm soát rủi ro và phối hợp liên ngành để ngăn chặn gian lận. Kết quả nghiên cứu được minh họa qua biểu đồ tăng trưởng tờ khai, bảng thống kê trình độ công chức và sơ đồ quy trình quản lý hải quan, giúp làm rõ các điểm mạnh và hạn chế trong công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực công chức: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý hải quan, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và pháp luật thương mại quốc tế. Mục tiêu nâng tỷ lệ công chức trình độ thạc sĩ lên trên 30% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Cục Hải quan TP. Hải Phòng phối hợp với các trường đại học.

  2. Nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin: Đầu tư cải thiện chất lượng đường truyền, nâng cấp phần mềm quản lý và hệ thống lưu trữ dữ liệu điện toán đám mây để đảm bảo hoạt động thông quan điện tử ổn định, nhanh chóng. Thời gian thực hiện: 2019-2021. Chủ thể: Ban cải cách hiện đại hóa Cục Hải quan.

  3. Phân loại doanh nghiệp và áp dụng quản lý trọng điểm: Xây dựng hệ thống phân loại doanh nghiệp gia công theo quy mô, mức độ tuân thủ để áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp, tăng cường kiểm tra đối với doanh nghiệp có rủi ro cao. Chủ thể: Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư gia công.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và kiểm tra sau thông quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa hải quan, thuế, công an và các cơ quan liên quan để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận, giảm thất thu ngân sách. Thời gian: liên tục từ 2019. Chủ thể: Cục Hải quan TP. Hải Phòng và các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý hải quan và thuế: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý, cải cách thủ tục và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý gia công xuất khẩu.

  2. Doanh nghiệp gia công xuất khẩu giày da: Hiểu rõ quy trình, chính sách và các yêu cầu pháp lý để tuân thủ, nâng cao năng lực cạnh tranh và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, logistics, thương mại quốc tế: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chuỗi cung ứng gia công xuất khẩu, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu.

  4. Các tổ chức hỗ trợ phát triển kinh tế và đầu tư: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp gia công xuất khẩu tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Gia công xuất khẩu mặt hàng giày da là gì?
    Gia công xuất khẩu là hoạt động sử dụng nguyên liệu do bên đặt gia công cung cấp để sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh hoặc một công đoạn sản xuất theo hợp đồng, sau đó xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài. Ví dụ, doanh nghiệp Việt Nam nhận gia công giày da cho đối tác nước ngoài và xuất khẩu sản phẩm hoàn chỉnh.

  2. Cơ quan hải quan quản lý gia công xuất khẩu như thế nào?
    Cơ quan hải quan quản lý từ khâu nhập khẩu nguyên liệu, kiểm tra sản xuất, đến xuất khẩu sản phẩm và báo cáo quyết toán hàng năm. Việc quản lý được thực hiện theo quy định pháp luật, sử dụng công nghệ thông tin và kiểm tra sau thông quan để đảm bảo tuân thủ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý gia công xuất khẩu giày da tại Hải Phòng là gì?
    Khó khăn gồm chất lượng hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, sự đa dạng và quy mô doanh nghiệp khác nhau, cũng như thách thức từ các quy định pháp luật trong nước và quốc tế. Ngoài ra, việc kiểm soát gian lận và thất thu thuế còn gặp nhiều hạn chế.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý được đề xuất là gì?
    Bao gồm nâng cao trình độ công chức, đầu tư hạ tầng CNTT, phân loại doanh nghiệp để quản lý trọng điểm, tăng cường phối hợp liên ngành và kiểm tra sau thông quan nhằm phát hiện và xử lý vi phạm kịp thời.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể tuân thủ tốt hơn các quy định quản lý?
    Doanh nghiệp cần chủ động đăng ký hợp đồng gia công, thực hiện đúng thủ tục hải quan điện tử, báo cáo quyết toán đầy đủ và chính xác, đồng thời nâng cao nhận thức về pháp luật và áp dụng công nghệ quản lý hiện đại trong sản xuất.

Kết luận

  • Gia công xuất khẩu mặt hàng giày da tại Hải Phòng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và tạo việc làm, chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu ngành.

  • Công tác quản lý hải quan đã có nhiều tiến bộ với sự tăng trưởng số lượng tờ khai, nâng cao trình độ công chức và ứng dụng công nghệ thông tin.

  • Vẫn còn tồn tại hạn chế về hạ tầng CNTT, quản lý doanh nghiệp chưa phân loại rõ ràng và thách thức trong kiểm soát gian lận, thất thu thuế.

  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo công chức, nâng cấp hạ tầng CNTT, phân loại doanh nghiệp và tăng cường phối hợp liên ngành.

  • Nghiên cứu đặt nền tảng cho việc cải thiện quản lý gia công xuất khẩu giày da tại Hải Phòng trong giai đoạn 2019-2022, góp phần nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.

Hành động tiếp theo: Cơ quan hải quan và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng công nghệ mới để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững ngành gia công xuất khẩu giày da.